Οι πολλαπλασιαζόμενες απειλές που θέτουν σε κίνδυνο τη Νήσο Κύπρο

Στις ώριμες δημοκρατίες, οποιοσδήποτε μπορεί να συμβάλει σε ορισμένες κοινοβουλευτικές διαδικασίες, ανταποκρινόμενος σε δημοσιευμένες κοινοβουλευτικές εκκλήσεις για αποδεικτικά στοιχεία. Ακριβώς αυτό συνέβη στις 5 Ιουνίου 2023. Υπό τις ιδιότητές μας ως ακαδημαϊκών, παραθέσαμε αποδεικτικά στοιχεία σε κατάθεση στην Επιτροπή Άμυνας της Βουλής των Κοινοτήτων του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η κατάθεσή μας, που περιελάμβανε 22 σελίδες και 8 εικόνες, αποτελούσε απάντηση στην ανοικτή έκκληση που εξέδωσε η Επιτροπή Άμυνας στις 24 Απρίλιου 2023 σε σχέση με την τότε έρευνά της για το θέμα της ετοιμότητας των Ενόπλων Δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου. Στις 13 Ιουνίου 2023, η κατάθεσή μας δημοσιεύτηκε από το Βρετανικό Κοινοβούλιο στον ιστότοπό του, όπου είναι διαθέσιμη στο κοινό. Την ίδια μέρα, η κατάθεσή μας επισυνάφθηκε στα πρακτικά της Επιτροπής Άμυνας ως «written evidence», δηλαδή ως «γραπτά αποδεικτικά στοιχεία» (δείτε στο https://committees.parliament.uk/writtenevidence/121730/pdf/ και στο https://committees.parliament.uk/work/7654/armed-forces-readiness/ αντίστοιχα).

Σύνοψη της κατάθεσής μας

Στην κατάθεσή μας της 5ης Ιουνίου 2023 καλέσαμε την Επιτροπή Άμυνας να διερευνήσει τρία κρίσιμα ζητήματα που προκύπτουν από τους δεσμούς που συνδέουν τις Βρετανικές Δυνάμεις στην Κύπρο με τη Νήσο Κύπρο, ειδικά μέσω των δύο καταλοίπων της Αποικίας του Στέμματος της Κύπρου, γνωστών ως Περιοχές Κυρίαρχων Βάσεων Ακρωτηρίου και Δεκέλειας (Βρετανικές Βάσεις), και μέσω της Κυπριακής Δημοκρατίας, μιας κυρίαρχης χώρας, που, αν και με χαμηλούς τόνους, συνεχίζει να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο προς όφελος των Βρετανικών Βάσεων, των Ένοπλων Δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου, της βρετανικής αμυντικής πολιτικής και της ευρύτερης βρετανικής γεωστρατηγικής ατζέντας στην ταραγμένη νέα γεωπολιτική εποχή που ξεκίνησε με την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2020.

Υιοθετώντας τη φρασεολογία της Επιτροπής Άμυνας στην έκκλησή της, το πρώτο ζήτημα που εγείραμε στην κατάθεσή μας αφορούσε το αν οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ηνωμένου Βασιλείου «είναι επαρκώς ικανές», αν «διαθέτουν αρκετούς πόρους» και αν «είναι έτοιμες να προστατεύσουν» τα Υπερπόντια Εδάφη του Ηνωμένου Βασιλείου, συμπεριλαμβανομένων των Βρετανικών Βάσεων.

Το δεύτερο ζήτημα επικεντρώθηκε στο αν οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ηνωμένου Βασιλείου, συμπεριλαμβανομένων των Βρετανικών Δυνάμεων στην Κύπρο, «είναι επαρκώς ικανές», αν «διαθέτουν αρκετούς πόρους» και αν «είναι έτοιμες να προστατεύσουν» την Κυπριακή Δημοκρατία υπό την ιδιότητά της ως «εταίρου» – αλλά όχι ως «συμμάχου» – του Ηνωμένου Βασιλείου, ειδικά στην Κοινοπολιτεία. Το ζήτημα αυτό προέρχεται, εν μέρει, από το γεγονός ότι στις 16 Αυγούστου 1960, μέσω της Συνθήκης Εγγυήσεως, το Ηνωμένο Βασίλειο ανέλαβε μιαν αμφιλεγόμενη δέσμευση «να αναγνωρίσει και να εγγυηθεί την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας...».

Το τρίτο ζήτημα είχε να κάνει με το αν οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ηνωμένου Βασιλείου, συμπεριλαμβανομένων των Βρετανικών Δυνάμεων στην Κύπρο, «είναι επαρκώς ικανές», αν «διαθέτουν αρκετούς πόρους» και αν «είναι έτοιμες να προστατεύσουν» τον εαυτό τους, τις Βρετανικές Βάσεις και την Κυπριακή Δημοκρατία από μια σειρά από υπάρχουσες καθώς και αναδυόμενες απειλές που προκύπτουν από την Τουρκία, η οποία είναι κατοχική δύναμη στο βόρειο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, κράτος μέλος του ΝΑΤΟ και, ως εκ τούτου, υποτίθεται, «σύμμαχος» των Βρετανών.

Υπάρχουν, βεβαίως, και άλλες απειλές, όπως αυτές που παρουσιάζονται από τους τζιχαντιστές που κυκλοφορούν στη Συρία. Ωστόσο, για σκοπούς οικονομίας, περιορίσαμε τη διάρκεια της κατάθεσής μας στον εντοπισμό τριών συγκεκριμένων αλλά ασυνήθιστων απειλών, που πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποτελεσματικό τρόπο. Όπως γράψαμε:

«Μία απειλή προκύπτει από τη δυνητικά τοξική «σκόνη» και από τις άλλες πηγές κακής ποιότητας αέρα που, κατά καιρούς, επηρεάζουν δυσμενώς την Κυπριακή Δημοκρατία και τις Βρετανικές Βάσεις αφού προέρχονται από την Τουρκία ή από αλλού...

«Μια δεύτερη απειλή αναδύεται από τον ρωσικής κατασκευής Πυρηνικό Σταθμό Άκιουγιου στη νότια ακτή της Τουρκίας...».

«Μια τρίτη απειλή πηγάζει από τη φαινομενικά αλυτρωτική, νεο-αποικιακή και εχθρική τουρκική κυβερνητική προοπτική που απεικονίζει ψευδώς ολόκληρη την Κυπριακή Δημοκρατία και τις δύο Βρετανικές Βάσεις ως αναπόσπαστα μέρη της Τουρκίας …».

Αυτή η τρίτη απειλή απεικονίζεται από εικόνες που έχουν δημοσιευτεί από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας. Τα παραδείγματα περιλαμβάνουν την αφίσα που δημοσιεύτηκε από αυτό το Υπουργείο στις 27 Φεβρουάριου 2019 και τη φωτογραφία που δημοσιεύτηκε από το ίδιο Υπουργείο στις 15 Μαΐου 2023. Παρουσιάσαμε και τις δύο αυτές εικόνες στην κατάθεσή μας (τα πρωτότυπα των εικόνων βρίσκονται στον λογαριασμό X, πρώην Twitter, του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας της Τουρκίας στο https://twitter.com/tcsavunma/status/1100827859503980549 και https://twitter.com/tcsavunma/status/1658069233043996678?cxt=HHwWjIC8id αντίστοιχα).

«Έτοιμοι για Πόλεμο;»

Στις 4 Φεβρουαρίου 2024, η κατάθεσή μας ενσωματώθηκε σε παράρτημα της Έκθεσης της Επιτροπής Άμυνας για την Ετοιμότητα των Βρετανικών Ενόπλων Δυνάμεων υπό τον τίτλο «Ready for War?», δηλαδή «Έτοιμοι για Πόλεμο;», η οποία δημοσιεύτηκε εκείνη την ημέρα (η Έκθεση δημοσιεύτηκε στο https://committees.parliament.uk/publications/43178/documents/214880/default/ παράλληλα με σύνοψη στο https://publications.parliament.uk/pa/cm5804/cmselect/cmdfence/26/report.html και με δελτίο Τύπου στο https://committees.parliament.uk/committee/24/defence-committee/news/199770/call-for-focus-on-highintensity-warfighting-to-increase-deterrence/).

Στις 6 Μαρτίου 2024, έχοντας διαβάσει τις 72 σελίδες της Έκθεσης, υποβάλαμε μιαν ανοιχτή επιστολή προς τον Sir Jeremy Quin, τον Πρόεδρο της Επιτροπής Άμυνας, ο οποίος ανήκει στο Συντηρητικό Κόμμα. Την ίδια μέρα κοινοποιήσαμε την επιστολή μας και στα άλλα δέκα μέλη της Επιτροπής Άμυνας, τέσσερα από τα οποία είναι επίσης Συντηρητικοί, τέσσερα από τα οποία ανήκουν στο Εργατικό Κόμμα, ένα από τα οποία ανήκει στο Σκωτσέζικο Εθνικιστικό Κόμμα και ένα από τα οποία ανήκει στο Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα της Βόρειας Ιρλανδίας.

Στην επιστολή μας ευχαριστήσαμε την Επιτροπή Άμυνας για τη δημοσίευση της κατάθεσής μας και την επαινέσαμε επειδή, με τόση ειλικρίνεια, κατέγραψε τόσα πολλά χτυπητά ευρήματα στην Έκθεσή της. Ταυτόχρονα, εκφράσαμε ανησυχία διότι, όπως μάθαμε από την Έκθεση, κατά τη διάρκεια της έρευνας τα μέλη της Επιτροπής Άμυνας «εμποδίστηκαν» στις προσπάθειές τους να αξιολογήσουν την ετοιμότητα των Ένοπλων Δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου «λόγω έλλειψης κυβερνητικής διαφάνειας».

Για ζητήματα ουσίας, εκφράσαμε τη δυσαρέσκειά μας επειδή, ενώ, σύμφωνα με την Έκθεση, «οι Ένοπλες Δυνάμεις του Ηνωμένου Βασιλείου έχουν αναπτυχθεί πάνω από τις δυνατότητές τους ως απάντηση στην επιδείνωση της κατάστασης ασφαλείας», όλες αυτές οι Ένοπλες Δυνάμεις «έχουν ελλείψεις ικανοτήτων και ελλείψεις αποθεμάτων και χάνουν προσωπικό πιο γρήγορα απ' ό,τι μπορούν να το στρατολογήσουν». Εκφράσαμε επίσης την απόγνωσή μας έχοντας υπόψη ότι, σύμφωνα με την Έκθεση, αυτές οι Ένοπλες Δυνάμεις «είναι... συνεχώς παρατεντωμένες και ότι αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στη διατήρηση καθώς και στην καθυστέρηση της ανάπτυξης πολεμικής ετοιμότητας».

Έκκληση βασισμένη σε τρεις βασικούς πυλώνες

Στην επιστολή μας της 6ης Μαρτίου 2024 σημειώσαμε ότι στην Έκθεσή της υπό τον τίτλο «Έτοιμοι για Πόλεμο;», που δημοσιεύτηκε στις 4 Φεβρουαρίου 2024, η Επιτροπή Άμυνας εξέτασε σιωπηρά ορισμένες από τις ανησυχίες που θέσαμε στην κατάθεσή μας της 5ης Ιουνίου 2023. Παρά ταύτα, στην Έκθεσή της η Επιτροπή Άμυνας δεν αναφέρθηκε ρητά σε καμιάν από τις ανησυχίες μας. Επομένως, καλέσαμε την Επιτροπή Άμυνας να ξεκινήσει έρευνα που θα επικεντρωθεί στις πραγματικές ή πιθανές απειλές που εκθέτουν την Κυπριακή Δημοκρατία, τις δύο Βρετανικές Βάσεις και τις Βρετανικές Δυνάμεις στην Κύπρο.

Στηρίξαμε την έκκλησή μας σε τρεις βασικούς πυλώνες εκτός από τα πορίσματα της Έκθεσης της Επιτροπής Άμυνας και του σχετικού δελτίο Τύπου της ίδιας Επιτροπής.

Ο πρώτος πυλώνας αποτελείται από τις πραγματικές και τις πιθανές απειλές που προσδιορίζονται στην κατάθεσή μας της 5ης Ιουνίου 2023, όπως συνοψίστηκαν παραπάνω. Σε αυτό το πλαίσιο, υπογραμμίσαμε στην Επιτροπή Άμυνας ότι αυτές οι απειλές θέτουν σε κίνδυνο τόσο την Κυπριακή Δημοκρατία όσο και τις δύο Βρετανικές Βάσεις, τις τοποθεσίες που διατηρεί το Ηνωμένο Βασίλειο στην κυρίαρχη επικράτεια της Κυπριακής Δημοκρατίας, τους χιλιάδες Βρετανούς πολίτες που υπηρετούν στις Βρετανικές Βάσεις ή στις Βρετανικές Δυνάμεις Κύπρου ή και στις δύο, τους 10.000 περίπου μη Βρετανούς κατοίκους των Βάσεων, τους δεκάδες χιλιάδες πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου που ζουν στην Κυπριακή Δημοκρατία και τους εκατοντάδες χιλιάδες Βρετανούς πολίτες που συρρέουν στη Δημοκρατία κάθε χρόνο ως τουρίστες.

Ο δεύτερος πυλώνας αντιπροσωπεύεται από τη βίαιη αλυσίδα γεγονότων που ξετυλίχθηκε από τότε που υποβάλαμε την κατάθεσή μας στις 5 Ιουνίου 2023. Σε αυτήν την αλυσίδα βρίσκονται, μεταξύ άλλων εξελίξεων, η τροπή των γεγονότων στη μακρόχρονη σύρραξη στην Ουκρανία, οι ελιγμοί των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων στη «νεκρή ζώνη» της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 18 Αυγούστου 2023, οι οποίες κατηγορήθηκαν ως «βιοπραγίες» (‘assaults’) από τον Οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, η θανατηφόρα κλιμάκωση της σύρραξης που εμπλέκει το Ισραήλ και τη Λωρίδα της Γάζας, ειδικά από την ολοκλήρωση της σφαγής της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023 και τις ακραίες επακόλουθες ισραηλινές στρατιωτικές αντιδράσεις, και τη σειρά αεροπορικών επιδρομών εναντίον στόχων των Χούθι στην Υεμένη από τις 12 Ιανουαρίου 2024. Αυτές οι επιδρομές περιλαμβάνουν εκείνες που φαίνεται ότι υλοποιήθηκαν από τη βρετανική αεροπορική βάση στο Ακρωτήρι δίπλα από την Κυπριακή Δημοκρατία. Μεμονωμένα αλλά και συλλογικά, αυτές οι βίαιες εξελίξεις φαίνεται ότι έχουν πολλαπλασιάσει τις απειλές που εκθέτουν την Κυπριακή Δημοκρατία, τις δύο Βρετανικές Βάσεις και τις Βρετανικές Δυνάμεις στην Κύπρο.

Ο τρίτος πυλώνας απορρέει από τα όσα συνέβησαν σε σχέση με τον Πυρηνικό Σταθμό Άκιουγιου και τους τέσσερεις σχετικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες που ξεφυτρώνουν την περίοδο αυτή στη νότια ακτή της Τουρκίας. Αυτός ο Πυρηνικός Σταθμός όχι μόνο κατασκευάζεται από τη ROSATOM, τη Ρωσική Κρατική Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας. Επιπλέον, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται σε κυρίαρχο έδαφος της Τουρκίας, ανήκει στη ROSATOM και λειτουργείται από αυτή.

Στην επιστολή μας παρουσιάσαμε σχετικές εξελίξεις από τότε που υποβάλαμε την κατάθεσή μας στην Επιτροπή Άμυνας στις 5 Ιουνίου 2023. Παράδειγμα είναι η αποκάλυψη της 5ης Οκτωβρίου 2023 του Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας. Όπως ήρθαν τα πράγματα, λόγω καθυστερήσεων, ο Πυρηνικός Σταθμός Άκιουγιου προγραμματίζεται «να αρχίσει να λειτουργεί» έως τις 29 Οκτωβρίου 2024. Αυτή η γνωστοποίηση υποδεικνύει ότι ο πρώτος από τους τέσσερεις αντιδραστήρες θα τεθεί σε λειτουργία μέχρι εκείνη την ημερομηνία.

Σε ανακοινωθέν της 7ης Μαρτίου 2024, μία ημέρα μετά την παράδοση της επιστολης μας στην Επιτροπή Άμυνας, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγιπ Ερντογάν επιβεβαίωσε ότι όλοι οι αντιδραστήρες του Σταθμού θα τεθούν σε λειτουργία έως το 2028. (Το ανακοινωθέν βρίσκεται στο www.tccb.gov.tr/haberler/410/151517/-gectigimiz-21-yilda-mersin-e-210-milyar-liranin-uzerinde-kamu-yatirimi-yaptik-)

Αργά ή γρήγορα, λοιπόν, θα εμφανιστούν, ένας-ένας, τέσσερεις εντελώς νέοι κίνδυνοι. Αυτή η προοπτική υπογραμμίζει γιατί η έκκλησή μας επείγει, ειδικά, εν όψει των σχετικών γεωγραφικών αποστάσεων. Στην επιστολή μας, όπως κάναμε στην κατάθεσή μας, ειδοποιήσαμε την Επιτροπή Άμυνας ότι ο Πυρηνικός Σταθμός Άκιουγιου βρίσκεται μόνο 85 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της κατεχόμενης βόρειας ακτής της Κυπριακής Δημοκρατίας, 110 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της Λευκωσίας, 130 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της Δεκέλειας εντός της Περιοχής της Κυρίαρχης Βάσης Δεκέλειας και 180 περίπου χιλιόμετρα βόρεια του Ακρωτηρίου εντός της Περιοχής της Κυρίαρχης Βάσης του Ακρωτηρίου.

Στην επιστολή μας επαναλάβαμε ότι οι ανησυχίες μας επί του θέματος αυτού πηγάζουν από τη διμερή Συμφωνία της 12ης Μαΐου 2010 (όχι της 13ης Ιανουαρίου 2010, όπως αναφέραμε κατά λάθος στην κατάθεσή μας) μεταξύ των κυβερνήσεων της Τουρκίας και της Ρωσίας για τη συνεργασία σε σχέση με την κατασκευή και λειτουργία πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στην τοποθεσία Άκιουγιου στην Τουρκία.

Στην επιστολή μας περάσαμε διάφορα αλλά μηνύματα και προειδοποιήσαμε την Επιτροπή Άμυνας ότι οι ανησυχίες μας είναι τόσο προφανείς, τόσο σοβαρές και τόσο επείγουσες, που δεν πρέπει να παραμείνουν κάτω από το χαλί.

Αναμένουμε ουσιαστική απάντηση

Σε ξεχωριστά μηνύματα, η Γραμματέας της Επιτροπής Άμυνας και οχτώ από τα έντεκα μέλη της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου, έχουν βεβαιώσει τη λήψη της επιστολή μας της 6ης Μαρτίου 2024. Μέσω αυτού του άρθρου, τους ευχαριστούμε γι' αυτά τα μηνύματα. Ωστόσο, τη στιγμή της ολοκλήρωσης αυτού του άρθρου το πρωί της 14ης Μαρτίου 2024, ακόμη περιμένουμε να λάβουμε ουσιαστική απάντηση από την Επιτροπή Άμυνας. Αν λάβουμε τέτοια απάντηση, θα τη διανείμουμε.

Εν τω μεταξύ, τονίζουμε ότι οι απόψεις που εκφράσαμε στις επικοινωνίες μας με την Επιτροπή Άμυνας είναι προσωπικές και δεν πρέπει να ερμηνευτούν ως απόψεις των πανεπιστημίων ή των άλλων φορέων με τους οποίους έχουμε – ή στο παρελθόν είχαμε – δεσμούς. Επίσης, τονίζουμε ότι αυτές οι επικοινωνίες δεν πρέπει να ερμηνευθούν ούτε ως έκφραση υποστήριξης υπέρ ούτε ως κριτική κατά των Βρετανικών Βάσεων, της βρετανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Κυπριακή Δημοκρατία ή των Βρετανικών Δυνάμεων στην Κύπρο, τα οποία είναι, στα μάτια πολλών, αμφιλεγόμενα. Ούτε θα πρέπει να ερμηνευθούν ως έκφραση υποστήριξης υπέρ ή κριτική κατά των διαφόρων υπερπόντιων επιχειρήσεων στις οποίες συμμετέχουν οι Βρετανικές Δυνάμεις στην Κύπρο και άλλα μέλη των Ενόπλων Δυνάμεων του Ηνωμένου Βασιλείου.

Στις επικοινωνίες μας με την Επιτροπή Άμυνας, σκοπός μας δεν ήταν να συνεισφέρουμε στη συζήτηση γι' αυτά τα ζητήματα. Αντιθέτως, σκοπός μας ήταν να εγείρουμε σοβαρές ανησυχίες, οι οποίες θα πρέπει να διερευνηθούν από την Επιτροπή Άμυνας καθώς και από την ολομέλεια της καθεμίας εκ των δύο δομών του Κοινοβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου και όχι μόνο …

Υστερόγραφο:

Στο https://publications.parliament.uk/pa/cm201719/cmstords/1020/body.html υπάρχουν οι πρόνοιες του Κανονισμού 135 (1) των Μόνιμων Διαταγμάτων (Standing Orders) της Βουλής των Κοινοτήτων, τα οποία διέπουν την οποιαδήποτε χρήση ή επαναχρησιμοποίηση των γραπτών αποδεικτικών στοιχείων των Επιτροπών της Βουλής. Προς άρση οποιασδήποτε αμφιβολίας, αυτός ο Κανονισμός σημαίνει ότι κάθε χρήστης του ιστότοπου του Κοινοβουλίου του Ηνωμένου Βασιλείου είναι ελεύθερος να κυκλοφορήσει τους συνδέσμους όπου έχει δημοσιευτεί η κατάθεσή μας, δηλαδή https://committees.parliament.uk/writtenevidence/121730/pdf/ και https://committees.parliament.uk/work/7654/armed-forces-readiness/. Ωστόσο, ο κάθε χρήστης δεν είναι ελεύθερος να αναδημοσιεύσει την κατάθεσή μας, εκτός αν αναζητήσει και λάβει τη ρητή έγκριση της Επιτροπής Άμυνας.