Αξιολόγηση της πορείας της οικονομίας

Πλησιάζοντας προς το τέλος του έτους, είναι αναμενόμενες οι αναλύσεις και οι αξιολογήσεις για τα όσα συνέβησαν, τις προοπτικές και τις προκλήσεις για το επόμενο έτος. Φαίνεται δεδομένη η ψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού για το 2025, φυσικά θα υπάρξουν, όπως κάθε χρονιά, τα ανάλογα σταυρώματα.

Στα θετικά καταγράφονται οι αναβαθμίσεις της κυπριακής οικονομίας, χωρίς όμως αυτό να έχει γίνει ορατό στην καθημερινότητα των πολιτών. Όπως γράφτηκε και παλαιότερα, ένα ευνομούμενο κράτος θα πρέπει να διασφαλίζει την καλή ποιότητα ζωής των πολιτών του, την εκπαίδευση, την υγεία και τη στέγαση.

Η μείωση του ποσοστού δημοσίου χρέους ως προς το ΑΕΠ της χώρας, τα δημοσιονομικά πλεονάσματα, οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και η ισχυρή κεφαλαιουχική βάση τού χρηματοπιστωτικού συστήματος οδήγησαν στις αναβαθμίσεις από τους οίκους αξιολόγησης.

Οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης αναμένεται να συνεχιστούν και την επόμενη χρονιά και είναι ιδιαίτερα σημαντικό, μέσα από τις πολιτικές που εφαρμόζονται, να ενισχύεται η αξιοπιστία της χώρας, η δημοσιονομική δυναμική και η θωράκισή της και ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες κυρίως από γεγονότα που αφορούν το εξωτερικό οικονομικό και πολιτικό περιβάλλον.

Παραδοσιακοί τομείς της οικονομίας ενισχύθηκαν (π.χ. ο τουρισμός και οι κατασκευές), κάποιοι, όπως ο τομέας των υπηρεσιών, ψάχνουν βηματισμό και βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, άλλοι δε, όπως η ναυτιλία, παραμένουν σημαντικοί, ενώ ο τομέας των εταιρειών τεχνολογίας φαίνεται να συμβάλλει ιδιαίτερα θετικά και με οριζόντιο τρόπο στο ΑΕΠ της χώρας.

Υπάρχει ακόμα αρκετός δρόμος για να επιτευχθεί ο στόχος για τη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης της οικονομίας, με την προσήλωση να πρέπει να εστιάζεται στον πρωτογενή τομέα, στην εκπαίδευση, την υγεία και νέες μορφές επαγγελματικών υπηρεσιών. Είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρξει ένα πλάνο, για το τι είδους ξένες επενδύσεις στοχεύουμε και από ποιες χώρες.

Επιπλέον, είναι επιβεβλημένο να προχωρήσουν τάχιστα οι αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, κυρίως αυτές που αφορούν στην τεχνολογική αναβάθμιση των κρατικών υπηρεσιών και την εξυπηρέτηση των επιχειρήσεων και των πολιτών. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας σε ένα δύσκολο εξωτερικό περιβάλλον.

Την ίδια στιγμή, αν και ο κρατικός προϋπολογισμός είναι πλεονασματικός, θα πρέπει να εξεταστούν οι τρόποι για καλύτερη διαχείριση των ανελαστικών δαπανών και η διοχέτευσή τους σε παραγωγικές μονάδες της οικονομίας με πολλαπλασιαστικό όφελος. Υπάρχουν θέματα που πρέπει να τύχουν καλύτερης διαχείρισης, όπως το κρατικό μισθολόγιο και οι δαπάνες που αφορούν την υγεία, με την αυτονόμηση των νοσηλευτηρίων να αποτελεί ένα ζήτημα που χρονίζει. Σημειώνεται ότι η Κεντρική Κυβέρνηση συνεχίζει να παρουσιάζει ελλείμματα.

Τα φορολογικά έσοδα τόσο από έμμεσους αλλά και άμεσους φόρους ενισχύονται, απόρροια των αυξημένων τιμών λόγω πληθωρισμού (ΦΠΑ) αλλά και της ενισχυμένης επιχειρηματικής δραστηριότητας και μετεγκατάστασης στελεχών/υπαλλήλων ξένων εταιρειών στην Κύπρο (εταιρικός φόρος και φόρος εισοδήματος).

Είναι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που αναμένεται τη χρονιά που έρχεται, η ανακοίνωση μέτρων ή μερικών μέτρων που θα αφορούν τη φορολογική μεταρρύθμιση. Η φορολογία είναι ένα εργαλείο/μέσο που δίνει τη δυνατότητα καλύτερου διαμοιρασμού του πλούτου που δημιουργείται και προώθησης των δημοσιονομικών και κοινωνικών πολιτικών μιας κυβέρνησης.

Θα πρέπει σταδιακά οι καλοί δημοσιονομικοί δείκτες να μεταφερθούν στην καθημερινότητα των πολιτών, οι οποίοι αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες. Ακρίβεια, υψηλό κόστος στέγασης και υψηλά επιτόκια συνθέτουν ένα μείγμα δυσκολιών και μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος.

Πέραν των ατόμων που βρίσκονται εντός των κριτηρίων της επιδοματικής πολιτικής του κράτους, υπάρχει η κατηγορία των πολιτών που συμπεριλαμβάνονται στη λεγόμενη μεσαία τάξη, η οποία αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις και μέσα από την παραχώρηση φορολογικών εκπτώσεων και απαλλαγών, εντός δημοσιονομικών πλαισίων, θα μπορούσε να δει το διαθέσιμό της εισόδημα να ενισχύεται.

Σημαντικά αναμενόμενο γεγονός για την επόμενη χρονιά, είναι η περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής από τις κεντρικές τράπεζες. Αυτό θα δώσει περισσότερη ρευστότητα στην αγορά και ο χρηματοπιστωτικός τομέας θα πρέπει να ενισχύσει τον ρόλο του ως χρηματοδότη της οικονομίας.

Αυτό είναι υψίστης σημασίας για τη χώρα μας εφόσον, ελλείψει εναλλακτικών εργαλείων χρηματοδότησης, ο δανεισμός αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό εργαλείο. Φυσικά ο δανεισμός πρέπει να παρέχεται στα πλαίσια και κριτήρια που τίθενται από τους κανονισμούς της Κεντρικής Τράπεζας.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει να διαχειριστεί την υποτονική ανάπτυξη του πυρήνα της Ευρωζώνης, με τη Γαλλία και τη Γερμανία να αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις, την πτώση της ισοτιμίας του ευρώ και τις πιθανές νέες πληθωριστικές πιέσεις.

Την ίδια στιγμή, η πιο μεγάλη παγκόσμια οικονομία τον επόμενο χρόνο θα έχει νέο πρόεδρο, οπότε οι πολιτικές που θα εφαρμόσει ο κ. Τραμπ θα επηρεάσουν τις εθνικές οικονομίες, άλλες περισσότερο, άλλες λιγότερο.

Η επιβολή δασμών, η προσήλωση στα συμβατικά καύσιμα αντί στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η αναγκαιότητα για περιορισμό των ελλειμμάτων, το μεταναστευτικό, η «φιλική» διαχείριση των κρυπτονομισμάτων και οι πολιτικές ενίσχυσης του δολαρίου ως του κύριου νομίσματος των διεθνών εμπορικών συναλλαγών, φαίνεται να είναι στις πολιτικές προθέσεις του νέου Αμερικανού Προέδρου.

Επιπλέον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το πώς θα διαχειριστεί το Ουκρανικό και το Μεσανατολικό, αλλά και γενικότερα τις γεωπολιτικές εντάσεις. Για παράδειγμα, πιθανή λήξη του ουκρανικού ζητήματος και σταδιακή απόσυρση των κυρώσεων και αντικυρώσεων θα δώσει άλλη ώθηση στην παγκόσμια οικονομία και κυρίως στην ευρωπαϊκή, η οποία φαίνεται να είναι το κύριο θύμα των εξελίξεων.

Φυσικά ο παγκόσμιος οικονομικός και πολιτικός χάρτης έχει αλλάξει και δύσκολα (θεωρείται αδύνατο) θα επανέλθει στην προ Ουκρανικού κατάσταση. Κίνα και Ρωσία θα συνεχίσουν να αναζητούν ενισχυμένο ρόλο, ενώ ακόμη δεν είναι ξεκάθαρο το πώς θα αντιδράσει η κινεζική κυβέρνηση αν ο κ. Τραμπ προχωρήσει στην επιβολή «εξοντωτικών» δασμών στα κινεζικά προϊόντα.

Την ίδια στιγμή, εξελίξεις αναμένονται στο μεσανατολικό και γενικότερα στην περιοχή, κάτι που ενδεχομένως να επηρεάσει και την Κύπρο, εφόσον σημαντικό μέρος ξένων επενδύσεων προέρχεται από το γειτονικές χώρες. Εξομάλυνση της κατάστασης αναμένεται να δώσει ώθηση στις επιχειρηματικές δραστηριότητες, ενώ η χώρα μας μπορεί να αποτελέσει τον διαμετακομιστικό σταθμό σε οποιεσδήποτε προσπάθειες ανοικοδόμησης περιοχών.