Κακοποίηση ηλικιωμένων και ηλικιακός ρατσισμός σε έξαρση

Αυξάνονται και πληθύνονται τα περιστατικά που αφορούν κακοποίηση, παραμέληση ή και εκμετάλλευση ηλικιωμένων, συνθέτοντας με αυτόν τον τρόπο το μωσαϊκό της έξαρσης του ηλικιακού ρατσισμού στη χώρα μας. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα βαθύτατα ανησυχητικό ζήτημα, που επηρεάζει τους ηλικιωμένους σε παγκόσμια κλίμακα. Η κακοποίηση ηλικιωμένων αναφέρεται σε κάθε σκόπιμη ή αμελή πράξη που ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη ή δυσφορία σε ένα ηλικιωμένο άτομο. Μάλιστα, η κακοποίηση μπορεί να λάβει πολλές και διάφορες μορφές, καθεμία από τις οποίες επιφέρει μόνιμες επιπτώσεις στην ευημερία, την υγεία και την αξιοπρέπειά τους. Η κατανόηση, δε, των διαφόρων τύπων κακοποίησης είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση και πρόληψη αυτών των επιβλαβών ενεργειών.

Με τη γλώσσα των αριθμών

Για να γίνουν όμως αντιληπτά αυτά τα ζητήματα, η επικοινωνία θα πρέπει να γίνει με τα άτομα τα οποία τα αφορούν, ή έστω τους φορείς που προσπαθούν να βοηθήσουν αυτά τα άτομα μέσα από μία σειρά δράσεων. Στη «Σημερινή», λοιπόν, μίλησε επί παντός επιστητού ο Πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Τρίτης Ηλικίας, Δήμος Αντωνίου, θέτοντας επί τάπητος στοιχεία που μαρτυρούν την έξαρση του ρατσισμού. Όπως ο ίδιος ανέφερε, «είναι τόσο εμφανής πλέον ο ηλικιακός ρατσισμός, που τον συναντάμε σχεδόν παντού. Από τον ιδιωτικό στον δημόσιο τομέα -και σε όλα τα επίπεδα- αλλά και έξω στην κοινωνία γενικά. Αρκεί να δούμε πώς αντιμετωπίζονται οι ηλικιωμένοι σε νοσοκομεία, νοσηλευτήρια ή ακόμα και υπηρεσίες», ήταν η χαρακτηριστική του τοποθέτηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης του Παρατηρητήριου (2023), έχουν γίνει 165 αναφορές (1 ανά 2 μέρες), που μπορεί να αφορούν λεκτική επίθεση και απειλές (31%), απαξιωτικές συμπεριφορές (16%), εκφοβισμό (12%), αλλά και άλλων ειδών καταγγελίες, όπως χειραγώγηση, υποτίμηση, μη ικανοποίηση αναγκών, απομόνωση από αγαπημένα πρόσωπα, ταπείνωση. Αξίζει να προσθέσουμε πως 3 στις 4 καταγγελίες αφορούν γυναίκες (72%).

Κακοποίηση… στο σπίτι

Θέλοντας να σταθεί στους πυλώνες του προβλήματος, ο Δήμος Αντωνίου υπογράμμισε πως, εκτός από την κακοποίηση και τον ηλικιακό ρατσισμό, υπάρχει και η οικονομική εκμετάλλευση ηλικιωμένων. Στον αντίποδα -σύμφωνα πάντοτε με τα λεγόμενα του Προέδρου του Παρατηρητηρίου- παρά το τι επικρατεί στην κοινή γνώμη, «τα ιδρύματα και νοσοκομεία είναι ίσως από τα τελευταία μέρη όπου συναντούμε τέτοια περιστατικά. Η πλειοψηφία γίνεται στο σπίτι είτε από οικιακούς βοηθούς/φροντιστές είτε ακόμη και από το οικογενειακό περιβάλλον». Μάλιστα, πρόσθεσε πως όσα δηλώνει στοιχειοθετούνται από τις εκθέσεις που έχει στα χέρια του τόσο το Παρατηρητήριο, ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση Βίας στην οικογένεια, αλλά και ο ΟΣΑΚ.

Πράματα και… θάματα

Τα όσα όμως αναφέρθηκαν στη συζήτηση που αφορά τις συνεχείς καταγγελίες για οικονομική εκμετάλλευση ηλικιωμένων δημιουργούν κόμπο στο στομάχι και συνάμα δεκάδες ερωτήματα. Ηλικιωμένοι που «γράφουν» τις περιουσίες στα παιδιά τους εκβιαστικά (υπό την απειλή ότι π.χ. «δεν θα ξαναδείς τα εγγόνια σου»), άλλοι που μεταφέρονται σε υποδεέστερα υποστατικά με σκοπό κάποιος συγγενής τους να υπενοικιάσει τον χώρο όπου διαμένουν έναντι ενοικίου, ή άλλοι που μεταφέρονται σε ιδρύματα παρά τη θέλησή τους για τον ίδιο ακριβώς λόγο. «Αν αύριο αυτός που διαχειρίζεται την περιουσία του αποφασίσει να την πουλήσει, ο ηλικιωμένος θα μείνει στον δρόμο», δήλωσε ο Δήμος Αντωνίου, ο οποίος, κληθείς να μας μεταφέρει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, αναφέρθηκε σε πρόσφατη υπόθεση (προ 2-3 εβδομάδων) όπου ηλικιωμένος, λόγω σοβαρής πάθησης, αναγκάστηκε να μπει σε γενικό πληρεξούσιο βάζοντας συνυπεύθυνους στους τραπεζικούς του λογαριασμούς στενά συγγενικά του πρόσωπα. Αυτά φέρονται να «ξάφρισαν» γύρω στις 70 χιλιάδες ευρώ -που ήταν οι οικονομίες μιας ζωής- αφήνοντας €1000 στο λογαριασμό του, ενώ του παρέχουν κάθε μέρα ένα υποτυπώδες γεύμα, απλώς για να κρατηθεί στη ζωή. «Μας πήρε ο άνθρωπος 85 χρονών και έκλαιγε σαν μωρό», μας αναφέρθηκε επί λέξει, με το Παρατηρητήριο να υπογραμμίζει πως οι περισσότεροι τηλεφωνούν απλώς γιατί «θέλουν κάπου να μιλήσουν, να το βγάλουν από μέσα τους και όχι να καταγγείλουν, αφού συνήθως πρόκειται για στενούς συγγενείς ή ακόμη και τα ίδια τους τα παιδιά». Στα θετικά μπορεί να εκληφθεί το γεγονός ότι το Παρατηρητήριο Τρίτης Ηλικίας προσέλαβε νομικό σύμβουλο για να στήσει το δικό του τμήμα δωρεάν νομικής αρωγής, αφού μέχρι σήμερα μέσω του Υφυπουργείου Πρόνοιας δικαιούχοι δωρεάν αρωγής ήταν μόνο οι λήπτες ΕΕΕ.

«Κόκκινο κουμπί»… αγνοείται

Καταληκτικά και αναπόφευκτα, η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το «κόκκινο κουμπί», που αναμένεται… από το 2019. Τι είναι -ή καλύτερα τι ΘΑ είναι όταν και εφόσον πάρει σάρκα και οστά- το «κόκκινο κουμπί»; Το «κόκκινο κουμπί» είναι μια υπηρεσία τηλε-ειδοποίησης, που έρχεται να διευκολύνει και να ομαλοποιήσει κάποια από τα κοινωνικά προβλήματα των ηλικιωμένων, καθώς δίνεται η δυνατότητα στον κάθε ωφελούμενο – ηλικιωμένο, από το σπίτι του, να έχει 24 ώρες το 24ωρο και 365 μέρες τον χρόνο, παροχή άμεσης βοήθειας σε περιστατικά υγείας, συμβουλευτική υποστήριξη και βοήθεια από κοινωνικούς επιστήμονες. Η εφαρμογή του φαίνεται να έχει κολλήσει στη γραφειοκρατία, με τον κ. Αντωνίου να τονίζει ότι γίνεται πολύ σοβαρή προσπάθεια και υπάρχει καλή συνεργασία με το τωρινό Υφυπουργείο Πρόνοιας, για να θεσπιστεί ακόμη και πριν από το τέλος του 2024. Για τους λόγους της καθυστέρησης μάς ανέφερε πως ένα μεγάλο κομμάτι χρόνου χάθηκε αφού έγινε απόπειρα να μπει ακόμη ισχυρότερη τεχνολογία -που ίσως δεν χρειαζόταν- με ρολόγια εντοπισμού GPS, ενώ το πλάνο που είχε αρχικά παρουσιαστεί απαιτούσε να λειτουργεί μόνο εντός της οικίας. Τώρα έχει γίνει επαναφορά στην αρχική του μορφή και διάσταση, που αφορά την προστασία εντός του σπιτιού. Για να φτάσουμε στη θέσπισή του χρειάζεται επικαιροποίηση της τεχνολογίας -αφού έχουν παρέλθει 5 χρόνια- και σύνταξη νέου πρωτοκόλλου. Το κόστος το 2019 ανερχόταν στις €300.000 και, όπως είναι φυσιολογικό, αυξήθηκε, ενώ στα σκαριά βρίσκεται η δημιουργία του Συντονιστικού Κέντρου Διαχείρισης Κλήσεων και Εκτάκτων Περιστατικών, το οποίο έχει αναλάβει το Παρατηρητήριο. Σε αυτό θα προστεθούν ψυχολόγοι -για υποστήριξη- και καταρτισμένο προσωπικό που έχει ήδη περάσει από εκπαίδευση στην Ελλάδα.