Σχέσεις με αποδήμους: Ανάλυση, αποτίμηση και εισηγήσεις

Οι σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας με τους απόδημους Κυπρίους έχουν διαμορφώσει έναν από τους πιο σημαντικούς άξονες της εθνικής πολιτικής της χώρας, ιδιαίτερα όσον αφορά την προβολή και υποστήριξη των εθνικών μας θέσεων σε διεθνές επίπεδο. Η συνεργασία με τους απόδημους, δηλαδή Κυπρίους της διασποράς σε Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία και άλλες χώρες, έχει εξελιχθεί σ’ ένα πολύτιμο στρατηγικό κεφάλαιο τόσο για την ενίσχυση των εθνικών μας θέσεων όσο και για την προώθηση της ελληνικής-κυπριακής κουλτούρας και ταυτότητας παγκοσμίως.

Ανάλυση των σχέσεων και συνεργασίας με τους απόδημους

Οι σχέσεις μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και αποδήμων έχουν ιστορικές ρίζες που ανάγονται στα πρώτα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου. Από τότε, η συνεργασία αυτή ενισχύθηκε σημαντικά, ιδίως μετά την τουρκική εισβολή το 1974. Ο κυπριακός απόδημος πληθυσμός διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για το Κυπριακό, μέσω πολιτικών και διπλωματικών δράσεων, συγκεντρώσεων, καθώς και μέσω των διασυνδέσεών τους με οργανώσεις και κυβερνήσεις των χωρών στις οποίες διαμένουν.

Η πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας προς τους απόδημους είναι δομημένη σε διάφορα επίπεδα. Το πιο άμεσο είναι η παροχή στήριξης και η επικοινωνία μέσω της Παγκόσμιας Συντονιστικής Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα (ΠΣΕΚΑ), της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Αποδήμων Κυπρίων (ΠΟΜΑΚ) και της Νεολαίας Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Αποδήμων Κυπρίων (ΝΕΠΟΜΑΚ). Αυτοί οι οργανισμοί διασφαλίζουν την οργάνωση και ενεργοποίηση των αποδήμων, καθώς και την προώθηση των εθνικών συμφερόντων της Κύπρου σε διεθνή φόρουμ. Παράλληλα, ο Προεδρικός Επίτροπος για θέματα αποδήμων, το Υπουργείο Εξωτερικών και ειδικότερα η Υπηρεσία Αποδήμων, έχουν ασχοληθεί με τη συνεχή επαφή και την ανάπτυξη στρατηγικών σχέσεων με τον απόδημο πληθυσμό, συντονίζοντας επισκέψεις, συναντήσεις, εκδηλώσεις και πολιτικές δράσεις.

Ωστόσο, αυτή η συνεργασία δεν περιορίστηκε μόνο στην προώθηση του Κυπριακού ζητήματος. Περιλαμβάνει επίσης πολιτιστικές ανταλλαγές, οικονομική υποστήριξη και ανάπτυξη, καθώς και την προώθηση της εκπαίδευσης και της ελληνικής γλώσσας στους νέους απόδημους Κύπριους. Έχουν δημιουργηθεί ειδικές υποτροφίες και προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών, προκειμένου να διατηρηθεί η σύνδεση των νέων γενιών με την Κύπρο.

Σε διπλωματικό επίπεδο, οι απόδημοι έχουν συνεισφέρει στην ανάπτυξη ισχυρών συμμαχιών και στην άσκηση πίεσης προς διεθνή όργανα, φορείς και παράγοντες για την υποστήριξη μιας δίκαιης και βιώσιμης λύσης στο Κυπριακό. Οι Κύπριοι της διασποράς, ειδικά στις ΗΠΑ και στη Μεγάλη Βρετανία, έχουν αναπτύξει επιρροή σε κυβερνητικά επίπεδα, προωθώντας ψηφίσματα και οργανώνοντας διαβουλεύσεις με κυβερνήσεις που ασκούν επιρροή στο διεθνές σύστημα.

Αποτίμηση της πολιτικής για τους απόδημους

Η μέχρι σήμερα πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας για τους απόδημους θεωρείται γενικά επιτυχής. Οι απόδημοι Κύπριοι έχουν λειτουργήσει ως ισχυρό μέσο διαμόρφωσης κοινής γνώμης και προώθησης των κυπριακών θέσεων στο εξωτερικό. Η εμπλοκή τους σε πολιτικές και διπλωματικές πρωτοβουλίες, καθώς και η συμμετοχή τους σε εθνικές προσπάθειες για την ευαισθητοποίηση γύρω από το Κυπριακό, έχει οδηγήσει σε θετικά αποτελέσματα.

Εν τούτοις, παρά τις επιτυχίες αυτές, υπάρχουν και ορισμένα προβλήματα, που επιτείνονται και από την ασάφεια γύρω από την ύπαρξη και δράση Προεδρικού Επιτρόπου για θέματα αποδήμων. Αρκετοί απόδημοι, ιδίως οι νεότερες γενιές, αισθάνονται αποκομμένοι από τη μητέρα πατρίδα, με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος αδρανοποίησης της κοινότητάς τους. Οι νέοι απόδημοι, ειδικά εκείνοι που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό, ενδέχεται να μη νιώθουν την ίδια συναισθηματική σύνδεση με την Κύπρο ή να μη διαθέτουν τις ίδιες γνώσεις για το Κυπριακό ζήτημα, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη μακροπρόθεσμη συνέχεια της ενεργής συμμετοχής των αποδήμων.

Επιπλέον, η επικοινωνία μεταξύ των αποδήμων και της κυπριακής κυβέρνησης δεν είναι πάντοτε αποτελεσματική. Υπάρχει έλλειψη οργανωμένων, συστηματικών και τακτικών καναλιών επικοινωνίας, και σε πολλές περιπτώσεις οι απόδημοι νιώθουν πως η συμμετοχή τους περιορίζεται σε κατά καιρούς ενημερώσεις, τελετουργικά καθήκοντα και ρόλους σε διάφορες εκδηλώσεις, χωρίς ουσιαστική εμπλοκή στο κρίσιμο πολιτικό γίγνεσθαι, ιδιαίτερα σε σχέση με το Κυπριακό.

Εισηγήσεις για βελτίωση και ενίσχυση των σχέσεων

Για να βελτιωθούν και να ενισχυθούν περαιτέρω οι σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας με τους αποδήμους, απαιτούνται συγκεκριμένες στρατηγικές παρεμβάσεις:

Ψηφιοποίηση των Σχέσεων: Η δημιουργία μίας σύγχρονης ψηφιακής πλατφόρμας επικοινωνίας μεταξύ των αποδήμων και της κυπριακής κυβέρνησης θα μπορούσε να ενισχύσει την αλληλεπίδραση και τη συμμετοχή τους. Μέσω αυτής της πλατφόρμας, οι απόδημοι θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερώνονται για τις τελευταίες εξελίξεις, να συμμετέχουν σε εθνικούς και πολιτικούς διαλόγους και να εκφράζουν τις απόψεις τους.

Ενίσχυση των Νέων Αποδήμων: Είναι αναγκαίο να γίνουν στοχευμένες προσπάθειες για την εμπλοκή των νεότερων γενεών απόδημων Κυπρίων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω προγραμμάτων εκπαιδευτικών ανταλλαγών, υποτροφιών και της δημιουργίας νεανικών κοινοτήτων αποδήμων. Η επένδυση σε προγράμματα για τη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και πολιτιστικής ταυτότητας είναι καθοριστική για τη διατήρηση της σύνδεσης αυτών των γενεών με την Κύπρο.

Συστηματοποίηση των σχέσεων: Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να αναπτύξει πιο συστηματικές σχέσεις σε πρακτικό και διπλωματικό επίπεδο με τους αποδήμους. Η οργάνωση συστηματικών και τακτικών συναντήσεων και αποστολών σε χώρες με μεγάλο απόδημο πληθυσμό, η συχνή επαφή με τις τοπικές κυβερνήσεις μέσω των οργανώσεων των αποδήμων, και η συνεχής αξιοποίηση των αποδήμων για την άσκηση πίεσης σε διεθνή όργανα, φορείς και παράγοντες είναι καίρια για την υποστήριξη του Κυπριακού ζητήματος.

Ειδικές εκδηλώσεις και συνέδρια: Η δημιουργία περισσότερων διεθνών συνεδρίων αποδήμων, ειδικά γύρω από το Κυπριακό, θα μπορούσε να δώσει την ευκαιρία σε απόδημους από όλο τον κόσμο να ενημερωθούν, να συντονιστούν και να αναλάβουν δράση. Οι εκδηλώσεις αυτές πρέπει να είναι ανοικτές σε όλες τις γενιές και να προάγουν τη συνεργασία μεταξύ αποδήμων και Κυπριακής Δημοκρατίας.

Προβολή του Κυπριακού μέσω των αποδήμων: Ένας τομέας όπου μπορεί να γίνει περαιτέρω πρόοδος είναι η ενίσχυση της προβολής του Κυπριακού και των θέσεών μας μέσω των αποδήμων, ιδιαίτερα σε χώρες όπου δεν υπάρχει ισχυρή παρουσία. Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να αξιοποιήσει τις γνώσεις και τις επαφές των αποδήμων σε διεθνείς οργανισμούς και ΜΜΕ για να προβάλει τις θέσεις της, ιδίως σε σχέση με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την εισβολή και κατοχή από την Τουρκία, και την ανάγκη για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση. Η κινητοποίηση των αποδήμων σε χώρες όπου υπάρχει επιρροή στις διεθνείς εξελίξεις, όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, μπορεί να έχει καθοριστική σημασία για την προώθηση της κυπριακής ατζέντας.

Απόδημοι και Κυπριακό

Η συμβολή των αποδήμων στο Κυπριακό ζήτημα είναι αναντικατάστατη. Σ’ όλη τη διάρκεια της μακράς ιστορίας του προβλήματος, οι Κύπριοι της διασποράς έχουν κινητοποιηθεί για να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν τη διεθνή κοινότητα σχετικά με την τουρκική εισβολή του 1974 και τις επακόλουθες εξελίξεις. Ωστόσο, με την πάροδο των ετών και τις συνεχείς απογοητεύσεις σχετικά με την έλλειψη προόδου στις διαπραγματεύσεις, υπάρχει κίνδυνος ο απόδημος πληθυσμός να απομακρυνθεί από το θέμα, ειδικά αν οι νεότερες γενιές δεν είναι επαρκώς ενημερωμένες ή ενδιαφερόμενες.

Στο πλαίσιο αυτό, η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να υιοθετήσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για να διατηρεί και να ανανεώνει το ενδιαφέρον και στήριξη των αποδήμων στο Κυπριακό. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει:

Ενημερωτικές εκστρατείες για το Κυπριακό: Δημιουργία προγραμμάτων ενημέρωσης για το Κυπριακό που θα απευθύνονται στους αποδήμους μέσω διαδικτυακών σεμιναρίων, ιστοσελίδων και ειδικών εκδηλώσεων. Είναι σημαντικό να εξηγηθεί η ιστορία του Κυπριακού με τρόπο που να κατανοούν και οι νέες γενιές, οι οποίες μπορεί να μην έχουν προσωπική εμπειρία από τις συνέπειες της τουρκικής εισβολής.

Συμμετοχή αποδήμων στις διαπραγματεύσεις: Η συμμετοχή αποδήμων σε διαπραγματευτικές ομάδες και διάφορα φόρουμ που συζητούν το Κυπριακό μπορεί να τους δώσει την αίσθηση ότι συμμετέχουν ενεργά στην επίλυση του προβλήματος. Η διεξαγωγή συναντήσεων διαβούλευσης με τους απόδημους, όπου μπορούν να εκφράσουν απόψεις και να συζητήσουν τη στρατηγική της Κύπρου, μπορεί να ενισχύσει την αφοσίωσή και αποτελεσματικότητά τους στον εθνικό σκοπό.

Προώθηση του Κυπριακού σε διεθνή ΜΜΕ: Η συνεργασία της Κυπριακής Δημοκρατίας με διακεκριμένους απόδημους και άλλους που σχετίζοντα με αυτούς δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς και πολιτικούς είναι ζωτικής σημασίας για την προβολή του πραγματικόύ Κυπριακού προβλήματος και των θέσεών μας στη διεθνή κοινότητα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η ψηφιακή επικοινωνία πρέπει να αξιοποιηθούν για να φτάσουν τα μηνύματα σε μεγαλύτερο ακροατήριο και να ευαισθητοποιηθούν και οι διεθνείς κοινότητες, πέρα από την παραδοσιακή διπλωματία.

Στήριξη δράσεων της διεθνούς κοινότητας: Οι απόδημοι μπορούν να αναλάβουν ρόλο στην υποστήριξη των θέσεών μας σε διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με το Κυπριακό, όπως ο ΟΗΕ, η ΕΕ και άλλοι διεθνείς οργανισμοί που ενδιαφέρονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ειρηνευτικές προσπάθειες. Η ενίσχυση της εμπλοκής των Κυπρίων αποδήμων στις διαδικασίες αυτών των οργανισμών μπορεί να προωθήσει τις κυπριακές θέσεις και να επηρεάσει θετικά την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων.

Οι σχέσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας με τους απόδημους Κύπριους έχουν θεμελιώδη σημασία για την προώθηση των εθνικών συμφερόντων της χώρας, ιδίως σε σχέση με το Κυπριακό. Οι Κύπριοι της διασποράς έχουν αποδειχθεί πολύτιμοι σύμμαχοι στην προβολή των κυπριακών θέσεων στο διεθνές σκηνικό και στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας. Ωστόσο, για να διατηρηθεί και να ενισχυθεί αυτή η συνεργασία, είναι αναγκαίο να γίνουν στρατηγικές παρεμβάσεις που θα ενισχύουν τη συμμετοχή των νεότερων γενεών και θα αξιοποιούν τις δυνατότητες της σύγχρονης ψηφιακής τεχνολογίας. Η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να επενδύσει περισσότερο στην ενεργό συμμετοχή των αποδήμων στη διαδικασία λήψης κρίσιμων αποφάσεων, ειδικά όσον αφορά το Κυπριακό, και να βρει τρόπους να ενδυναμώσει τη σχέση τους με την πατρίδα. Η δημιουργία ψηφιακών πλατφορμών επικοινωνίας, η ενίσχυση της εκπαίδευσης και η υποστήριξη των νέων αποδήμων, καθώς και η συστηματοποίηση των διπλωματικών προσπαθειών μέσω των αποδήμων, θα μπορούσαν να συμβάλουν στην περαιτέρω ανάπτυξη των σχέσεων και στην επιτυχή προώθηση των εθνικών στόχων.

Τέλος, η ειδική σχέση των αποδήμων με το Κυπριακό μπορεί να διαδραματίσει ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στο μέλλον, αν η Κυπριακή Δημοκρατία πετύχει να ανανεώσει και να ενισχύσει το ενδιαφέρον τους, και να τους καταστήσει μέρος της διεθνούς προσπάθειας για την επίλυση του προβλήματος. Μόνο μέσω της διατήρησης και ενίσχυσης αυτής της σχέσης, η Κυπριακή Δημοκρατία θα μπορέσει να συνεχίσει να αξιοποιεί τον απόδημο πληθυσμό ως έναν από τους ισχυρότερους υποστηρικτές και συμμάχους της.

*Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Philips, πρώην Πρύτανης και πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης (EURASHE). a.orphanides@philipsuni.ac.cy