Μέσα από τις στάχτες του Αυξεντίου γεννήθηκε η λευτεριά

Εξήντα εφτά ολόκληρα χρόνια από τη μέρα που ο ήρωας των ηρώων της ΕΟΚΑ ανέστησε στην ιστορική σπηλιά του Μαχαιρά Θερμοπύλες, Πύλες του Ρωμανού, Κούγκια, Μεσολόγγια, Αλαμάνες και Αρκάδια. Έχουν περάσει 67 ολόκληρα χρόνια από τη θυσία του καπετάν Ζήδρου Γρηγόρη Αυξεντίου στον βωμό της κυπριακής λευτεριάς, που ένωσε, από τα βάθη των αιώνων, θρύλους και δόξες της ελληνικής Ιστορίας, με τον Ένοπλο Απελευθερωτικό μας Αγώνα. Κι ο άγνωστος ποιητής έγραψε το τραγούδι που ήταν καθημερινά στα χείλη του λαού μας καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα:

Του Μαραθώνα μαχητές, κλέφτες του Εικοσιένα,

πολεμιστές του Δώδεκα, Σαράντα - Σαρανταένα,

και της ΕΟΚΑ αγωνιστές όλοι τους ώς τον έναν

είχαν τα ίδια ιδανικά, ίδιες χαρές και πόνους

και σμίξαν τους παλιούς καιρούς με τους δικούς μας χρόνους.

Όσα γράφτηκαν, όσα λέχθηκαν και όσα τραγουδήθηκαν για τον Υπαρχηγό της ΕΟΚΑ, τον θρυλικό Ζήδρο, Άρη, Ζώτο, Αίαντα, Ρήγα, Γρηγόρη Αυξεντίου είναι πολύ λίγα, για να αποδώσουν τη δράση του κατά τον Επικό Ένοπλο Απελευθερωτικό μας Αγώνα, που είχε αποκορύφωμα το ολοκαύτωμά του στην ιστορική σπηλιά του Μαχαιρά, που την έχει καταστήσει πανίερο βωμό της λευτεριάς. Δεν είναι μόνο οι σύντροφοί του στα βουνά και οι συναγωνιστές του στα χωριά του τουρκοπατημένου σήμερα Πενταδακτύλου, του Τροόδους, της Μαδαρής και της Παπούτσας, που του έπλεξαν δοξαστικά εγκώμια. Είναι και πολλοί άλλοι, δικοί μας και ξένοι, άνθρωποι του πνεύματος, ποιητές και πεζογράφοι, ανώνυμοι άνθρωποι του λαού μας, ανάμεσά τους και Βρετανοί ακόμα, συμπατριώτες του αιμοσταγούς Χάρντινγκ. Αυτού, που έσπευσε να συγχαρεί τους στυγνούς δολοφόνους του ήρωα. Αυτούς, που, στο «Μολών Λαβέ» του, δεν τόλμησαν να προχωρήσουν στην προδομένη σπηλιά του. Και δειλοί και άνανδροι όπως ήταν, χρησιμοποίησαν απάνθρωπα μέσα για να διαπράξουν το φρικιαστικό έγκλημά τους. Με ελικόπτερο έριξαν στη σπηλιά του ήρωα βενζίνη και εκρηκτικές ύλες. Σ’ αιώνια δόξα του Αυξεντίου και αιώνιο αίσχος του Χάρντινγκ και των κανιβάλων του.

Δεν ήταν μόνο Βρετανοί ποιητές που έγραψαν ύμνους για τον Σταυραετό του Μαχαιρά. Ήταν και μια Βρετανίδα, που δεν άντεξε στη δειλία των δολοφόνων του, αλλά και στην επίσημη ανακοίνωση, με την οποία το φερέφωνο της αποικιακής κυβέρνησης, Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, μετέδωσε την είδηση του αποτρόπαιου εγκλήματος των βρετανικών στρατευμάτων. Το πλήρες κείμενο της είδησης αυτής με το ιταμό κείμενο ανέφερε: «Δυνάμεις ασφαλείας, ενεργούσαι κατόπιν πληροφοριών, εφόνευσαν σήμερον την μεσημβρίαν εις περιοχήν παρά την Μονήν Μαχαιρά, τον επικηρυγμένον διά ποσού πέντε χιλιάδων λιρών, γνωστόν ως υπαρχηγόν της ΕΟΚΑ και πρώην αξιωματικόν του Ελληνικού Στρατού, τρομοκράτην Γρηγόριον Αυξεντίου και συνέλαβαν τέσσαρας άλλους τρομοκράτας, οι οποίοι ευρίσκοντο μετ’ αυτού εντός ορεινού κρησφυγέτου.

»Ο φονευθείς τρομοκράτης (σικ), εις μίαν εκδήλωσιν απελπισίας και απογνώσεως, ηρνήθη να εξέλθη του κρησφυγέτου του, και να παραδοθεί, προετίμησε δε αντάξιον της δειλίας και της ανανδρείας του θάνατον, όταν αι δυνάμεις ασφαλείας επετέθησαν κατά του οχυρού του, διά να τον συλλάβουν.

»Η Αυτού Εξοχότης, ο κυβερνήτης, ενδέχεται να μεταβή (τελικά μετέβη) εις την Μονήν Μαχαιρά, διά να συγχαρή αυτοπροσώπως τα στρατεύματα» - λέγε τους αδίστακτους δολοφόνους.

Μια τίμια φωνή Βρετανίδας

Όπως ήταν φυσικό, η μικρόψυχη και αλαζονική συμπεριφορά του Χάρντινγκ και των Άγγλων, γενικότερα, είχε προκαλέσει αισθήματα βαθύτατης πικρίας και αγανάκτησης στον αγωνιζόμενο λαό μας. Κι ο κυβερνήτης, για ν’ αποτρέψει δυναμικές εκδηλώσεις του αγανακτισμένου λαού, διέταξε ως πρώτο μέτρο την επιβολή «κέρφιου» (κατ' οίκον περιορισμού) στη γενέτειρα του ήρωα, Λύση και τη μυστική ταφή του στο ταπεινό κοιμητήριο των Κεντρικών Φυλακών, χωρίς την παρουσία δικών του. Κι ο δεσμώτης λαός κατέφυγε σε επικριτικά σχόλια σε εφημερίδες και συνθήματα στους τοίχους των χωριών και των πόλεων. Η πιο έντιμη επιστολή-καταπέλτης για τον αλαζόνα Χάρντινγκ, και γενικότερα για τα βρετανικά στρατεύματα, ανήκε στην Αγγλίδα νοικοκυρά, κάτοικο Λεμεσού, στις 12 Μαρτίου, εννιά μόνο μέρες μετά την υπέροχη θυσία του ήρωα:

«Αγαπητέ κύριε,

Ας μου επιτραπεί, ως Αγγλίδας, να σχολιάσω την εκπομπή της κυπριακής ραδιοφωνικής υπηρεσίας, κατά την οποία καταβλήθηκε προσπάθεια να υποτιμηθεί το θάρρος του Αυξεντίου. Επρόκειτο για μιαν ανάξια και περιττή δήλωση, για την οποία κάποιος θα αισθανόταν ντροπή. Κατά φυσικό λόγο δεν συμπαθώ την ΕΟΚΑ. Αλλά, όταν ένας άντρας έχει αποκλεισθεί και πρέπει να πεθάνει ή να παραδοθεί, όταν αυτός επιλέξει αυτοβούλως τον αγώνα, μόνος του εναντίον αγνώστου αριθμού στρατιωτών, γνωρίζοντας ότι ο θάνατός του είναι αναπόφευκτος, τότε αυτός είναι ένας γενναίος, σε οποιαδήποτε γλώσσα. Η γενναιότητά του αξίζει να τύχει του σεβασμού, που επιβάλλεται, καθ’ όλη την ιστορία της ανθρωπότητας.

»Με το να υποτιμάται αυτό, δεν υποβιβάζεται το γόητρο του άντρα, που πολέμησε και πέθανε, αλλά το γόητρο του άντρα που ζει και χλευάζει. Αυτός προσβάλλει τους συμπατριώτες του».

Μαύρος μήνας για την ΕΟΚΑ

Πολλά λέχθηκαν για τον ήρωα, που φανέρωναν πόσο γενναίος και πόσο αποφασισμένος ήταν να γίνει θυσία για τον ιερό σκοπό της ελευθερίας, για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, την οποία λάτρευε. Λίγες μόνο μέρες προτού γίνει ολοκαύτωμα στον βωμό της λευτεριάς, ήταν πολύ λυπημένος από τις επιτυχίες των πραιτωριανών του Χάρντινγκ σε βάρος της ΕΟΚΑ. Στις 18 του Γενάρη έπεφτε στο πεδίο της τιμής ο γενναίος Μάρκος Δράκος και οι Βρετανοί, κατόπιν προδοσίας, εντοπίζουν στα Καννάβια κρησφύγετο και συλλαμβάνουν τους αντάρτες Χαράλαμπο Χριστοδούλου-Μπαταριά, Λεωνίδα Στεφανίδη και Αντωνάκη Αντωνά. Στις 21 του μήνα, μετά από μια πληροφορία, μεταβαίνουν στο Σαράντι και συλλαμβάνουν στο κρησφύγετό τους τον ομαδάρχη Γιώργο Μάτση, τον Νίκο Γεωργίου και τον μετέπειτα προδότη Αργύρη Καραδήμα, που οδηγεί τους Άγγλους στο κρησφύγετο του Ομόδους. Εκεί συλλαμβάνονται ο υποτομεάρχης Νίκος Σπανός και οι αντάρτες Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, Κυριάκος Κόκκινος, Γιώργος Παλαιολόγος, Αντώνης Αντωνίου, Σάββας Κουλλαμής- Γερόλυμπος, και Γεώργιος Λοϊζίδης-Απόστρατος ή Φώκος, που γίνεται από τη στιγμή εκείνη προδότης. Την επόμενη μέρα Καραδήμας και Απόστρατος οδηγούν στις Πλάτρες τούς στρατιώτες, όπου συλλαμβάνουν σε σπίτι τον καταζητούμενο Ιωάννη Παύλου-Πιπίνο, που ενώθηκε κι αυτός με του Άγγλους.

Οι απώλειες αυτές και οι προδοσίες των τριών πρώην ανταρτών του συνθλίβουν τον Αυξεντίου. Στις ελάχιστες βραδινές ώρες που πήγαινε για ξεκούραση, ο Ζώτος και η ομάδα του παρέμεναν στο ηγουμενείο. Εκεί διάβαζε την αλληλογραφία των κατά τόπους υπευθύνων που τον ενημέρωναν για τις προδοσίες Απόστρατου, Πιπίνου και Καραδήμα και τον συμβούλευαν να είναι πολύ προσεκτικός στο θέμα της δικής του ασφάλειας και των ανδρών του. Εκείνος, όμως, που γνώριζε καλύτερα από τον καθένα τους τι σήμαινε αντάρτης- αγωνιστής για την ελευθερία, τους έγραφε, αφήνοντάς του ν' αντιληφθούν ότι, ανά πάσα στιγμή, ήταν αποφασισμένος ν’ αναμετρηθεί, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, με τον εχθρό και να πεθάνει. Μεταξύ άλλων τούς έγραφε:

«Αν εμείς, που λεγόμαστε αρχηγοί, δεν θελήσουμε να εκτεθούμε σε κίνδυνο, πώς θα τολμήσουν αυτά τα νέα παιδιά ν΄ αντισταθούν στον εχθρό; Αρκετή υπηρεσία πρόσφερα, διδάσκοντας πώς να κρατάνε το όπλο και να πολεμούν, πρέπει, όμως, να τελειώσω, διδάσκοντάς τους και πώς να πεθαίνουν…».

Όπως μού έλεγε ο αείμνηστος αγωνιστής γιατρός Κώστας Τσέλλος, φίλος του Ηγουμένου Μαχαιρά Ειρηναίου, ο Αυξεντίου ένα βράδυ, 19 Φλεβάρη 1957, εξέφρασε το παράπονό του για τους αγωνιστές που παραδίνονταν αμαχητί στον εχθρό και την ειλημμένη, αμετάκλητη απόφασή του, που την κοινοποιούσε σ’ όλους τους κατά τόπους αξιωματούχους της ΕΟΚΑ: Να αναμετρηθεί με τον εχθρό, κάτω από οποιεσδήποτε αντίξοες συνθήκες και αν τον συναντήσει. Και διατυπώνοντας ξεκάθαρα εκείνη την απόφασή του, ο Ζώτος απήγγειλε με υποβλητική φωνή το επίγραμμα στον Εθνομάρτυρα Κυπριανό:

«Συ, που σκοτώθεις για το φως

σήκου να δεις τον ήλιο,

ξύπνα να δεις το γαίμα σου

που γίνηκε βασίλειο».

«Εκεί στο ηγουμενείο της Μονής», μου τόνιζε ο γιατρός Κώστας Τσέλλος, «ο Αυξεντίου μιλούσε με την ψυχή κι όχι με το στόμα. Μιλούσε και τα μάτια του σπινθοβολούσαν. Η φωνή του λες κι ερχόταν από το υπερπέραν, από άλλους κόσμους. Και σε μαγνήτιζε, σε μάγευε, όταν τόνιζε: ''Αυτή είναι τώρα η μόνη, τελευταία προσφορά μου στον Αγώνα… Θα διδάξω όλους τους αγωνιστές μας, όλα τα παλληκάρια μας, να πεθαίνουν. Έφτασε η στιγμή, που δεν θα ξαναδεί ο εχθρός κανέναν να παραδίνεται''». Εκείνη ήταν η τελευταία συνάντηση του ήρωα του Μαχαιρά με τον γιατρό Κώστα Τσέλλο, που θα αποκάλυπτε, λίγες μέρες μετά το ολοκαύτωμά του, όσα λέχθηκαν σ’ αυτή, σαν κύκνειο άσμα.

Στο επόμενο: Οι τελευταίες στιγμές του ήρωα και πώς απαθανατίστηκε το μεγαλείο της υπέροχης θυσίας και από ξένους ακόμη.