Ο τελευταίος Πρόεδρος της Κύπρου

Η Κύπρος έχει συνολική έκταση 9.251 τ.χλμ., 3.355 από αυτά βρίσκονται επί του παρόντος υπό την κατοχή της Τουρκίας.

Από την ημέρα της νίκης του στις εκλογές πριν από έναν χρόνο, ο Πρόεδρός μας έχει κάνει τα πάντα για την επανέναρξη των συνομιλιών. Γιατί, θα μπορούσατε να ρωτήσετε; Αυτή είναι μια ερώτηση την οποία δεν μπορώ να απαντήσω με σιγουριά. Κατά πάσα πιθανότητα, διότι αυτό έχει κάνει κάθε Πρόεδρος εδώ και σχεδόν 50 χρόνια.

Οι θεμελιώδεις κανόνες της διπλωματίας υποδεικνύουν ότι, για να έχεις θετικά αποτελέσματα, πρέπει είτε να είσαι σε θέση ισχύος (στρατιωτικά, οικονομικά) ή να έχεις κάποιο άλλο πλεονέκτημα έναντι της άλλης πλευράς, διαφορετικά οι διαπραγματεύσεις είναι άσκοπες. Η αποτυχία είναι εξασφαλισμένη.

Επί του παρόντος, το κυπριακό κράτος δεν έχει ούτε το ένα ούτε το άλλο. Έτσι, κάθε προσπάθεια επανεκκίνησης των διαπραγματεύσεων δεν έχει νόημα. Κάθε Πρόεδρος στην ιστορία της Κύπρου από το 1974 ήθελε να γραφτεί στην Ιστορία ως το άτομο που έλυσε το Κυπριακό. Ωστόσο, αντί γι’ αυτό, όλοι το επιδείνωσαν.

Ορισμένοι σε μικρότερο βαθμό και άλλοι σε πολύ μεγαλύτερο. Είναι καιρός να είμαστε ταπεινοί και να αποδεχτούμε ότι η λύση στο πρόβλημα της Κύπρου δεν εξαρτάται από κανέναν Πρόεδρο ή κυβέρνηση. Το μόνο πράγμα που μια κυβέρνηση μπορεί να κάνει είναι να βελτιώσει τη θέση μας στις διαπραγματεύσεις. Με τον τελικό στόχο να αναγκάσει την Τουρκία να μας προσεγγίσει με κάποιες λογικές προτάσεις αντί να την παρακαλούμε να διαπραγματευτεί μαζί μας.

Υπάρχουν πολλά πράγματα που θα μπορούσαμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε τη θέση μας στις διαπραγματεύσεις, αλλά δυστυχώς τα άτομα που διοικούν αυτήν τη χώρα κάνουν το αντίθετο εδώ και αρκετές δεκαετίες τώρα. Οι συνεχείς παραχωρήσεις, χωρίς ανταλλάγματα, είναι εθνική αυτοκτονία. Τα πρόσφατα μονομερή μέτρα, που ανακοίνωσε ο κ. Χριστοδουλίδης, εάν εφαρμοστούν, θα είναι καταστροφικά για τη χώρα μας, διότι έρχονται πάνω από πολλές άλλες παραχωρήσεις που κάναμε στο παρελθόν και μετά τις τελευταίες απαράδεκτες παραβιάσεις των ψηφισμάτων του ΟΗΕ, από την Τουρκία. Όπως ο κ. Ζελένσκι οδηγεί τη χώρα του στην καταστροφή με τις κακές του αποφάσεις, έτσι κι εμείς είμαστε αυτοί που έχουμε την ικανότητα να καταστρέψουμε τη χώρα μας.

Η πιο πάνω παράγραφος όμως είναι μια μικρή παρέκκλιση, διότι αυτό το άρθρο δεν αφορά τα κατεχόμενα. Αυτό το άρθρο αφορά τα υπόλοιπα 5.896 τ.χλμ. που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της νόμιμης κυβέρνησης της Κύπρου. Αυτό είναι το κομμάτι, στο οποίο ούτε ο Πρόεδρος ούτε κανένας άλλος από τους εκλεγμένους αξιωματούχους μας φαίνεται να δίνουν την απαραίτητη σημασία.

Αυτήν τη στιγμή διανύουμε την πιο κρίσιμη περίοδο στη σύντομη ιστορία της μικρής μας χώρας ως ανεξάρτητο κράτος. Μπορεί να ακούγομαι πολύ απαισιόδοξος, αλλά πιστεύω ότι εάν συνεχίσουν τα πράγματα ως έχουν, στον αυτόματο πιλότο, δηλαδή, και εν απουσία σημαντικών εξωγενών γεγονότων (γεωπολιτικών), αυτή θα είναι η τελευταία δεκαετία της Κύπρου. Το αγαπημένο μας νησί θα υπάρχει ακόμα μετά από αυτήν τη δεκαετία αλλά δεν θα είναι η Κύπρος. Θα είναι κάτι άλλο.

Η Κύπρος αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή πρωτοφανή πληθωρισμό. Μιλάω για τον πραγματικό πληθωρισμό, όχι για τα παραμύθια που οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καθώς και η κυβέρνηση των ΗΠΑ δημοσιεύουν, τα οποία δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα, για ευνόητους λόγους. Εξετάζοντας την πιο σημαντική συνιστώσα του πληθωρισμού, τα ενοίκια και τα οικιστικά ακίνητα προς πώληση, η κατάσταση στην Κύπρο είναι τραγική, με πληθωρισμό που κυμαίνεται από 30% έως και 100%, ανάλογα με την πόλη. Αυτό, σε ένα διάστημα 2 ετών. Το χάσμα μεταξύ της αύξησης του κόστους ζωής και της αύξησης των μισθών είναι τεράστιο. Και αυτό καταστρέφει τη μεσαία τάξη. Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι υπάρχουν πολλοί εξωτερικοί παράγοντες που ευθύνονται γι’ αυτό. Είναι αλήθεια, η άνευ προηγουμένου εκτύπωση χρήματος από τις κεντρικές τράπεζες και οι πόλεμοι έπαιξαν ρόλο. Αλλά μόνο εν μέρει. Όταν μια κυβέρνηση που είναι υποχρεωμένη να υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού της, αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, θα περιμέναμε ότι θα έβρισκαν τρόπους να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις.

Αντί γι' αυτό, οι ενέργειες των κυβερνήσεών μας κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Επιδεινώνουν την κατάσταση. Επί του παρόντος, η άνοδος των τιμών των ακινήτων οφείλεται σχεδόν εξολοκλήρου στο ξένο χρήμα. Και βρόμικο και νόμιμο. Υπάρχει ξεπούλημα της γης μας σε βάρος του κυπριακού λαού και η κυβέρνηση ζητωκραυγάζει στην πορεία. Στη Λεμεσό υπάρχει πληθωρισμός ~100% στον κλάδο των οικιστικών ακινήτων τα τελευταία 2 χρόνια. Ανάλογη είναι η κατάσταση και στα ενοίκια. Αναλαμβάνει η κυβέρνηση μέτρα για να αντιμετωπίσει ένα τόσο σοβαρό ζήτημα, θα ρωτήσετε; Καθόλου. Αντίθετα, το θέμα προς συζήτηση είναι πώς θα εκδίδονται γρηγορότερα οι οικοδομικές άδειες. Αυτό θα ήταν λογικό εάν οι πρόσθετες κατοικίες διετίθεντο στον τοπικό πληθυσμό, αλλά είναι εγκληματικό όταν ο στόχος είναι ξένοι επενδυτές (who want to diversify their portfolio).

Ο Καναδάς είναι μια χώρα 1079 φορές μεγαλύτερη από ολόκληρο το νησί της Κύπρου. Το 2022, λόγω της ασυνήθιστης ανόδου των τιμών οικιστικών ακινήτων, εισήγαγαν καινούργια νομοθεσία, η οποία απαγόρευε την αγορά οικιστικών ακινήτων από αλλοδαπούς για 2 χρόνια. Ο Καναδάς είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο. Η Κύπρος είναι μία από τις μικρότερες. Πώς μπορεί η κυβέρνησή μας να μην κάνει τίποτα; Δεν είναι δύσκολο πρόβλημα να λυθεί και μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Δεν χρειάζεται η πλήρης απαγόρευση στους ξένους επενδυτές από το να αγοράζουν ακίνητα, αλλά θα μπορούσε να προστεθεί φόρος 50-100% στις αγορές ακινήτων από μη πολίτες και όσους δεν είναι κάτοικοι της Κύπρου τα τελευταία 5 χρόνια. Αυτό θα παρείχε ισορροπία στην αγορά και τα επιπλέον έσοδα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν τους Κυπρίους αγοραστές πρώτης κατοικίας.

Ένα άλλο κρίσιμο θέμα για το νησί είναι η πλήρης έλλειψη πολεοδομικού σχεδιασμού. Υπάρχει ένας πρωτοφανής όγκος νέων κατασκευών, που συνδέονται στενά με την εισροή ξένου χρήματος, αλλά δεν λαμβάνονται καθόλου υπόψη οι συνέπειες που θα προκύψουν από αυτό. Δεν υπάρχουν προβλέψεις για πάρκα, για παράδειγμα. Και με πάρκα, δεν εννοώ 100 τ.μ. εδώ και 200 τ.μ. εκεί. Εννοώ πραγματικά πάρκα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους κατοίκους της κάθε πόλης. Πάρκα που είναι χιλιάδες ή και δεκάδες χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα. Διαφορετικά οι πόλεις μας γίνονται τσιμεντένιες ζούγκλες. Πέραν της έλλειψης σχεδιασμού για τα πάρκα, υπάρχει και ένα άλλο, ακόμη πιο σημαντικό πρόβλημα.

Η κυκλοφοριακή συμφόρηση που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι κάτοικοι της Κύπρου είναι ήδη άνευ προηγουμένου. Με τους σημερινούς ρυθμούς νέας δόμησης, μέχρι το τέλος αυτής της δεκαετίας οι πόλεις μας, και ιδιαίτερα η Λεμεσός, θα γίνουν αβίωτες. Αυτό είναι ένα κάπως πιο δύσκολο πρόβλημα να λυθεί, αλλά εξακολουθεί να είναι επιλύσιμο, αυτή τη στιγμή και με σχετικά χαμηλό κόστος. Δεν πρόκειται να αναφερθώ στις λεπτομέρειες της λύσης, επειδή είναι εκτός θέματος, αλλά μπορώ να σας πω ότι υπάρχει ακόμη χρόνος για την εφαρμογή του απαραίτητου σχεδίου δράσης για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα. Αν περιμένουμε όμως άλλα 5-6 χρόνια, δεν θα είναι πλέον δυνατό να το λύσουμε, διότι οποιαδήποτε πιθανή λύση σε εκείνο το σημείο θα έχει απαγορευτικά υψηλό κόστος.

Το τρίτο κρίσιμο θέμα που πιστεύω αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή η χώρα μας είναι η παράνομη μετανάστευση. Οι δεκάδες χιλιάδες παράνομοι μετανάστες που φτάνουν στην Κύπρο έχουν επίσης συμβάλει στη σημαντική αύξηση του πληθωρισμού των τελευταίων ετών. Αλλά αυτή είναι η πιο ασήμαντη από τις συνέπειες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτήν την ανεξέλεγκτη εισροή παράνομων μεταναστών είναι η αναπόφευκτη καταστροφή της κοινωνικής δομής. Μικροί αριθμοί (σε ποσοστό) νόμιμων μεταναστών που έρχονται σε μια χώρα είναι καλό και για την οικονομία, και για την κοινωνία.

Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει η δυνατότητα να βοηθήσουμε αυτά τα άτομα να προσαρμοστούν και να συνεισφέρουν στην κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, ο μεγάλος αριθμός παράνομων μεταναστών, ειδικά όταν πρόκειται για εντελώς διαφορετική κουλτούρα, είναι επιζήμιος. Η προσαρμογή είναι αδύνατη και το αποτέλεσμα είναι ο κατακερματισμός της κοινωνίας. Όπως μπορούμε να παρατηρήσουμε σε πολλές άλλες χώρες, αυτό οδηγεί σε φτώχια, αύξηση του εγκλήματος και γενική πτώση της ποιότητας ζωής. Επομένως, είναι αφελές να θεωρούμε την απέλαση των παράνομων μεταναστών ως απάνθρωπη. Εάν η Κύπρος καταρρεύσει, τότε χάνουν όλοι - εκείνοι που γεννήθηκαν στην Κύπρο και εκείνοι που μετανάστευσαν είτε νόμιμα είτε παράνομα.

Τα θέματα που επισημάνθηκαν παραπάνω αντιπροσωπεύουν τις πιο κρίσιμες προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτήν τη στιγμή η Κύπρος. Κατοικώντας στις Ηνωμένες Πολιτείες για τα τελευταία 25 χρόνια, έχω παρατηρήσει πολλά παραδείγματα σημαντικών αποτυχιών στη διακυβέρνηση σε διάφορα επίπεδα - αστικό, πολιτειακό, και εθνικό επίπεδο. Στις περιπτώσεις διακυβέρνησης πόλεων και πολιτειών, οι επιπτώσεις ήταν εμφανείς σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα, οδηγώντας σε δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου. Σε εθνικό επίπεδο, οι συνέπειες τέτοιων λαθών χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να γίνουν αισθητές, δεδομένης της θέσης των ΗΠΑ ως της ισχυρότερης χώρας στον πλανήτη.

H Κύπρος στερείται τέτοιας παγκόσμιας επιρροής, έχοντας περιορισμένο έλεγχο πέρα από τα σύνορά της λόγω του μικρού της μεγέθους. Και σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να μετακινηθούν σε περιοχές με πιο αποτελεσματική διακυβέρνηση, οι Κύπριοι δεν διαθέτουν αυτήν την πολυτέλεια. Σε μια χώρα με ένα αβέβαιο μέλλον και με το βιοτικό επίπεδο σε ελεύθερη πτώση, οι νέοι δεν θα έχουν άλλη επιλογή παρά να αναζητήσουν καλύτερες ευκαιρίες στο εξωτερικό.

Χωρίς την εφαρμογή μιας συνολικής στρατηγικής τώρα, για την αντιμετώπιση αυτών των κρίσιμων ζητημάτων, μπορεί να μην υπάρχει επαρκής χρόνος για να αλλάξει η πορεία μετά τις επόμενες εκλογές. Σε μια δεκαετία από τώρα, ενώ η Κύπρος μπορεί να υπάρχει ακόμη ως κράτος, κινδυνεύει να χάσει τον ξεχωριστό χαρακτήρα και την ταυτότητά της. Και τον κ. Χριστοδουλίδη θα τον θυμόμαστε ως τον τελευταίο Πρόεδρο της Κύπρου.