Αναγκαιότητα συστήματος διασφάλισης ποιότητας στη διακυβέρνηση

Στη σημερινή εποχή, η αποτελεσματική διακυβέρνηση και η λογοδοσία αποτελούν βασικούς πυλώνες για τη σταθερότητα και την πρόοδο ενός κράτους. Στην Κυπριακή Δημοκρατία, η ανάγκη για ενίσχυση της διαφάνειας, της αποτελεσματικότητας και της αξιοπιστίας του κυβερνητικού έργου είναι πιο επιτακτική από ποτέ, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει πολυάριθμες προκλήσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου και αποτελεσματικού συστήματος διασφάλισης της ποιότητας στη διακυβέρνηση αποτελεί βασική προϋπόθεση για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης των πολιτών προς τους θεσμούς, την αύξηση της παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Η διασφάλιση ποιότητας στη διακυβέρνηση συνδέεται άμεσα με τη δημιουργία μηχανισμών και διαδικασιών που διασφαλίζουν ότι το κυβερνητικό έργο ανταποκρίνεται στα υψηλότερα πρότυπα αποτελεσματικότητας, διαφάνειας και αποδοτικότητας. Η ποιότητα δεν περιορίζεται μόνο στην παράδοση έργων ή υπηρεσιών, αλλά επεκτείνεται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, στον προγραμματισμό, στη διαχείριση πόρων και στη λογοδοσία προς τους πολίτες. Η απουσία ενός τέτοιου συστήματος μπορεί να οδηγήσει σε κατακερματισμένες πολιτικές, φαινόμενα διαφθοράς, σπατάλη πόρων, αδυναμία ολοκλήρωσης δημοσίων έργων και απογοήτευση των πολιτών. Ταυτόχρονα, η Κυπριακή Δημοκρατία, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλείται να ευθυγραμμιστεί με διεθνείς και ευρωπαϊκές πρακτικές, προκειμένου να λειτουργεί σύμφωνα με τις αρχές της χρηστής διοίκησης.

Πρόταση για σύστημα διασφάλισης ποιότητας

Για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, κρίνεται απαραίτητη η δημιουργία ενός κεντρικού, ολοκληρωμένου συστήματος διασφάλισης ποιότητας, που θα υπάγεται άμεσα στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Η επιλογή αυτή είναι ζωτικής σημασίας, καθώς διασφαλίζει ότι το σύστημα θα διαθέτει την απαιτούμενη ισχύ και πολιτική βαρύτητα για να ωθεί στην υλοποίηση των αναγκαίων αλλαγών και βελτιώσεων στον τρόπο λειτουργίας και στην αποτελεσματικότητα όλων των υπουργείων, υφυπουργείων και δημόσιων φορέων. Ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να οργανωθεί γύρω από ένα Γραφείο Επιτρόπου Διασφάλισης Ποιότητας (ΓΕΔΠ), το οποίο θα είναι ανεξάρτητο και θα αναφέρεται απευθείας στον Πρόεδρο και το Υπουργικό Συμβούλιο. Το γραφείο αυτό θα έχει την ευθύνη της αξιολόγησης και βελτίωσης κυβερνητικών πολιτικών και δράσεων. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του συστήματος, προτείνεται επίσης η σύσταση ειδικών ομάδων εργασίας και αξιολόγησης, στελεχωμένων με εμπειρογνώμονες από διάφορους τομείς. Αυτές οι ομάδες θα είναι υπεύθυνες για την κατάρτιση στρατηγικών, την ανάλυση δεδομένων και την εξωτερική αξιολόγηση, παρέχοντας τη βάση για τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων, διορθωτικών μέτρων και βελτιώσεων. Επιπλέον, θα πρέπει να καθιερωθεί ένα σύστημα στόχων, προσδοκώμενων αποτελεσμάτων και δεικτών απόδοσης (Key Performance Indicators - KPIs), μέσω του οποίου κάθε Υπουργείο και δημόσιος Οργανισμός θα δεσμεύεται να επιτύχει συγκεκριμένους στόχους. Η αξιολόγηση αυτών των στόχων θα είναι περιοδική, διασφαλίζοντας τη συνεχή βελτίωση. Οι διαδικασίες λογοδοσίας και διαφάνειας θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα αποτελέσματα αυτών των αξιολογήσεων δημοσιοποιούνται, έτσι ώστε οι πολίτες να ενημερώνονται για την πρόοδο του κυβερνητικού έργου. Παράλληλα, απαιτείται η εκπαίδευση των δημόσιων λειτουργών στις νέες διαδικασίες, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική υλοποίηση. Η συνεχής παρακολούθηση και ανατροφοδότηση θα επιτρέπουν στο σύστημα να προσαρμόζεται στις ανάγκες της κοινωνίας και των πολιτών, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητά του.

Η σύσταση του Γραφείου Επιτρόπου Διασφάλισης Ποιότητας (ΓΕΔΠ) πρέπει να βασίζεται σε μια καλά δομημένη οργανωτική δομή, σαφείς αρμοδιότητες και εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική λειτουργία του. Θα πρέπει να στελεχωθεί με ικανό προσωπικό, που θα περιλαμβάνει ειδικούς σε στρατηγική διοίκηση, ανάλυση δεδομένων, τεχνολογία πληροφοριών και δημόσια διοίκηση. Με κατάλληλη δομή και αποτελεσματικές διαδικασίες, το ΓΕΔΠ θα είναι σε θέση να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση στη διασφάλιση της ποιότητας της διακυβέρνησης στην Κυπριακή Δημοκρατία. Επιπλέον, το Γραφείο θα χρειαστεί έναν επαρκή προϋπολογισμό για τη λειτουργία του.

Επιτυχημένα παραδείγματα από άλλα κράτη

Η εμπειρία άλλων χωρών μπορεί να προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για την Κύπρο. Στη Σουηδία, η διασφάλιση ποιότητας στη δημόσια διοίκηση στηρίζεται σε έναν ισχυρό συνδυασμό διαφάνειας, λογοδοσίας και συμμετοχής των πολιτών. Το Συμβούλιο για την Αξιολόγηση των Πολιτικών αξιολογεί τακτικά την αποτελεσματικότητα των κυβερνητικών πολιτικών και δημοσιοποιεί τις εκθέσεις του, παρέχοντας διαρκή ενημέρωση στους πολίτες για τη χρήση των δημόσιων πόρων. Αντίστοιχα, στη Σιγκαπούρη, η κυβέρνηση χρησιμοποιεί την τεχνολογία και την καινοτομία για την αξιολόγηση των υπηρεσιών της μέσω του προγράμματος “Public Service Transformation”. Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει τακτική αξιολόγηση της απόδοσης, καθώς και επενδύσεις στην εκπαίδευση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το “Infrastructure and Projects Authority” παρακολουθεί την πρόοδο των μεγαλύτερων κυβερνητικών έργων, παρέχοντας κατευθυντήριες γραμμές και εντοπίζοντας ευκαιρίες βελτίωσης.

Η εφαρμογή αντίστοιχου συστήματος στην Κύπρο θα προσφέρει πολλαπλά οφέλη. Πρώτον, θα αυξήσει τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη των πολιτών, καθώς θα παρέχεται πρόσβαση σε δεδομένα που αποδεικνύουν την πρόοδο και την αποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου. Δεύτερον, θα συμβάλει στη βελτίωση της αποδοτικότητας του δημόσιου τομέα, επισημαίνοντας βέλτιστες πρακτικές, και επιτρέποντας τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση αδυναμιών και καθυστερήσεων. Τρίτον, η Κύπρος θα ευθυγραμμιστεί με διεθνή πρότυπα, ενισχύοντας την εικόνα της ως κράτους που τηρεί τις αρχές της χρηστής διοίκησης και της διαφάνειας.

Οργάνωση και λειτουργία του ΓΕΔΠ

Η αποστολή του ΓΕΔΠ θα επικεντρώνεται στον συντονισμό των κυβερνητικών φορέων για τη διασφάλιση ποιότητας σε όλες τις πολιτικές και τα έργα, στην υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών, στην προώθηση απαιτούμενων βελτιώσεων, στη προαγωγή της διαφάνειας και στη λογοδοσία μέσω της δημοσιοποίησης δεδομένων ώστε να συμβάλλει στην εποπτεία και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των δημοσίων πολιτικών και υπηρεσιών, και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος.

Η οργανωτική δομή του ΓΕΔΠ προτείνεται να περιλαμβάνει τον Επίτροπο Διασφάλισης Ποιότητας στη Διακυβέρνηση, το Συμβούλιο που θα λαμβάνει τις τελικές αποφάσεις και θα προεδρεύεται από τον Επίτροπο, τη Διεύθυνση, και εξειδικευμένους λειτουργούς που μεταξύ άλλων θα συντονίζουν και τις ομάδες εξωτερικής αξιολόγησης, Το Συμβούλιο θα αποφασίζει την τελική διαμόρφωση και στη συνέχεια την προώθηση των αξιολογήσεων, πορισμάτων και εισηγήσεων στον Πρόεδρο και στο Υπουργικό Συμβούλιο.

Η λειτουργία του ΓΕΔΠ θα βασίζεται σε συγκεκριμένες διαδικασίες που περιλαμβάνουν τον στρατηγικό σχεδιασμό, την περιοδικές αξιολογήσεις, βασισμένες σε αυτοαξιολογήσεις από τις εσωτερικές επιτροπές διασφάλισης της ποιότητας κάθε υπουργείου και υφυπουργείου και εξωτερικές αξιολογήσεις, και τη διαφάνεια. Η παρακολούθηση και αξιολόγηση του έργου, της προόδου, της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας κάθε υπουργείου και υφυπουργείου (περιλαμβανομένων και των ημικρατικών Οργανισμών που υπάγονται σε καθένα από αυτά) θα γίνεται σε ετήσια βάση, με βάση τις ετήσιες αυτοαξιολογήσεις (και τις εξαμηνιαίες ενδιάμεσες εκθέσεις προόδου) που θα περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, και αποτίμηση του βαθμού υλοποίησης και επίτευξης των τεθέντων στόχων, των προσδοκωμένων αποτελεσμάτων και των δεικτών απόδοσης (KPIs), και τις εξωτερικές αξιολογήσεις από ειδικές ομάδες αξιολόγησης με βάση τις αυτοαξιολογήσεις και τη συλλογή και ανάλυση δεδομένων. Με βάση τα πιο πάνω, το Συμβούλιο θα συντάσσει τις τελικές αξιολογήσεις που θα υποβάλλει στον Πρόεδρο και στο Υπουργικό Συμβούλιο. Επιπλέον, τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων θα δημοσιοποιούνται μέσω σχετικής πλατφόρμας, προάγοντας έτσι και τη λογοδοσία.

Συνοψίζοντας, η δημιουργία ενός ολοκληρωμένου συστήματος διασφάλισης ποιότητας στη διακυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας αποτελεί μιαν αναγκαία επένδυση για το μέλλον. Με την εγκαθίδρυση ενός τέτοιου συστήματος, η Κύπρος μπορεί ν’ ανταποκριθεί στις σύγχρονες προκλήσεις, να εξυπηρετήσει καλύτερα τους πολίτες της και να καταστεί πρότυπο διακυβέρνησης στην περιοχή. Το παράδειγμα άλλων επιτυχημένων κρατών δείχνει ότι η εφαρμογή τέτοιων συστημάτων δεν είναι μόνο εφικτή, αλλά και επιβεβλημένη.

*Καθηγητής-Aνθρωπολόγος στο Philips University, πρώην Πρύτανης και πρώην Πρόεδρος του European Quality Assurance Register for Higher Education (EQAR).