Η υιοθέτηση μέτρων για την ακρίβεια

Είναι ξεκάθαρο ότι επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα έχουν να αντιμετωπίσουν έναν συνδυασμό προκλήσεων που συμπεριλαμβάνουν την ακρίβεια, το κόστος παραγωγής (αυξημένα έξοδα κυρίως όσον αφορά την ενέργεια), τα υψηλά επιτόκια και το υψηλό κόστος στέγασης, είτε αυτό αφορά αγορά ή ενοικίαση ακινήτου. Όλα αυτά δημιουργούν σημαντική πίεση στα περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων και στην αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών.

Αποτελούν πανευρωπαϊκό φαινόμενο οι σημαντικές αυξήσεις σε τρόφιμα, όπως και στην Κύπρο, με τις μειώσεις στον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας σταδιακά να ενσωματώνονται στις τιμές. Η ζήτηση σε ό,τι αφορά τα τρόφιμα είναι σχετικά σταθερή, με την προσφορά όμως να αντιμετωπίζει προκλήσεις. Το Ουκρανικό, τα προβλήματα με τους Χούθι και οι φυσικές καταστροφές, όπως οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες, προκάλεσαν προβλήματα στην παραγωγή και εφοδιασμό των τροφίμων.

Γίνεται μεγάλη συζήτηση για τα μέτρα που υιοθετούνται για την απάμβλυνση των επιπτώσεων από την ακρίβεια. Σημειώνεται ότι τέτοια μέτρα στήριξης έχουν προσωρινό χαρακτήρα και έχουν παρθεί αποφάσεις σε επίπεδο Υπουργών Οικονομικών της Ευρωζώνης, για κατάργηση οριζόντιων μέτρων που αφορούν ειδικότερα τον τομέα της ενέργειας.

Οι ιδιαιτερότητες της χώρας μας

Στο τέλος θα πρέπει να αφεθούν οι δυνάμεις της αγοράς και της ζήτησης να διαμορφώσουν τις τιμές των προϊόντων και υπηρεσιών. Σημειώνεται ότι στη χώρα μας υπάρχουν ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Είναι εξωγενής οικονομία που βασίζεται σε εισαγωγές, με αυξημένο κόστος ένεκα του γεγονότος ότι είναι νησί, καθώς μετά τα προβλήματα στην Ερυθρά Θάλασσα είναι ο τελευταίος προορισμός για πλοία που μπαίνουν στη Μεσόγειο, αφού έχουν κάνει τον γύρο της Αφρικής.

Επιπλέον, η χώρα δεν μπόρεσε να περιορίσει την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ενεργειακών προϊόντων εφόσον ακόμη το μεγαλύτερο μέρος παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος γίνεται με την καύση μαζούτ, αντί με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι δεν υπάρχουν εκείνες οι υποδομές στον τομέα των δημόσιων συγκοινωνιών για μαζική χρήση (ίσως φταίει και η νοοτροπία μας ως λαού), οπότε η καθημερινή χρήση των ιδιωτικών οχημάτων κάνει τις αυξήσεις στα καύσιμα ιδιαίτερα επιβαρυντικές.

Μέτρα για την ακρίβεια εφαρμόζουν και άλλες χώρες με παρόμοιο τρόπο, φυσικά προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών οικονομιών και κοινωνιών. Υπάρχουν αναφορές από τις Κεντρικές Τράπεζες ότι τα οριζόντια μέτρα οδηγούν σε αύξηση της κατανάλωσης / ζήτησης και ενεργούν αντίθετα από τις αυξήσεις των επιτοκίων. Φυσικά αυτό εξαρτάται από το πόσο ελαστική είναι η κάθε αγορά, το ποσό και την περίοδο παροχής στήριξης.

Η υιοθέτηση μέτρων

Η υιοθέτηση οποιωνδήποτε μέτρων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις δημοσιονομικές δυνατότητες του κράτους, ενδεχόμενες στρεβλώσεις που θα δημιουργηθούν στην αγορά και διατήρηση της κοινωνικής συνοχής. Συνήθως η σταδιακή κατάργηση ενός μέτρου, αντί η αιφνίδια, μπορεί να απορροφηθεί καλύτερα από την αγορά, τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις.

Επιπρόσθετα, οποιαδήποτε μέτρα θα πρέπει να είναι «γρήγορα» εφαρμόσιμα, χωρίς μεγάλο διοικητικό κόστος. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι τέτοια μέτρα αποτελούν «φάρμακο» και όχι τη λύση του προβλήματος.

Πολύ σωστά οι πρώτες κατηγορίες οι οποίες πρέπει να τύχουν στήριξης είναι οι ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, χαμηλόμισθοι, χαμηλοσυνταξιούχοι, πολύτεκνοι, μονογονιοί, λήπτες βοηθημάτων, άτομα με χρόνιες ασθένειες και άλλοι.

Αρκετές από τις συζητήσεις που γίνονται αφορούν τη λεγόμενη μεσαία τάξη, η οποία πραγματικά δοκιμάζεται λόγω των επιβαρύνσεων από την ακρίβεια, τα επιτόκια και το κόστος στέγασης. Η αγοραστική της δύναμη έχει μειωθεί σημαντικά, όχι τόσο ώστε να εμπίπτει στις κατηγορίες των επιδομάτων, αλλά η καθημερινότητά της αποτελεί πρόκληση. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στους νέους και τα νεαρά ζευγάρια.

Το φορολογικό σύστημα

Είναι αντιληπτό ότι είναι δύσκολη η επιδοματική πολιτική σε μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, όμως η κάθε κυβέρνηση έχει στα χέρια της ένα εργαλείο προώθησης της κοινωνικής δικαιοσύνης, παραχώρησης πιστώσεων και ελαφρύνσεων και παροχής κινήτρων για την ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αυτό είναι το φορολογικό σύστημα.

Το κυπριακό φορολογικό σύστημα αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ενίσχυση των κρατικών εσόδων και των επενδύσεων. Μπορεί να λέμε ότι η τελευταία φορολογική μεταρρύθμιση έγινε πριν από χρόνια, όμως υπήρξαν πολλές τροποποιήσεις στις νομοθεσίες όλα αυτά τα χρόνια. Οπότε, ένα μοντέλο που αποδίδει δεν το μεταρρυθμίζεις από την αρχή.

Είναι αντιληπτό ότι, λόγω των πολλών τροποποιήσεων, το κείμενο των νόμων πρέπει να γραφτεί αλλά πέραν τούτου χρειάζονται συγκεκριμένες στοχευμένες αλλαγές. Όταν θα επιβληθούν οι πράσινες φορολογίες, η Κυβέρνηση δεν πρέπει να έχει έτοιμο το πλάνο με τα φορολογικά μέτρα που θ' αποτελέσουν το αντιστάθμισμα για επιχειρήσεις και νοικοκυριά; Πολύ σωστά ζητείται επίσπευση της μεταρρύθμισης, όμως μήπως οι όροι εντολής που δόθηκαν είναι πολύ διευρυμένοι και πρέπει να ξανασυζητηθούν;

Μερικά παραδείγματα είναι η παραχώρηση φορολογικών πιστώσεων ανάλογα με τη σύνθεση της οικογένειας, αν έχει συναφθεί δάνειο για στέγαση και αυξημένα φορολογικά κίνητρα για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών και ψηφιοποίηση των διαδικασιών. Για τα δύο τελευταία θα μπορούσε να τροποποιηθεί η νομοθεσία που αφορά τις αμιγώς κυπριακές εταιρείες, ώστε αν υπάρχουν επενδύσεις στους δύο αυτούς τομείς από τα κέρδη τους, να μην υπόκεινται στη λογιζόμενη διανομή.

Να εξεταστεί επίσης το αφορολόγητο ποσό ως αντισταθμιστικό μέτρο, στην αύξηση των έμμεσων πράσινων φόρων, αφού αναλυθεί η επίπτωση από την προώθηση πιστώσεων και αφαιρέσεων. Να υπάρξει διάλογος αλλά να συντομευθεί η διαδικασία, ώστε να ενισχυθεί «έμμεσα» η λεγόμενη μεσαία τάξη. Αυτά τα μέτρα θα πρέπει να εξεταστούν στην ολότητά τους. Η αύξηση του αφορολόγητου π.χ. μπορεί να οδηγήσει σε αυξήσεις μισθών, κάτι που θα ενισχύσει και το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

Επίσης θα μπορούσε να υπάρξει επαναφορά του φόρου ακίνητης ιδιοκτησίας για τις αδρανείς περιουσίες ώστε ο ιδιοκτήτης να έχει κίνητρο να την αναπτύξει, ή κόστος από τη μη ανάπτυξή της. Ένα μέτρο που μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση των διαθέσιμων ακινήτων πιέζοντας τις τιμές προς τα κάτω.

Είναι ξεκάθαρο ότι τα μέτρα που ανακοινώνονται για την ακρίβεια δεν αποτελούν τη λύση του προβλήματος, το ζήτημα είναι αν η Πολιτεία έχει ένα ολοκληρωμένο πλάνο προς συζήτηση, πέραν των σκόρπιων προτάσεων. Η αίσθηση που επικρατεί είναι πως όχι και, δυστυχώς, για να γυρίσει ο ήλιος θέλει σοβαρότητα και δουλειά πολλή.