Καθυστέρηση έλευσης φυσικού αερίου: Συνέπειες και εισηγήσεις

Η Κύπρος αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια σημαντικές προκλήσεις στον ενεργειακό τομέα, με κυριότερη την καθυστέρηση στην εισαγωγή και χρήση φυσικού αερίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Παρά τις προσπάθειες διαφοροποίησης του ενεργειακού μείγματος και τη μείωση της εξάρτησης από το ακριβό και ρυπογόνο πετρέλαιο, το φυσικό αέριο παραμένει εκτός του ενεργειακού συστήματος της χώρας. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως γραφειοκρατικά προβλήματα, έλλειψη αποτελεσματικών συστημάτων διασφάλισης της ποιότητας, τεχνικές και οικονομικές προκλήσεις, γεωπολιτικές επιπλοκές και αβεβαιότητες στις διεθνείς ενεργειακές αγορές.

Στον πυρήνα του προβλήματος βρίσκονται η έλλειψη συντονισμού, οι αργές διαδικασίες και η αδυναμία για έγκαιρες και αποτελεσματικές διορθωτικές παρεμβάσεις. Παρά την ύπαρξη πολιτικής βούλησης και νομοθετικού πλαισίου, οι αποφάσεις για υποδομές, οι σχετικοί διαγωνισμοί, η υλοποίηση συμβολαίων και η διασφάλιση ποιότητας καθυστερούν και περιπλέκονται. Η Κυπριακή Εταιρεία Υδρογονανθράκων (CHC), που έχει αναλάβει το έργο, δεν έχει επιτύχει να ξεπεράσει αυτά τα εμπόδια. Ταυτόχρονα, η εγκατάσταση των απαραίτητων υποδομών για την εισαγωγή φυσικού αερίου, όπως τερματικοί σταθμοί LNG, αποδεικνύεται πολύπλοκη και δαπανηρή, ενώ οι γεωπολιτικές συνθήκες στην Ανατολική Μεσόγειο και η αβεβαιότητα στις διεθνείς ενεργειακές αγορές δυσχεραίνουν περαιτέρω την κατάσταση.

Οι συνέπειες αυτής της καθυστέρησης είναι πολλαπλές και σοβαρές. Το υψηλό κόστος ηλεκτρικής ενέργειας παραμένει βασικό πρόβλημα, καθώς η Κύπρος βασίζεται ακόμα στο πετρέλαιο, το οποίο είναι ακριβό και επιβαρύνει οικονομικά τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Παράλληλα, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση πετρελαίου είναι σημαντικές, με αυξημένες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και άλλων ρύπων, που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής και την κλιματική πολιτική της χώρας, αλλά και με βαρύ κόστος ρύπων και πράσινου φόρου. Η μονομερής εξάρτηση από το πετρέλαιο καθιστά την Κύπρο ευάλωτη σε διακυμάνσεις των τιμών και περιορίζει τη δυνατότητα διαφοροποίησης του ενεργειακού μείγματος. Επιπλέον, η καθυστέρηση στερεί από τη χώρα οικονομικές ευκαιρίες, όπως τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, την προσέλκυση επενδύσεων και την ανάπτυξη του τομέα ενέργειας.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος προτείνονται σειρά ενεργειών που θα πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα. Η επιτάχυνση των διαδικασιών για την κατασκευή υποδομών και η αποτελεσματική διαχείριση των έργων είναι απαραίτητες, με σαφή χρονοδιαγράμματα και μηχανισμούς παρακολούθησης και διασφάλισης ποιότητας. Είναι κρίσιμο η κυπριακή Κυβέρνηση να επιταχύνει τις διαδικασίες αδειοδότησης και κατασκευής των υποδομών για την εισαγωγή φυσικού αερίου. Ο καθορισμός σαφών χρονοδιαγραμμάτων, η σύσταση ειδικών ομάδων διαχείρισης του έργου και η δημιουργία ειδικού αποτελεσματικού συστήματος διασφάλισης ποιότητας είναι απαραίτητα για να αποφευχθούν περαιτέρω καθυστερήσεις. Παράλληλα, θα πρέπει να ενισχυθούν οι μηχανισμοί παρακολούθησης και ελέγχου της προόδου των έργων για να διασφαλιστεί τόσο η έγκαιρη και αποτελεσματική παρέμβαση, όσο και η ολοκλήρωσή τους εντός των προβλεπόμενων προθεσμιών.

Η Κύπρος πρέπει να εντείνει και να αναπτύξει περαιτέρω στρατηγικές συνεργασίες με άλλες χώρες ή οργανισμούς για να επιταχύνει την υλοποίηση των ενεργειακών της σχεδίων, όπως για παράδειγμα ο αγωγός EastMed. Οι συνεργασίες με ενεργειακούς παρόχους, γειτονικές χώρες, όπως ήδη γίνεται με Ελλάδα, Ισραήλ και Αίγυπτο, καθώς και με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ, μπορούν να εξασφαλίσουν τεχνογνωσία, χρηματοδότηση και στήριξη σε τεχνικό επίπεδο για την εγκατάσταση των απαραίτητων υποδομών. Μια τέτοια συνεργασία μπορεί επίσης να ενισχύσει την περιφερειακή σταθερότητα και να προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια στην ενεργειακή εφοδιαστική αλυσίδα της Κύπρου.

Η δημιουργία τερματικών σταθμών LNG και υποδομών αποθήκευσης αποτελεί κρίσιμη προτεραιότητα, ενώ η προώθηση της ενεργειακής μετάβασης με ενίσχυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα προσφέρει μεγαλύτερη βιωσιμότητα στο ενεργειακό σύστημα. Η Κύπρος χρειάζεται να προχωρήσει άμεσα στην ολοκλήρωση του τερματικού σταθμού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και των απαραίτητων υποδομών αποθήκευσης. Αυτό το έργο θα επιτρέψει στη χώρα να υποδέχεται φυσικό αέριο σε υγροποιημένη μορφή από προμηθευτές του εξωτερικού και να το διανέμει στις μονάδες παραγωγής ενέργειας. Η δημιουργία ενός πλήρους ενεργειακού κόμβου για το φυσικό αέριο μπορεί να συμβάλει στην ενεργειακή αυτάρκεια και να προσφέρει δυνατότητες εξαγωγής στο μέλλον. Παράλληλα με την εισαγωγή φυσικού αερίου, η Κύπρος πρέπει να ενισχύσει την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια. Η χρήση του φυσικού αερίου ως ενδιάμεση τεχνολογία μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, επιταχύνοντας την ενεργειακή μετάβαση και μειώνοντας τις εκπομπές ρύπων. Έτσι, η Κύπρος θα μπορέσει να επιτύχει τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς στόχους για την πράσινη ενέργεια, ενώ παράλληλα θα διασφαλίσει την ενεργειακή της ασφάλεια.

Παράλληλα, η Κυβέρνηση πρέπει να ενισχύσει το ρυθμιστικό πλαίσιο που διέπει την αγορά ενέργειας, ώστε να προωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη χρήση του φυσικού αερίου. Η παροχή οικονομικών κινήτρων σε επενδυτές και ενεργειακές εταιρείες μπορεί να επιταχύνει τις επενδύσεις στις απαραίτητες υποδομές και να μειώσει το κόστος εισαγωγής φυσικού αερίου. Παράλληλα, οι πολιτικές ουσιαστικής στήριξης των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, όπως οι επιδοτήσεις στην κατανάλωση ενέργειας, μπορούν να μετριάσουν το οικονομικό βάρος μέχρι την ολοκλήρωση της μετάβασης

Η καθυστέρηση της εισαγωγής φυσικού αερίου στην Κύπρο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας και τη μείωση του κόστους ηλεκτρισμού. Οι συνέπειες είναι ιδιαίτερα αρνητικές τόσο για την οικονομία όσο και για το περιβάλλον, ενώ η ενεργειακή εξάρτηση από το πετρέλαιο επιβαρύνει τους καταναλωτές και περιορίζει την ανταγωνιστικότητα της χώρας. Για να αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα, είναι αναγκαίο να επιταχυνθούν οι διαδικασίες ολοκλήρωσης των έργων υποδομής και διαχείρισης για εισαγωγή φυσικού αερίου, να βελτιωθεί η συνεργασία με διεθνείς εταίρους και να ενισχυθούν οι επενδύσεις στις ενεργειακές υποδομές. Η στρατηγική αυτή πρέπει να συνδυαστεί με τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη δημιουργία ενός βιώσιμου ενεργειακού πλαισίου, το οποίο θα διασφαλίσει ότι η Κύπρος θα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις μελλοντικές ενεργειακές προκλήσεις και να πετύχει ενεργειακή ασφάλεια και οικονομική ανάπτυξη.

*Καθηγητής-Ανθρωπολόγος στο Philips University, πρώην Πρύτανης και πρώην Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ιδρυμάτων Ανώτερης Εκπαίδευσης (EURASHE).