Η ευημερία του λαού στην Εντατική

Τα μειωμένα εισοδήματα είναι η μισή ιστορία. Ο καθένας από εμάς, είτε το αντιλαμβάνεται είτε όχι, έχει δύο πηγές εισοδημάτων. Από την εργασία του και, άμεσα ή έμμεσα, από την καθαρή αξία (net worth) του ισολογισμού του (κυρίως από ενοίκια ή/και εκποίηση περιουσίας). Όμως, η συνήθης ανάλυση που γίνεται αναφέρεται σχεδόν αποκλειστικά μόνο στα εισοδήματα μέσω εργασίας ή/και μέσω κοινωνικών απολαβών [1]. Αυτό, όμως, δυστυχώς, είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος, που διόλου δεν δίνει όλη την εικόνα και το μέγεθος της τεράστιας καταστροφής που επέφεραν στον Κύπριο πολίτη οι μυωπικές και εγωκεντρικές τακτικές πολιτικών και άλλων επιτηδείων, που μόνο στόχο είχαν το προσωπικό τους όφελος.

Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο τραγική αν κάποιος λάβει υπόψη ότι οι τράπεζές μας, με τις ευλογίες και παροτρύνσεις ειδικών συμφερόντων και πολιτικάντηδων που ήταν στην εξουσία, δέχονταν δεκάδες δισεκατομμύρια καταθέσεις από την ενορχηστρωμένη απάτη των διαβατηρίων και με τη συγκατάθεση μάλιστα της τότε Κεντρικής Τράπεζας φόρτωναν αυτά στους ώμους του μέσου Κυπρίου που ήταν «πλούσιος» σε περιουσία. Όμως το έγκλημα στην οικονομία είναι ότι οι τράπεζες, με την Κεντρική να σφυρίζει αδιάφορα, το έκαναν μόνο βάσει της υποθήκης και άλλων εξασφαλίσεων. Τα πλείστα από αυτά τα δάνεια ήταν μη παραγωγικά ή για σκοπούς κατανάλωσης. Καμία αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής δεν γινόταν από τις τράπεζες (όπως και σήμερα φοβούμαι να παρατηρήσω).

Φτωχοποίηση μέσω σπασμένων ισολογισμών

Αν κάποιος κοιτάξει πιο σφαιρικά, το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που μπορεί να δείχνουν οι στατιστικές των εισοδημάτων. Η μεσαία τάξη έχει φτωχοποιηθεί μέσω ανεύθυνου χρέους από τις «τράπεζες-ζόμπι» μας, οι οποίες χόρευαν στις ορέξεις και τους ρυθμούς των πολιτικάντηδων και άλλων ενδιάμεσων, όπως δικηγόρων και λογιστών, που στη διαδικασία αρκετοί από αυτούς έχουν οι ίδιοι πλουτίσει.

Αυτό είχε δύο καταστροφικές επιπτώσεις, που ακόμη δεν έχουν γίνει πλήρως αντιληπτές κατά την ταπεινή μου γνώμη. Η μια είναι η πτώχευση, μέσω υποθηκών κακών δανείων των νοικοκυριών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η πώληση των δανείων αυτών σε ξένα ταμεία έχει διογκώσει το πρόβλημα, ιδίως επειδή δεν παρείχαν, ως οφείλαν, το δικαίωμα της επιλογής να εξαγοράσει ο ίδιος ο δανειολήπτης τα δάνειό του στην εξευτελιστικά χαμηλή τιμή που οι τράπεζες το πρόσφεραν στους ξένους. Αλλά ακόμη πιο δεινές προβλέπονται να είναι στην οικονομία και την ευημερία του λαού γενικά οι μακροχρόνιες επιπτώσεις από τη δημιουργία ισολογισμών με μειωμένη ή/και αρνητική καθαρή αξία. Έχουν δημοσιοποιηθεί πολλά άρθρα για το πώς το ιδιωτικό χρέος οδηγεί στην «Ύφεση Ισολογισμών» [2][3][4].

Το αποτέλεσμα των πιο πάνω είναι η συμπίεση της μεσαίας τάξης, και όχι μόνο, μέσω τραπεζών. Σκουπίζοντας το πρόβλημα του τεράστιου, αλλά καλά εξασφαλισμένου ιδιωτικού χρέους με υποθήκες κάτω από το χαλί, ξεπουλώντας το σε ξένα «Ταμεία-Γύπες», κάθε άλλο παρά θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα. Αντιθέτως, το επιδεινώνει, διότι εδραιώνει και κάνει πιο μόνιμη την πτώχευση των πλείστων νοικοκυριών και εταιρειών, καθιστώντας μάλιστα την ικανότητα ανάληψης νέων δανείων πρακτικά αδύνατη. Το χειρότερο, αλλά πιο μακροχρόνιο όμως πρόβλημα, είναι ότι εκμηδενίζεται έτσι η αγοραστική δύναμη, πάνω στην οποία θα μπορούσαν να βρεθούν και να χρηματοδοτηθούν νέα οικονομικά βιώσιμα έργα [5].

Χωρίς οικονομία δεν έχουν ρόλο οι τράπεζες

Η Ισλανδία, που είχε πέσει θύμα των ιδίων (τραπεζών και πολιτικών), έλυσε το πρόβλημά της σε 3-4 χρόνια, κλείνοντας τις τράπεζες και φυλακίζοντας τους απατεώνες. Τόσο απλά! Στην Κύπρο ακούγαμε κραυγές από πολιτικούς ηγετίσκους που μας έλεγαν κατηγορηματικά μάλιστα "…σώστε τις τράπεζες για να σωθεί η οικονομία"! Η αλήθεια όμως είναι ακριβώς το αντίθετο. Χωρίς οικονομία κτισμένη πάνω σε υγιή θεμέλια και με φερέγγυους δανειολήπτες δεν έχουν ρόλο οι τράπεζες. Στην πράξη, πολλοί από αυτούς τους πολιτικούς που μας παρότρυναν «να στηρίξουμε τις τράπεζες για να σωθούμε», το μόνο που έχουν καταφέρει είναι να σωθούν οι ίδιοι. Αλλά πατώντας πάνω στα θύματά τους για να προσφέρουν στις τράπεζες που μας προκάλεσαν το πρόβλημα όχι μόνο σανίδα σωτηρίας, αλλά μέχρι και «πολυτελή κρουαζιερόπλοια» για να διαφύγουν της δικαιοσύνης. Και ενώ η Ισλανδία εδώ και πολλά χρόνια τώρα έχτισε ξανά την οικονομία της πάνω σε στερεά θεμέλια, στην Κύπρο πάμε από το κακό στο χειρότερο. Οι ζόμπι τράπεζές μας ζουν και βασιλεύουν καθ’ ον χρόνο η ευημερία του λαού μπαίνει στην εντατική.

Βιβλιογραφία

• • Γιώργος Καλλινίκου, This is Cyprus: Χρυσές αυξήσεις σε αξιωματούχους, ενώ 457.926 άτομα ψωμοζούνε Philenews, 05 Οκτωβρίου 2024
• • Vague, Richard (2014), Government Debt Isn't the Problem—Private Debt Is, http://www.theatlantic.com/business/archive/2014/09/government-debt-isnt-the-problemprivate-debt-is/379865/, September.
• • Manison, Leslie and Savvides, Savvakis (2017), Neglect private debt at the economy’s peril, World Economics Journal, Vol. 18, No. 1, January–March.
• • Σαββάκης Κ. Σαββίδης, Το Ιδιωτικό Χρέος είναι το πρόβλημα, Stockwatch, 02 Φεβρουαρίου 2024
• • Koo, Richard (2015), The Escape from Balance Sheet Recession and the Q.E. Trap, Wiley.

*Οικονομολόγος, με ειδίκευση στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων. Είναι πρώην ανώτερος διευθυντής στην Κυπριακή Τράπεζα Ανάπτυξης και έχει διατελέσει τακτικός επισκέπτης λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Harvard και σήμερα στο Queen's University. Author page: http://ssrn.com/author=262460.