Η αυξητική τάση του καρκίνου στην Κύπρο: Κλήση για δράση και ευαισθητοποίηση

Όταν μιλάμε για τον καρκίνο αναφερόμαστε σε έναν μεγάλο αριθμό διαφορετικών τύπων καρκίνου, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από την ανάπτυξη μη φυσιολογικών κυττάρων που διαιρούνται ανεξέλεγκτα. Τα κύτταρα αυτά έχουν την ικανότητα να διεισδύουν και να καταστρέφουν τον φυσιολογικό ιστό του σώματός μας.

Τα τελευταία χρόνια, ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου στην Κύπρο. Κατά μέσον όρο τα τελευταία 5 έτη καταγράφονται 4.000 νέα περιστατικά και 1.560 θάνατοι ετησίως, παρότι τα ποσοστά επιβίωσης για πολλούς τύπους καρκίνου φαίνεται να βελτιώνονται, χάρη στις μεθόδους πρώιμης ανίχνευσης και θεραπείας τους.

Για να κατανοήσουμε την έκταση του προβλήματος και να εξετάσουμε την οποιαδήποτε πρόοδο έχει γίνει, είναι σημαντικό να στρέψουμε την προσοχή μας στα στατιστικά στοιχεία, τα οποία προέρχονται από τα πληθυσμιακά αρχεία καρκίνου. Τα στατιστικά στοιχεία μάς επιτρέπουν να αξιολογούμε καλύτερα τα ξεχωριστά δεδομένα κάθε χώρας, να δημιουργούμε στοχευμένα προληπτικά προγράμματα για το κοινό και να προσαρμόζουμε τις πρακτικές μας για να βελτιώνουμε την πρόγνωση για τα άτομα με εμπειρία καρκίνου. Μπορούν επίσης να μας δώσουν κίνητρο για τη διεξαγωγή ερευνών, οι οποίες θα δώσουν περισσότερο φως σε ορισμένες τάσεις που παρατηρούνται αλλά και θα βοηθήσουν τα Συστήματα Υγείας να προβλέψουν επερχόμενες ανάγκες.

Το τελευταίο διάστημα βλέπουμε διάφορες ανακοινώσεις να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και στη δική μας κοινωνία. Έρευνες που δημοσιεύθηκαν σε ιατρικά περιοδικά της Αμερικής και του Ηνωμένου Βασιλείου φαίνεται να παρουσιάζουν μιαν αυξητική τάση των περιστατικών καρκίνου σε άτομα κάτω των 50 ετών, ανά το παγκόσμιο. Η Κύπρος δεν φαίνεται να αποτελεί εξαίρεση σε αυτνό τον κανόνα σύμφωνα και με τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από το Αρχείο Καρκίνου Κύπρου.

Εάν συγκρίνουμε τις δεκαετίες 2001-2010 και 2011-2020 τότε βλέπουμε να καταγράφεται αύξηση της τάξης του 40% στις νέες διαγνώσεις καρκίνου σε άτομα κάτω των 50 ετών. Σημαντικό όμως είναι να σημειώσουμε ότι η αυξητική τάση παρατηρείται σε όλες τις ηλικίες με ένα ποσοστό του 46%. Άρα διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια αυξητική τάση γενικότερα στον πληθυσμό που πλέον στις μέρες μας επηρεάζει και τις νεότερες ομάδες.

Η τάση σε κάποιους τύπους καρκίνου είναι ανοδική και σε άλλους καθοδική. Τη μεγαλύτερη αύξηση στις διαγνώσεις φαίνεται να παρουσιάζει ο καρκίνος του μαστού και του θυρεοειδούς, χωρίς όμως να υπάρχει αύξηση στη θνησιμότητα. Οι αυξημένες διαγνώσεις οφείλονται κυρίως στην ευαισθητοποίηση των Κυπρίων για προληπτικό έλεγχο και στην ευκολία πρόσβασης σε ιατρικές εξετάσεις όπως είναι ο υπέρηχος.

Όσο αξιοσημείωτα κι αν είναι αυτά τα ποσοστά, πρέπει να είμαστε σαφείς: Ο καρκίνος αν και μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, εξακολουθεί να είναι ένα ασυνήθιστο γεγονός όταν εμφανίζεται στον νεότερο πληθυσμό.

Σίγουρα δεν πρέπει να αγνοήσουμε αυτή την τάση που έχουμε μπροστά μας. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, φαίνεται ξεκάθαρα πως επηρεάζει όλο και περισσότερα άτομα του νεότερου πληθυσμού, αναδεικνύοντας την ανάγκη για άμεση δράση και ενίσχυση της πρόληψης.

Ο καρκίνος δεν είναι μια ανίατη αρρώστια. Αρκετοί τύποι καρκίνου είναι πλέον διαχειρίσιμοι και θεραπεύσιμοι εάν ανιχνευθούν έγκαιρα. Γι’ αυτόν τον λόγο η έγκυρη πληροφόρηση του κοινού για τους παράγοντες κινδύνου και τις διαθέσιμες προληπτικές εξετάσεις αποτελούν τα θεμέλια για την αντιμετώπισή του.

Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι οι δικές μας προσωπικές επιλογές μπορούν να μας δώσουν ένα καλό προβάδισμα για αποφυγή του. Οι καθημερινές συνήθειες, η υγιεινή διατροφή και η συστηματική άσκηση συμβάλλουν στη διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους και μπορούν να μειώσουν κατά 40% τα νέα περιστατικά καρκίνου. Τεκμηριωμένα, η παχυσαρκία αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση του καρκίνου, ως εκ τούτου η υγιεινή διατροφή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εφόδια που έχουμε στην αντιμετώπισή του. Παράλληλα με την αποφυγή του καπνίσματος και τη μειωμένη κατανάλωση αλκοόλ το ποσοστό αυτό μπορεί να φτάσει το 70%. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε, για άλλη μια φορά, ότι σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, περίπου το ένα τρίτο όλων των θανάτων από καρκίνο οφείλονται σε παράγοντες που προκλήθηκαν από το κάπνισμα!

Σημαντικό ρόλο στον πρώιμο έλεγχο του πληθυσμού διαδραματίζουν και τα ανιχνευτικά πληθυσμιακά προγράμματα του Υπουργείου Υγείας για τον καρκίνο του μαστού. Αναμένουμε σύντομα να δούμε την εισαγωγή πρόσθετων ανιχνευτικών προγραμμάτων για άλλες μορφές καρκίνου, όπως είναι του παχέος εντέρου, το οποίο αναμένεται να εκκινήσει φέτος, του τραχήλου της μήτρας για το οποίο ήδη υπάρχει πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του ιού HPV, ενώ παρέχεται και από το ΓεΣΥ δυνατότητα για τεστ Παπανικολάου κάθε 2 χρόνια, του πνεύμονα και του προστάτη, έτσι όπως διατάζουν οι ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες για τον καρκίνο.

Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου - Έργο υψίστης σημασίας

Η Κυβέρνηση έχει εγκρίνει κονδύλι €1,2 εκ. στον προϋπολογισμό του 2024 για προώθηση και υλοποίηση του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου θα αποτελέσει τον επιστημονικό φορέα εμπειρογνωμοσύνης στα θέματα καρκίνου με όρο εντολής την οργάνωση και τον συντονισμό όλων των φορέων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκίνου στην Κύπρο και κυρίως των ογκολογικών κέντρων.

Είναι ο φορέας που θα σχεδιάσει και θα εφαρμόσει την Εθνική Στρατηγική του Καρκίνου στην Κύπρο με συγκεκριμένο πλάνο και χρονοδιαγράμματα. Η επικαιροποίηση και υλοποίηση της στρατηγικής (τελευταία επικαιροποίηση έγινε το 2019) θα ευθυγραμμίσει τις δράσεις όλων των φορέων για να καθοριστούν οι προτεραιότητες με στόχο τη μείωση των περιστατικών αλλά και την ολιστική φροντίδα και παροχή υπηρεσιών προς τους ασθενείς. Παράλληλα θα λάβει υπόψη τα νέα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί μετά τον covid, την εφαρμογή του ΓεΣΥ αλλά και την Ευρωπαϊκή Στρατηγική του Καρκίνου - Europe’s Beating Cancer Plan, η οποία βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης.

Η λειτουργία του Ινστιτούτου θα είναι ωφέλιμη για όλη την κοινότητα και κυρίως για τον ίδιο τον ασθενή. Το Ινστιτούτο θα συνεργάζεται με άλλα Εθνικά Κέντρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε να διευκολύνεται η υιοθέτηση ποιοτικών διαγνωστικών και καινοτόμων θεραπευτικών μεθόδων, συμπεριλαμβανομένης της κατάρτισης, της έρευνας και της προώθησης κλινικών δοκιμών σε ολόκληρη την ΕΕ.

Μελετώντας τα επιτυχημένα παραδείγματα άλλων χωρών έχει διαφανεί ότι το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου θα συμβάλει τα μέγιστα στην αντιμετώπιση του καρκίνου. Αναμένουμε να γίνουν σύντομα τα επόμενα βήματα για σύστασή του.

Μόνο μέσω συλλογικών προσπαθειών και δράσεων με ηχηρά μηνύματα μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις προκλήσεις που προκαλεί η αυξητική τάση εμφάνισης του καρκίνου στην Κύπρο.

*Ανώτερη Λειτουργός Πολιτικής ΠΑΣΥΚΑΦ, Εκτελεστικός Διευθυντής ΠΑΣΥΚΑΦ