Διαδικασία στελέχωσης σχολικών μονάδων: Αποτίμηση και εισηγήσεις

Η διαδικασία στελέχωσης των δημόσιων σχολικών μονάδων στην Κύπρο, κυρίως λίγο πριν από την έναρξη του σχολικού έτους, είναι πολύπλοκη και διαμορφώνεται από διάφορους παράγοντες, όπως οι ανάγκες σε εκπαιδευτικό προσωπικό, τα οργανικά κενά, οι μεταθέσεις και διορισμοί των εκπαιδευτικών, καθώς και οι προτεραιότητες του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας. Εντούτοις, κάθε χρόνο, άλλοτε περισσότερο, άλλοτε λιγότερο, εκφράζονται παράπονα και κριτικές για τον βαθμό έγκαιρης στελέχωσης σε διδακτικό προσωπικό των σχολικών μονάδων. Ως συμβολή στην απάμβλυνση αυτού του προβλήματος, ακολουθούν αποτίμηση του ισχύοντος συστήματος και εποικοδομητικές πρακτικές εισηγήσεις για βελτίωσή του.

Αποτίμηση του ισχύοντος συστήματος

Το Υπουργείο βασίζεται σε προβλέψεις του αριθμού μαθητών και των σχετικών αναγκών των σχολικών μονάδων για την εκτίμηση των κενών θέσεων. Εντούτοις, το σύστημα αντιμετωπίζει προκλήσεις λόγω των μετακινήσεων μαθητών, ιδίως σε αστικές περιοχές με αυξανόμενο πληθυσμό, καθώς και μετεγγραφών από και προς ιδιωτικά σχολεία. Επιπλέον, η ύπαρξη προσωρινών και αναπληρωματικών καθηγητών αντιμετωπίζει σε πολλές περιπτώσεις τα κενά που δεν καλύπτονται από μόνιμους διορισμούς, αλλά μερικές φορές η πρόσληψη γίνεται λίγο πριν ή και μετά την έναρξη του σχολικού έτους.

Το σύστημα διορισμών έχει ιστορικά βασιστεί στους πίνακες διοριστέων, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες καθυστερήσεις για ορισμένους εκπαιδευτικούς, καθώς και στην αίσθηση αδικίας λόγω της παλαιότητας των κριτηρίων. Οι πίνακες αντικαθίστανται σταδιακά με βάση το νέο σύστημα εξετάσεων για διορισμό, με στόχο τη διαφάνεια και την αξιοκρατία. Ωστόσο, αυτό το σύστημα δεν έχει ακόμα εδραιωθεί πλήρως και δημιουργεί αβεβαιότητα.

Η διαδικασία στελέχωσης και διορισμών πολλές φορές ολοκληρώνεται ελάχιστες ημέρες πριν ή και μετά την έναρξη του σχολικού έτους, με αποτέλεσμα τα σχολεία να λειτουργούν με προσωρινούς εκπαιδευτικούς ή και κενά στις πρώτες εβδομάδες της σχολικής χρονιάς. Επιπλέον, οι έκτακτες ανάγκες λόγω ασθενειών, άδειας μητρότητας ή άλλων απρόβλεπτων καταστάσεων συχνά καλύπτονται με προσωρινούς διορισμούς, αλλά υπάρχουν περιπτώσεις καθυστερήσεων που επηρεάζουν τη λειτουργία των σχολείων. Ορισμένοι εκπαιδευτικοί καλούνται να αναλάβουν μαθήματα σε διαφορετικά σχολεία, λόγω της αδυναμίας κάλυψης των πλήρων ωρών σε μία μόνο μονάδα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες τόσο για τους ίδιους όσο και για τη σχολική μονάδα.

Εισηγήσεις για βελτίωση

Βελτίωση προγραμματισμού και πρόβλεψης αναγκών: Για ενίσχυση της ανάλυσης δεδομένων, η αξιοποίηση τεχνολογίας για τη συλλογή και ανάλυσή τους, όπως η κατανομή των μαθητών και οι προβλέψεις για εγγραφές, μπορεί να επιτρέψει καλύτερο προγραμματισμό και πιο έγκαιρες μετακινήσεις και προσλήψεις. Επίσης, η δημιουργία σχεδίων δράσης που προβλέπουν διαφορετικά σενάρια (αύξηση/μείωση μαθητών) θα επιτρέψει ταχύτερη προσαρμογή στις ανάγκες.

Ταχύτερη διεξαγωγή διαδικασιών διορισμών: Απαιτείται επιτάχυνση των διαδικασιών επιλογής, με τις εξετάσεις και την καταχώριση των αποτελεσμάτων να γίνονται έγκαιρα, ώστε να αποφεύγονται καθυστερήσεις στις προσλήψεις. Επιπλέον, να υπάρχει ευρύτερη λίστα αναπληρωματικών καθηγητών, ώστε να διασφαλίζεται ότι υπάρχει πάντα διαθέσιμη ομάδα αναπληρωματικών καθηγητών για την κάλυψη έκτακτων αναγκών, ακόμα και στις πρώτες εβδομάδες του σχολικού έτους.

Μείωση γραφειοκρατικών καθυστερήσεων: Η πλήρης ψηφιοποίηση της διαδικασίας υποβολής αιτήσεων, διορισμών και μετακινήσεων θα μπορούσε να μειώσει τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις. Επίσης, η δημιουργία και χρήση μιας κεντρικής πλατφόρμας, όπου οι εκπαιδευτικοί θα μπορούν να ενημερώνουν, να υποβάλλουν προτιμήσεις ανάλογα με τις αναρτώμενες ανάγκες, και να ελέγχουν το καθεστώς τους σε πραγματικό χρόνο, θα συμβάλει στη βελτίωση της επικοινωνίας.

Στήριξη και κίνητρα για προσωρινούς εκπαιδευτικούς: Η δημιουργία ενός πιο σταθερού καθεστώτος για τους προσωρινούς εκπαιδευτικούς, με δυνατότητα πρόσληψης για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους, μπορεί να μειώσει τα κενά στη στελέχωση. Επίσης, η ενίσχυση των κινήτρων για διορισμούς σε απομακρυσμένες ή υποστελεχωμένες περιοχές θα μπορούσε να βοηθήσει στην κάλυψη των κενών θέσεων.

Ενίσχυση συνεργασίας μεταξύ Υπουργείου και σχολικών μονάδων: Η συνεχής και τακτική επικοινωνία μεταξύ των σχολικών μονάδων και του Υπουργείου για τις ανάγκες στελέχωσης, ακόμα και κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των κενών. Επιπλέον, πολύ βοηθητική θα είναι η δημιουργία στο Υπουργείο μικρών Ομάδων Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών, που θα είναι υπεύθυνες για τη γρήγορη παρέμβαση σε περίπτωση που προκύψουν κενά σε κάποιο σχολείο.

Με αυτές τις βελτιώσεις, η διαδικασία στελέχωσης των σχολικών μονάδων αναμένεται να γίνει πιο αποτελεσματική, και να επιτευχθεί ομαλή λειτουργία των σχολείων από την αρχή του σχολικού έτους. Η φιλοσοφία και προσέγγιση των αρμοδίων πρέπει να εστιάζει στον έγκαιρο και ευέλικτο προγραμματισμό, με στόχο την κάλυψη των αναγκών στελέχωσης των σχολείων πριν από την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Απαιτείται ψηφιοποίηση και απλοποίηση των διαδικασιών διορισμού, άμεση ανταπόκριση σε έκτακτες ανάγκες και στενή συνεργασία με τις σχολικές μονάδες. Η πρόληψη προβλημάτων και η γρήγορη προσαρμογή στις αλλαγές θα διασφαλίσουν την ομαλή λειτουργία των σχολείων, με επίκεντρο πάντα την ποιότητα της εκπαίδευσης.

*Καθηγητής στο Philips University, πρώην Πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, και πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης (EURASHE). a.orphanides@philipsuni.ac.cy