Η απόκτηση στέγης

Την προηγούμενη εβδομάδα υπήρξαν αρκετές συζητήσεις αν υπάρχει σημαντικό πρόβλημα στέγασης στην Κύπρο ή όχι, απόρροια έρευνας της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat).

Αυτό επισκίασε τα στοιχεία της έρευνας της Cystat, η οποία δημοσιοποιήθηκε την ίδια περίοδο και αφορούσε τον τρόπο ζωής των πολιτών. Χαριτολογώντας, ένα από τα θετικά στοιχεία αυτής της έρευνας είναι το γεγονός ότι η Κύπρος έχει το χαμηλότερο ποσοστό ατόμων που δεν είχαν πρόσβαση σε κρέας, κοτόπουλο και ψάρι. Και πριν χαρεί το Υπουργείο Οικονομικών, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Κύπριος τη σούβλα του δεν θα την στερηθεί.

Ένα κράτος που σέβεται τους πολίτες του θα πρέπει να δημιουργεί τέτοιες συνθήκες, που να διασφαλίζει τέσσερα βασικά πράγματα γι’ αυτούς. Την εκπαίδευση, ως χώρο δημιουργίας και όχι μόνο μεταφοράς γνώσης, την υγεία, τη στέγαση και την καλύτερη ποιότητα ζωής και καθημερινότητας των πολιτών.

Είναι αντιληπτό ότι τα πιο πάνω συνδυαστικά διασφαλίζουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, και δεν αναφερόμαστε σε πολυτέλειες, αλλά σε απλές καθημερινές ανάγκες. Την ίδια στιγμή, αυτές οι συνθήκες δεν πρέπει να δημιουργηθούν μέσα από παραχώρηση αστόχευτων επιδομάτων, αλλά μέσα από την ενίσχυση των παραγωγικών μονάδων του πληθυσμού και των εισοδημάτων, την ισονομία, το δίκαιο φορολογικό σύστημα και τον σωστό σχεδιασμό.

Σημειώνεται, επίσης, ότι η ενίσχυση της αποδοτικότητας των υπηρεσιών που προσφέρονται από το Δημόσιο, μέσα και από την τεχνολογική αναβάθμιση, τη δημιουργία ενός ευέλικτου οργανογράμματος, διευκολύνουν την καθημερινότητα των πολιτών.

Μια καθημερινότητα που δοκιμάζεται από την ακρίβεια, το υψηλό κόστος στέγασης, τις αυξημένες δόσεις και τα αυξημένα έξοδα στην περίπτωση οικογενειών με παιδιά (ακόμα δεν έχουμε φτάσει στο επίπεδο που οι μαθητές δεν θα έχουν ανάγκη τα φροντιστήρια το απόγευμα, αλλά κομμένα τα κινητά).

Το ζήτημα της στέγασης

Επανερχόμενοι στο ζήτημα της στέγασης είναι ξεκάθαρο μέσα στην κοινωνία ότι πλέον θεωρείται πολύ δύσκολο εγχείρημα η απόκτηση γης αλλά και ενοικίασης. Και αυτό δεν οφείλεται κυρίως στην τουρκική εισβολή. Αν το επιχείρημα είχε τοποθετηθεί διαφορετικά, ενδεχομένως να γινόταν αποδεκτό. Ότι, δηλαδή, η χώρα μας ως νησί, με ένα μεγάλο μέρος υπό κατοχή, διαθέτει περιορισμένη περιοχή για ανάπτυξη.

Αλλά έχουμε κάνει ό,τι μπορούσαμε για να περιορίσουμε το πρόβλημα; Καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις έργων (η Στατιστική Υπηρεσία ανέβαλε την ανακοίνωση σχετικών στατιστικών εξαιτίας της κατάστασης), ανυπαρξία πολεοδομικού σχεδιασμού, αδυναμία της οικονομίας και της οικοδομικής βιομηχανίας να αναπροσαρμοστούν γρήγορα στις εναλλασσόμενες συνθήκες και στη ζήτηση, υψηλά επιτόκια και κόστος κατασκευής είναι από τα προβλήματα που πρέπει να τύχουν διαχείρισης.

Θετικό το γεγονός ότι η χώρα μας κατάφερε να προσελκύσει σημαντικό αριθμό εταιρειών μαζί με τα στελέχη και τους υπαλλήλους τους, οι οποίοι έχουν σίγουρα μεγαλύτερο διαθέσιμο εισόδημα, λαμβάνοντας υπόψη τις φοροαπαλλαγές πρώτης εργοδότησης στη χώρα μας και τους χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές.

Αυτό αναπόφευκτα οδήγησε σε αύξηση της ζήτησης των ακινήτων, την οποία η προσφορά δεν κατάφερε να ικανοποιήσει εφόσον πολλά έργα αναβάλλονται είτε λόγω των καθυστερήσεων στις αδειοδοτήσεις είτε λόγω υψηλού κόστους χρηματοδότησης. Είναι όμως λύση, να μη δεχθούμε άλλους τέτοιους επαγγελματίες στη χώρα μας, ή θα έπρεπε ως πολιτεία να το είχαμε προβλέψει όταν ανακοινωνόταν η στρατηγική προσέλκυσης;

Δυστυχώς, παρατηρούνται σημαντικές καθυστερήσεις στην αδειοδότηση νέων έργων και ευχή όλων είναι να επισπευσθούν οι διαδικασίες. Ίσως θα μπορούσαν τα αρμόδια τμήματα να αγοράσουν υπηρεσίες από τον ιδιωτικό τομέα, ώστε να διεκπεραιώσουν τον έλεγχο των παλιών αιτήσεων και να υπάρξει αποσυμφόρηση.

Σταδιακά θα υπάρξει και αλλαγή ζωνών, κάτι που έχει να συμβεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, όμως αυτό θα πρέπει να γίνει με σωστό πολεοδομικό και τεχνοκρατικό σχεδιασμό. Την ίδια στιγμή θα πρέπει να βρεθεί ενδεχομένως ο τρόπος να φορολογηθούν οι υπεραξίες που θα δημιουργηθούν.

Ένας τρόπος είναι η επαναφορά του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας, ο οποίος θα μπορούσε να δράσει και ως αντικίνητρο για τη διατήρηση αδρανών περιουσιών, κυρίως σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Τα έσοδα θα μπορούσαν να διοχετευτούν σε πολιτικές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων στέγασης των πολιτών.

Ενδεχομένως να πρέπει να δούμε πιο προσεκτικά και τις κάθετες αναπτύξεις, εφόσον με τον τρόπο που γίνονται οι αγοραπωλησίες αυτήν τη στιγμή, οποιεσδήποτε αυξήσεις στους συντελεστές δόμησης θα καταλήξουν στους ξένους. Σε κάποια φάση θα πρέπει να βρούμε απαντήσεις, στο αν το να πουλούμε γη και γενικότερα ακίνητα, είναι η βιώσιμη οικονομία που θέλουμε. Φυσικά πολλοί είναι αυτοί που εργοδοτούνται στον κλάδο και σημαντικά τα ποσά που εισπράττονται από τις Αρχές σε σχέση με την ανάπτυξη γης και την αγοραπωλησία ακινήτων.

Ο ΚΟΑΓ αποτελεί έναν σημαντικό βραχίονα της στεγαστικής πολιτικής του κράτους. Είναι σημαντικό να δούμε με ποιον τρόπο μπορεί να ενισχυθεί, με την προώθηση «κοινωνικών κατοικιών» όπως έγινε και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπάρχει αρκετή κρατική γη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, όμως είναι αντιληπτό ότι θα πρέπει να υπάρχουν σημαντικοί μηχανισμοί ελέγχου.

Το κόστος κατασκευής στον τομέα των ακινήτων και γενικότερα έχει αυξηθεί σημαντικά (επιπλέον πρόβλημα δημιουργείται και από τις αλλαγές των δρομολογίων των πλοίων με την Κύπρο από πρώτο λιμάνι, μετά τη Διώρυγα του Σουέζ, να είναι το τελευταίο στη Μεσόγειο εφόσον τα πλοία κάνουν τον γύρο), κάτι που ενδεχομένως να περιορίζει τον αριθμό των νέων αναπτύξεων, ειδικά σε τιμές που θα μπορούσε να αγοράσει η μεσαία τάξη.

Ένα επιπλέον πρόβλημα που δημιουργείται είναι η αύξηση των επιτοκίων, που επηρεάζει τόσο τις εταιρείες ανάπτυξης γης όσο και τους πολίτες που αναζητούν στέγη, εφόσον το ύψος των δόσεων καθιστά ενδεχομένως τον δανεισμό μη βιώσιμο. Η επιδότηση του επιτοκίου βρίσκεται στη σφαίρα της συζήτησης, με το ύψος της και το αν θα συμμετέχουν όλες οι τράπεζες να αποτελούν ερωτηματικά. Επιπλέον θα πρέπει να αξιολογηθεί και η δυνατότητα αποπληρωμής ενός δανείου όταν η επιδότηση θα τερματιστεί.

Υπάρχει πρόβλημα στη στέγαση των πολιτών, το οποίο προστίθεται στα υπόλοιπα της καθημερινότητας. Είναι φυσικό ότι οι συνθήκες δεν πρόκειται ν’ αλλάξουν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά υπάρχει πλάνο και σχεδιασμός;