Η Κυπριακή Βιβλιοθήκη

«Η Κυπριακή Βιβλιοθήκη», σαν να λέμε, «The London Library»! Σοβαρά; Έχουμε Κυπριακή Βιβλιοθήκη; Και πού είναι το κτήριο με το πομπώδες αυτό όνομα; Ποιο είναι το μεγαλόπρεπο κτήριο που στεγάζει την καταπληκτική αυτή Τράπεζα της Γνώσεως; Πού είναι το μοναδικό αυτό ορόσημο;

Όχι, βεβαίως, στην Κυπριακή Δημοκρατία! Το μόνο κτήριο, που υπάρχει με το όνομα «Κυπριακή Βιβλιοθήκη», είναι μια «αποθήκη βιβλίων»(!) δίπλα στο Ταχυδρομείο της Πλατείας Ελευθερίας στη Λευκωσία. Ντροπή μας!

Στα 64 χρόνια της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν ανεγερθεί ένα σωρό επιβλητικά κυβερνητικά κτήρια (βλ. π.χ. Υπουργείο Εξωτερικών, Υπουργείο Οικονομικών), εντυπωσιακό Κρατικό Θέατρο, πανάκριβα γήπεδα ποδοσφαίρου, κατασπαταλήθηκαν εκατομμύρια ευρώ από ευρωπαϊκά κονδύλια για τη δημιουργία του ανύπαρκτου Μεγάρου Πολιτισμού που κατέληξαν σε μαύρη τρύπα, αλλά για την Κυπριακή Βιβλιοθήκη, τίποτε, τίποτε, τίποτε!

Καταστρέφεται πολύτιμο έντυπο υλικό σε υπόγεια ή ακατάλληλα κτήρια όπου τούτο φυλάσσεται (sic!), λέγε τούτο «στοιβάζεται», χάνονται ανεπανάληπτα αρχεία, όπως για παράδειγμα το αρχείο του αείμνηστου Ιωάννη Συκουτρή**, καθώς και το αρχείο και βιβλιοθήκη Μαραγκού στην Αμμόχωστο, και ο κόσμος της Κύπρου στερείται του αυτονόητου, δηλαδή μιας Κρατικής Βιβλιοθήκης της προκοπής, όπως έχουν όλα τα πολιτισμένα κράτη της Υφηλίου.

Θα μου πείτε ότι έχουμε την υπέροχη Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου. Ε, όχι κύριοι! Άλλο μια Κρατική Βιβλιοθήκη κι άλλο μια Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη. Άλλος ο ρόλος της μιας κι άλλος της άλλης. Η Κρατική Βιβλιοθήκη είναι η μήτρα όλων των βιβλιοθηκών της χώρας, περιλαμβανομένων και των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών, καθώς και όλων των δημοτικών, κοινοτικών, σχολικών, ακόμη και ορισμένων μεγάλων ιδιωτικών βιβλιοθηκών. Αυτή είναι το ίδρυμα που ελέγχει, καθοδηγεί και καταρτίζει προγράμματα για όλες τις υπόλοιπες βιβλιοθήκες. Στον μακρύ κατάλογο των υπηρεσιών που προσφέρει είναι και η λειτουργία του Εθνικού Κέντρου Εγγραφής Εντύπων και η παροχή των διεθνών αριθμών ISBN για βιβλία, ISSN για περιοδικά και ISMN για παρτιτούρες.

Η Κρατική Βιβλιοθήκη συντηρεί την έντυπη μνήμη μιας χώρας, όπως το Μουσείο, το ιερό των Μουσών, συντηρεί την πολιτιστική μνήμη μιας χώρας. Γι’ αυτό και η περιώνυμη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας στην αρχαιότητα αποτελούσε, μέχρις ότου κάηκε, αναπόσπαστο τμήμα του Μουσείου. Και είναι προς τιμήν της αιγυπτιακής κυβέρνησης που ανασύστησε το ιστορικό αυτό ίδρυμα, καθιστώντας το ένα από τα πιο σύγχρονα ιδρύματα της εποχής μας. Ακόμη και στο Ελ Σαλβαδόρ έχουν εγκαινιάσει προσφάτως μια τεράστια υπερσύγχρονη Κρατική Βιβλιοθήκη, για την οποία η κυβέρνηση είναι τόσο υπερήφανη, ώστε γέμισε τα ΜΜΕ με φωτογραφίες από τα εγκαίνια του κτηρίου.

Κι εμείς, τι κάνουμε; Εκτός από την «αποθήκη βιβλίων» που έχω αναφέρει ανωτέρω, η οποία στερείται, βεβαίως, του αναγκαίου χώρου και διευκολύνσεων, είχαμε την καταπληκτική ιδέα, αντί να ανεγείρουμε ένα κατάλληλο κτήριο, να διασπάσουμε την Κρατική μας Βιβλιοθήκη στο αναγνωστήριο της Φανερωμένης, αφενός, και σε δυο-τρεις άλλες αποθήκες, αφετέρου, πράγμα το οποίο, το ελάχιστο που μπορώ να πω, δεν βοηθά καθόλου στην λειτουργικότητά της. Το καταστροφικό αυτό ημίμετρο είχε ληφθεί από ετών ως προσωρινό, μέχρις ότου θα ανεγείρετο μια σύγχρονη Κρατική Βιβλιοθήκη που, όπως ανήγγελλαν οι εκάστοτε αρμόδιοι Υπουργοί προγραμματιζόταν, και ακόμη προγραμματίζεται, αλλά, φευ, δεν υλοποιείται.

Από τη μια, προβάλλεται το πρόσχημα των αλλεπάλληλων οικονομικών κρίσεων και, από την άλλη, οι διάφοροι μανδαρίνοι, μεταξύ των οποίων και εκείνοι που διαχειρίζονται κατά καιρούς τα οικονομικά του Κράτους, θέτουν τα έργα Πολιτισμού σε δεύτερη μοίρα, ώστε αυτά να είναι τα πρώτα που αποκόπτονται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό για εξοικονόμηση δημοσίου χρήματος.

Κι ενώ εμείς κοιμόμαστε και περί άλλα τυρβάζουμε, η Τουρκία, ήδη από το 1958, ίδρυσε για τους Τουρκοκυπρίους Εθνική Βιβλιοθήκη, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα και, μάλιστα, είναι παρούσα και στο διαδίκτυο.

Μπροστά στους πολλαπλούς κινδύνους που αντιμετωπίζει η μικρή μοιρασμένη μας χώρα και, κυρίως, εμείς οι Ελληνοκύπριοι, από την επαπειλούμενη αλλοτρίωση του δημογραφικού μας χαρακτήρα, της γλώσσας και του πολιτισμού μας, κινδύνους που ελλοχεύουν λόγω και του συνεχώς ογκούμενου κύματος μεταναστών, ιδίως παρανόμων μεταναστών, η ίδρυση μιας αρμόζουσας στην ιστορία και στον πολιτισμό μας σύγχρονης Κρατικής Βιβλιοθήκης θα αποτελέσει, κατά τη γνώμη μου, μια πρόσθετη ασπίδα σωτηρίας για την επιβίωση των επομένων γενιών μας ως Ελληνοκυπρίων.

Μια σύγχρονη Κρατική Βιβλιοθήκη θα καταρτίζει προγράμματα που θα βοηθούν τους πολίτες, ώστε αυτοί από τη νηπιακή ηλικία να μαθαίνουν να αγαπούν και να διαβάζουν βιβλία, να αναπτύσσουν το πνεύμα τους και να μην αποβλακώνονται από τη συνεχή προσήλωσή τους στα κινητά τους τηλέφωνα, στο ποδόσφαιρο ή σε διάφορες ηλίθιες ενασχολήσεις ή στον τζόγο, να μην αναπτύσσουν αντικοινωνική συμπεριφορά, να μην επιδίδονται σε βανδαλισμούς και βία στα σχολεία και στα γήπεδα και να μην καταλήγουν στα ναρκωτικά και στο έγκλημα. Τα σχολεία και τα Πανεπιστήμια δεν είναι ικανά για να καταρτίζουν και αναπτύσσουν μόνα τους προγράμματα που θα βοηθούν τους πολίτες ως ανωτέρω, ούτε για να διαδραματίζουν μόνα τους αυτόν τον ρόλο.

Πέρυσι, απεβίωσε στην Ελλάδα η πρώην Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, Μυρσίνη Ζορμπά, που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο με τα βιβλία, γιατί πίστευε «ότι τα βιβλία είναι σαν τα ρόδια, τα ανοίγεις και ξεπηδούν ιδέες και συναισθήματα… τα βιβλία είναι πόρτες για να ανοίξεις και να δεις τον κόσμο» (δέστε εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος», ημερομηνίας 22 Απριλίου 2023, σελ. 36).

Πριν από δυο χρόνια πέρασε στην αιωνιότητα η μεγάλη μας συγγραφέας Ρήνα Κατσελλή, η ιδρύτρια και πρώτη Πρόεδρος του Συνδέσμου μας (τώρα Ομίλου) Φίλων της Κυπριακής Βιβλιοθήκης που, ως Βουλευτής, είχε καταθέσει στη Βουλή τη δεκαετία του 1980, Πρόταση Νόμου για την ψήφιση του περί Κυπριακής Βιβλιοθήκης Νόμου του 1987. Παρά του αγώνες της ίδιας και του Συνδέσμου (τώρα Ομίλου) μας και τις υποσχέσεις των εκάστοτε αρμόδιων Υπουργών, δεν έχουμε δει ακόμη το όραμα της αείμνηστης Ρήνας και το δικό μας για ίδρυση μιας σύγχρονης Κρατικής Βιβλιοθήκης να πραγματοποιείται.

Στηρίζουμε τις ελπίδες μας στη νέα Υφυπουργό Πολιτισμού, Δρα Βασιλική Κασσιανίδου, που πρόσφατα υποσχέθηκε να προωθήσει Σχέδιο Έργου για την προκήρυξη αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, με σκοπό την ανέγερση ενός κατάλληλου κτηρίου που θα στεγάσει μια σύγχρονη Κρατική Βιβλιοθήκη, άριστα εξοπλισμένη με σύγχρονα μέσα. Ας ευχηθούμε να μην της κόψουν τα φτερά της οποιαδήποτε εμπόδια και να δούμε σύντομα, επιτέλους, φως στην άκρη της σήραγγας. Ας μην καταλήξει κι αυτό το Σχέδιο Έργου στον κάλαθο των αχρήστων, όπως κατέληξαν μέχρι σήμερα τουλάχιστον τέσσερεις κατά καιρούς, απ’ ό,τι γνωρίζω, μελέτες εμπειρογνωμόνων.

Διαφορετικά, με τίποτε δεν σώζεται αυτός ο τόπος!

**Σημείωση: Ιωάννης Συκουτρής: Πρόσφυγας από τη Σμύρνη και Καθηγητής στο Ιεροδιδασκαλείο Λάρνακας τη δεκαετία του 1920, πατέρας της Κυπρολογικής Έρευνας. Όταν έφυγε από την Κύπρο, εμπιστεύθηκε το πολύτιμο αρχείο του στον φίλο του Λούη Λοΐζου, δικηγόρο στην Αμμόχωστο, όπου τούτο χάθηκε κατά την τουρκική εισβολή του 1974. Αν τούτο φυλασσόταν σε κατάλληλη Κρατική Βιβλιοθήκη μας, πιθανόν να το είχαμε μέχρι σήμερα.

*Δικηγόρος, πρώην Εισαγγελέας της Δημοκρατίας,

Πρόεδρος Ομίλου (πρώην Συνδέσμου) Φίλων της Κυπριακής Βιβλιοθήκης,

Αντιπρόεδρος Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Κυπριακή Βιβλιοθήκη