Γεωπολιτικές εντάσεις και οικονομικές συνέπειες

Η οικονομία, πέρα από τις δυνάμεις της αγοράς και τους συμμετέχοντές της, είναι και διαμόρφωση πολιτικής. Πολλές φορές στο παρελθόν έχουμε δει συγκρούσεις μεταξύ λαών και κρατών για οικονομικούς λόγους (η αφορμή, φυσικά, ήταν άλλη), όπως η εκστρατεία στην Τροία και η επέμβαση των Αμερικανών και των συμμάχων τους στο Ιράκ για την «ωραία πετρελαϊκή πηγή».

Οποιεσδήποτε γεωπολιτικές εντάσεις και ειδικότερα στρατιωτικές ενισχύουν τη μεταβλητότητα στις αγορές και επηρεάζουν αρνητικά την επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα. Το μέγεθος των συνεπειών εξαρτάται από την ένταση και την έκταση των αντιπαραθέσεων και από το ποιοι είναι εμπλεκόμενοι.

Γίνεται αντιληπτό ότι το σενάριο ενός περιφερειακού πολέμου, με την εμπλοκή χωρών με σημαντική πετρελαϊκή παραγωγή, ενδεχομένως να οδηγήσει την παγκόσμια οικονομία σε δύσκολα μονοπάτια. Αύξηση των προϊόντων ενέργειας θα οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού, του κόστους μεταφορά και παραγωγής αγαθών. Σημειώνεται ότι, σε ό,τι αφορά τις τιμές πετρελαίου, ιδιαίτερης σημασίας είναι και οι αποφάσεις του ΟΠΕΚ.

Διεθνής οικονομική σκηνή

Ο παγκόσμιος οικονομικός χάρτης έχει χωριστεί μετά την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επιβολή των κυρώσεων. Ρωσία, Κίνα, Ινδία, Ιράν, Νότια Αφρική, Βραζιλία και άλλες χώρες δημιουργούν το δικό τους πολιτικό και οικονομικό τόξο. Η Κίνα αναζητεί ρόλο πρωταγωνιστή στη διεθνή σκηνή. Στα αξιοσημείωτα καταγράφεται η μεσολαβητική της προσπάθεια για τη συμφιλίωση Ιράν και Σαουδικής Αραβίας, δημιουργώντας ένα τόξο πετρελαιοπαραγωγών χωρών.

Η αμφισβήτηση κυριαρχίας του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές είναι δεδομένη και διαχρονική, όπως και η αντιπαλότητα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Σε μια προσπάθεια παραγκωνισμού του δολαρίου και ενίσχυσης του εθνικού νομίσματος, οι αναπτυξιακές τράπεζες των πιο πάνω χωρών είχαν συμφωνήσει τη δημιουργία αμοιβαίων πιστωτικών γραμμών με ονομαστική αξία σε εγχώρια νομίσματα. Επιπλέον, είχε προωθηθεί η δημιουργία ενός συστήματος πληρωμών και μεταφοράς κεφαλαίων, παρόμοιου με το swift.

Από την άλλη, οι ΗΠΑ με τους συμμάχους τους προσπαθούν να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία στη διεθνή οικονομική σκηνή και την επικράτηση του δολαρίου ως του νομίσματος διεκπεραίωσης συναλλαγών διεθνώς.

Κεντρικές τράπεζες

Σημειώνεται ότι, αν υπάρξει αύξηση του πληθωρισμού, θα επηρεαστούν ενδεχομένως και οι αποφάσεις των κεντρικών τραπεζών. Η Διοικήτρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (EKT), κ. Λαγκάρντ, σε πρόσφατη διάλεξή της σημείωσε ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία μπορούν να συγκριθούν με αυτές που οδήγησαν στην εμπορική εσωστρέφεια, τα προβλήματα του παγκόσμιου εμπορίου και την ύφεση της δεκαετίας του 1920.

Σημείωσε ότι η ανθρωπότητα πέρασε, όπως και τα χρόνια πριν από την ύφεση του 1920, μιαν από τις χειρότερες πανδημίες, μιαν από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις στην Ευρώπη, ένα ενεργειακό σοκ και σημαντικά προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Επισήμανε ότι τότε η νομισματική πολιτική, με την προσκόλληση στον χρυσό, έγινε μέρος του προβλήματος, σε αντίθεση με τις αποφάσεις που λαμβάνονται τώρα.

Φυσικά οι κεντρικές τράπεζες ελέγχονται για τις μεγάλης διάρκειας πολιτικές τους για παραχώρηση αστόχευτης ρευστότητας στις αγορές, που οδήγησε στη μεγάλη αύξηση του πληθωρισμού τα προηγούμενα χρόνια, κάτι που προσπάθησαν να μαζέψουν άτσαλα με τις μεγάλες και «επιθετικές» αυξήσεις των επιτοκίων.

Οι οραματιστές της παγκοσμιοποίησης βλέπουν το όραμά τους να φθίνει, ένα όραμα που περιελάμβανε την ελεύθερη διακίνηση αγαθών και κεφαλαίου χωρίς να υπάρχουν σημαντικά εμπόδια. Κυρώσεις, διατάγματα και εισαγωγικοί δασμοί, που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια, αποτελούν τα κύρια εργαλεία της απο-παγκοσμιοποίησης.

Η μείωση του επιτοκίου οδηγεί την ισοτιμία ενός συναλλάγματος προς τα κάτω, ενώ οι αυξήσεις και ο περιορισμός της ρευστότητας οδηγούν σε αντίθετη πορεία. Απ’ εκεί και πέρα θα πρέπει ν’ αξιολογηθούν και οι οικονομίες των χωρών. Αν, για παράδειγμα, μια οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα, αναμένεται να υπάρξει αποεπένδυση, δηλαδή αύξηση της προσφοράς του συγκεκριμένου νομίσματος στις αγορές.

Σημειώνεται, επίσης, ότι σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η εξαγωγική δύναμη μιας χώρας εφόσον οι αυξημένες εξαγωγές ενισχύουν και το νόμισμά της. Είναι γι’ αυτόν, άλλωστε, τον λόγο, που είδαμε τη Ρωσία να περιορίζει τις πληρωμές για φυσικό αέριο αποκλειστικά σε ρούβλια. Επιπλέον, οποιαδήποτε επιβολή περιορισμών στη μετακίνηση κεφαλαίων οδηγεί σε στρεβλώσεις στην αγορά συναλλάγματος.

Σε όλα αυτά προστίθεται και η αυξανόμενη ένταση στη Μέση Ανατολή, που προκαλεί αστάθεια στη γύρω περιοχή, αλλά και μεγάλη ανησυχία στο ενδεχόμενο επέκτασης των συγκρούσεων με τη συμμετοχή του Ιράν και άλλων αραβικών χωρών. Η αποσταθεροποίηση και η αβεβαιότητα που δημιουργείται προκαλεί σημαντικά προβλήματα, ακόμη κι αν δεν υπάρξει ένταση στις εχθροπραξίες.

Η ενίσχυση της έντασης σε περιφερειακό επίπεδο στη Μέση Ανατολή θα δημιουργήσει προβλήματα στις θαλάσσιες μεταφορές, με το κόστος μεταφοράς και ασφάλισης να αυξάνεται. Ενδεχομένως να υπάρξουν και φαινόμενα καθυστέρησης στην παραλαβή προϊόντων.

Η κυπριακή οικονομία

Η κυπριακή οικονομία μέχρι τώρα παρουσιάζει θετικά στοιχεία, όπως τα πλεονάσματα και η μείωση του δημόσιου χρέους. Υπήρξε όμως κάποια ανάλυση ευαισθησίας, όπως γίνεται σε όλες τις χώρες, ποια θα είναι τα αποτελέσματα αν ο ρυθμός ανάπτυξης, για παράδειγμα, του χρόνου είναι χαμηλότερος από αυτόν που αναμένεται;

Ο προϋπολογισμός του 2025 μπορεί να καταγράφει πλεονάσματα, όμως έχει πολλές «αναστολές», δηλαδή ανησυχία για το γεμάτο προκλήσεις εξωτερικό περιβάλλον που δημιουργείται, για το ενδεχόμενο μείωσης των εσόδων και αύξησης των μη προβλεπόμενων δαπανών.

Σημειώνεται ότι, σε αυτές τις αναλύσεις, οι μεταβλητές είναι τα έσοδα και οι ελαστικές δαπάνες. Οι ανελαστικές δαπάνες σού μένουν και όταν δώσεις κάποιο επίδομα ή κάποιες αυξήσεις, πολύ δύσκολα το παίρνεις πίσω.

Η εγγύτητα της Κύπρου στην περιοχή όπου διεξάγονται ο εχθροπραξίες μπορεί να επηρεάσει την επενδυτική και επιχειρηματική δραστηριότητα, ενώ όσον αφορά τον τουρισμό η κατάσταση θα είναι διαχειρίσιμη εφόσον δεν βρισκόμαστε σε περίοδο τουριστικής αιχμής. Όσον αφορά τις επενδύσεις από το Ισραήλ, ο Οκτώβριος λόγω των αργιών και των γιορτών στη χώρα είναι μήνας χαμηλής επενδυτικής δραστηριότητας.

Το πόσο θα επηρεαστούν η οικονομία της περιοχής αλλά και ευρύτερα, καθώς και η κυπριακή οικονομία, θα εξαρτηθεί από την πορεία των εχθροπραξιών, με τις αγορές προς το παρόν να παρουσιάζονται νευρικές, αλλά διατηρώντας μια στάση αναμονής.