Ελάχιστη παγκόσμια πραγματική φορολογία - Πυλώνας Δύο («Pillar II»)

Η Οδηγία του Συμβουλίου της ΕΕ 2022/2523 αποτελεί μέρος μιας προσέγγισης «δύο πυλώνων», η οποία καθοδηγείται από τα μέλη του Πλαισίου Συμπερίληψης του ΟΟΣΑ/G20 με σκοπό την αντιμετώπιση των φορολογικών προκλήσεων που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας.

Η Οδηγία εισάγει έναν ελάχιστο φορολογικό συντελεστή στο 15% για τα εισοδήματα που παράγονται σε χώρες με χαμηλή φορολογία, εξασφαλίζοντας ότι οι μεγάλες Διεθνείς Επιχειρήσεις πληρώνουν το δίκαιο μερίδιο φόρων, ανεξάρτητα από τον τόπο λειτουργίας τους.

Μέσω της καθιέρωσης ενός παγκόσμιου ελάχιστου συντελεστή φόρου εταιρειών, που οι χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την προστασία των φορολογικών τους βάσεων, ο Πυλώνας II επιδιώκει να θέσει όριο στη φορολογία.

Οι προτεινόμενες αλλαγές στοχεύουν τόσο στην αντιμετώπιση της πρακτικής μετατόπισης κερδών σε χώρες με χαμηλή φορολόγηση, όσο και στον περιορισμό της τάσης προς τη μείωση των συντελεστών φορολόγησης στο πλαίσιο του φορολογικού ανταγωνισμού, με στόχο την προσέλκυση κεφαλαίων («race to the bottom on tax rates»). Η παγκόσμια συμφωνία για την καθιέρωση κατώτατου φορολογικού συντελεστή επιχειρήσεων 15% έχει ως στόχο τη διασφάλιση εσόδων, καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της φοροαποφυγής, και τη μείωση του υψηλού κόστους συμμόρφωσης για τις επιχειρήσεις που συναλλάσσονται διασυνοριακά στην ενιαία αγορά.

Σύμφωνα με το υπό διαβούλευση σχέδιο, η Κύπρος αναμένεται να εφαρμόσει από το 2024 μέτρα, μέσω των οποίων το εισόδημα αλλοδαπών θυγατρικών εταιρειών θα συμπεριλαμβάνεται στο φορολογητέο εισόδημα των μητρικών τους εταιρειών.

Πυλώνας Δύο («Pillar II»): Πώς και γιατί βρεθήκαμε εδώ

Οι ρίζες του Πυλώνα Δύο ξεκινούν από το 2013 με τη δημοσίευση της Έκθεσης "Αντιμετώπιση της Διάβρωσης της Βάσης και της Μετατόπισης των Κερδών". Σε αυτήν την Έκθεση, ο ΟΟΣΑ εξέτασε τη χρήση από διεθνείς επιχειρήσεις νομικών δομών για να μεταφέρουν κέρδη διασυνοριακά προς χαμηλότερες φορολογούμενες δικαιοδοσίες.

Υπήρχε η ανησυχία ότι μεγάλες Διεθνείς Επιχειρήσεις εξασφάλιζαν την εμφάνιση κερδών σε χαμηλά φορολογούμενες δικαιοδοσίες με τεχνητό τρόπο, ενώ ταυτόχρονα αυτά τα θέματα επιδεινώνονταν από τις νέες ευκαιρίες και ελευθερίες που παρείχε η ψηφιοποίηση της οικονομίας.

Η έκθεση οδήγησε σε αρκετές επιπλέον προτάσεις για δράση έχοντας στόχο την αντιμετώπιση των φορολογικών προκλήσεων που προκύπτουν από την ψηφιοποίηση της οικονομίας.

Οι δυσκολίες που προκλήθηκαν από την ψηφιοποίηση της οικονομίας θεωρήθηκαν ιδιαίτερα προκλητικές, και η εργασία επί αυτών συνεχίστηκε, οδηγώντας τελικά στην πολιτική συμφωνία, τον Οκτώβριο του 2021, για την ούτω καλούμενη "two-pillar solution".

Γενικά, ο Πυλώνας Ένα ανακατανέμει ένα μέρος των φορολογικών δικαιωμάτων επί των υπολοίπων κερδών των μεγάλων Διεθνών Επιχειρήσεων προς όφελος των αγορών και ο Πυλώνας Δύο (όπου και επικεντρωνόμαστε σε αυτό το άρθρο) αποσκοπεί στην επιβολή ενός ελάχιστου φορολογικού συντελεστή εταιρικού φόρου 15% στα κέρδη των Διεθνών Επιχειρήσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής.

Πρόνοιες των κανόνων του Πυλώνα Δύο

Ο Πυλώνας Δύο αποτελείται από δύο κανόνες που προορίζονται να ενσωματωθούν από τα κράτη στις εθνικές φορολογικές νομοθεσίες τους και είναι γνωστοί ως παγκόσμιοι κανόνες κατά της διάβρωσης της φορολογικής βάσης («GloBE rules»).

Κανόνας Συμπερίληψης Εισοδήματος (κανόνας IIR): H τελική μητρική εταιρεία ενός ομίλου θα καταβάλει τον συμπληρωματικό φόρο που της αναλογεί σχετικά με τις ξένες θυγατρικές εταιρείες του ομίλου που υπόκεινται σε χαμηλή φορολόγηση. Ο συγκεκριμένος Κανόνας τίθεται σε ισχύ για λογιστικές περιόδους που αρχίζουν την 31η Δεκεμβρίου 2023 ή μετά.

Κανόνας σχετικά με τα κέρδη που υπόκεινται σε μειωμένη φορολόγηση (Κανόνας UTPR): Εκχωρεί τα δικαιώματα φορολόγησης σχετικά με το εισόδημα το οποίο φορολογείται με πραγματικό φορολογικό συντελεστή κάτω από 15% σε εταιρείες του ομίλου που βρίσκονται σε άλλη δικαιοδοσία από τη δικαιοδοσία της τελικής μητρικής εταιρείας. Λειτουργεί ως κανόνας ασφαλείας στον Κανόνα IIR. Ισχύει για λογιστικές περιόδους που αρχίζουν την 31η Δεκεμβρίου 2024 ή μετά.

Επιπλέον, από το 2025, προτείνεται η εισαγωγή μέτρων για τη μείωση των φοροαπαλλαγών. Επικουρικά θα εισαχθεί και εγχώριος συμπληρωματικός φόρος στην πηγή, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι φόροι, οι οποίοι διαφορετικά θα καταβάλλονταν στο εξωτερικό, θα αποδίδονται στη χώρα όπου η αλλοδαπή θυγατρική που υπάγεται σε χαμηλή φορολόγηση είναι εγκατεστημένη. Συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη έχουν την επιλογή να εφαρμόσουν ενδεδειγμένο εγχώριο συμπληρωματικό φόρο (Qualified Domestic Top-Up Tax) για τις εταιρείες που εδρεύουν στη δική τους δικαιοδοσία χαμηλής φορολογίας. Ως εκ τούτου θα επιτραπεί σε αυτές τις δικαιοδοσίες να εισπράττουν τον συμπληρωματικό φόρο στη δική τους δικαιοδοσία, αντί να επιτρέπουν σε μια ξένη δικαιοδοσία να επιβάλλει συμπληρωματικό φόρο σε άλλες δικαιοδοσίες. Η Κύπρος έχει επιλέξει να υιοθετήσει εγχώριο συμπληρωματικό φόρο και θα εφαρμόζεται από 1η Ιανουαρίου 2025.

Πυλώνας Δύο («Pillar II») και η αντιμετώπιση από άλλα κράτη

Παρά το φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα του ΟΟΣΑ και την ακόμα άγνωστη ολοκλήρωση αυτού, τα δεδομένα που έχουν προκύψει μέχρι τώρα δείχνουν ότι πολλές χώρες έχουν ήδη πραγματοποιήσει σημαντικά βήματα προς την εφαρμογή των μέτρων του Πυλώνα Δύο. Σημειώνεται ότι, παγκοσμίως, σχεδόν 140 δικαιοδοσίες δεσμεύτηκαν να προχωρήσουν στην εφαρμογή μέτρων ελάχιστης πραγματικής φορολογίας με την επιβολή κατώτατου συντελεστή φορολόγησης 15% σε ομίλους πολυεθνικών επιχειρήσεων και εγχώριους ομίλους μεγάλης κλίμακας, των οποίων τα έσοδα ξεπερνούν τα 750 εκ. ευρώ ετησίως.

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ, αναλόγως του αποτελέσματος, ίσως επηρεάσουν την εφαρμογή του Πυλώνα Δύο, ειδικά σε περίπτωση εκλογής του Ντόναλτ Τράμπ, ο οποίος, σύμφωνα με δημόσιες δηλώσεις του, δεν φαίνεται να υποστηρίζει την εφαρμογή του, ειδικά όπως το πλαίσιο είναι συμφωνημένο σήμερα.

Μελλοντικές προοπτικές και οι προκλήσεις για τις πολυεθνικές

Η αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας αναμένεται να περιορίσει τον ανταγωνισμό για τον χαμηλότερο συντελεστή εταιρικού φόρου και να μειώσει τον κίνδυνο διάβρωσης της φορολογικής βάσης και μετατόπισης κερδών, διασφαλίζοντας ότι οι μεγαλύτεροι πολυεθνικοί όμιλοι θα καταβάλλουν φόρο σύμφωνα με τον συμφωνηθέντα ελάχιστο παγκόσμιο συντελεστή εταιρικού φόρου (ποσοστό 15%).

Με την αναμενόμενη εφαρμογή των κανόνων του Πυλώνα Δύο, οι μεγάλες Διεθνείς Επιχειρήσεις θα πρέπει να αρχίσουν να υπολογίζουν τις επιπτώσεις των πιο πάνω Κανόνων στη φορολογική τους θέση.

Μια προσεκτική προσέγγιση στην αντιμετώπιση οποιωνδήποτε δυνητικών προκλήσεων θα θεωρηθεί ως ζωτικό στοιχείο για την επιτυχή εφαρμογή των κανόνων του Πυλώνα Δύο.

*Διοικητικός Σύμβουλος, Φορολογικές Υπηρεσίες, KPMG Limited