Διασυνοριακές μετατροπές, συγχωνεύσεις και διασπάσεις

Στις 15 Μαρτίου 2024 εγκρίθηκε το νομοσχέδιο με τίτλο «Ο Περί Εταιρειών (Τροποποιητικός) (Αρ. 3) Νόμος του 2024, που σκοπό έχει την εναρμόνιση του περί Εταιρειών Νόμου κεφ. 113 με την πράξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τίτλο «Οδηγία (ΕΕ) 2019/2121 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Νοεμβρίου 2019 για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2017/1132 όσον αφορά τις διασυνοριακές μετατροπές, συγχωνεύσεις και διασπάσεις».

Η εν λόγω Οδηγία και κατ’ επέκτασιν η ενσωμάτωσή της στο εθνικό δίκαιο στοχεύει στην ενίσχυση των αρχών αναφορικά με την άσκηση από νομικές οντότητες των δικαιωμάτων τους για ελεύθερη εγκατάσταση και κινητικότητα εντός του χώρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή προωθείται με νομοθετική ρύθμιση η εναρμόνιση των νομικών διαδικασιών σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τρόπον ώστε να επιχειρείται η άρση των περιορισμών και φραγμών που υπήρχαν εν τη απουσία κοινού νομοθετικού πλαισίου.

Όσον αφορά τη μεταφορά της Οδηγίας στην κυπριακή νομοθεσία, σημειώνεται συγκεκριμένα ότι για πρώτη φορά εισάγεται η διαδικασία της εταιρικής διασυνοριακής διάσπασης, η οποία προϋποθέτει τη δημιουργία μίας ή περισσοτέρων νέων εταιρειών για τον σκοπό αυτό. Παρενθετικά αναφέρεται ότι η διάσπαση ως έννοια υπάρχει και χρησιμοποιείται σε ασκήσεις εγχώριων εταιρικών αναδιοργανώσεων και δεν περιορίζεται στη δημιουργία νέων εταιρειών.

Επιπροσθέτως, εισάγεται η διαδικασία της μετατροπής εταιρείας, η οποία επί της ουσίας είναι η γνωστή έως σήμερα «μεταφορά εγγεγραμμένου γραφείου» (redomiciliation) από μια δικαιοδοσία σε άλλη. Σημειώνεται ότι, όπως διαμορφώνεται πλέον ο Περί Εταιρειών Νόμος, υπάρχουν δύο διαδικασίες μεταφοράς εγγεγραμμένου γραφείου αναλόγως με τη χώρα προέλευσης ή προορισμού. Συγκεκριμένα, εάν η χώρα προέλευσης ή προορισμού είναι εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εντός του πεδίου εφαρμογής της Οδηγίας, τότε ισχύει η νέα διαδικασία μετατροπής. Εάν όμως η χώρα προέλευσης ή προορισμού είναι εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τότε συνεχίζουν να ισχύουν οι πρόνοιες για μεταφορά εγγεγραμμένου γραφείου. Όπως διαμορφώνεται η νομοθεσία, η μεγάλη διαφορά των δύο είναι ότι σε περιπτώσεις μετατροπής εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η μετατροπή ελέγχεται από τα αρμόδια δικαστήρια ενώ σε περίπτωση μεταφοράς εγγεγραμμένου γραφείου από ή προς τρίτη χώρα, η διαδικασία γίνεται κατ’ αίτηση και χωρίς δικαστηριακή διαδικασία.

Παρ’ όλο ότι η κυπριακή νομοθεσία ήδη προέβλεπε για διαδικασίες μεταφοράς εγγεγραμμένου γραφείου, η εισαγωγή της έννοιας της μετατροπής ως απόρροια του ευρωπαϊκού δικαίου ήταν αναγκαία εξαιτίας της απουσίας αντίστοιχων διαδικασιών σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ειδικότερα μετά την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε αίτημα για προδικαστική απόφαση αναφορικά με την εταιρεία Polbud – Wykonawstwo, όπου ενισχύθηκε η αρχή της ελευθερίας της εγκατάστασης ως προς τη μεταφορά της καταστατικής έδρας εταιρειών.

Σε ό,τι αφορά τη διαδικασία της διασυνοριακής συγχώνευσης εντός του πεδίου της Οδηγίας, με την τροποποίηση επιφέρονται σημαντικές αλλαγές στη διαδικασία, οι οποίες σχετίζονται με:

Ι. Την προστασία των μετόχων, εξασφαλίζοντας σε αυτούς που δεν ψήφισαν ή καταψήφισαν το κοινό σχέδιο διασυνοριακής συγχώνευσης δικαίωμα εξόδου μέσω του δικαιώματός τους να διαθέσουν τις μετοχές τους για επαρκή αποζημίωση σε μετρητά καθώς και στην περίπτωση διασυνοριακής συγχώνευσης ή διάσπασης το δικαίωμα να αμφισβητήσουν τη σχέση ανταλλαγής τίτλων ή και μεριδίων κεφαλαίου (share exchange ratio).

ΙΙ. Την προστασία πιστωτών, οι απαιτήσεις των οποίων είναι προγενέστερες της δημοσιοποίησης του κοινού σχεδίου διασυνοριακής συγχώνευσης και δεν έχουν καταστεί απαιτητές, και οι οποίοι είναι δυσαρεστημένοι από τις εγγυήσεις που τους προσφέρουν οι εταιρείες (ως αυτές υποχρεούνται πλέον να διαφαίνονται στο σχέδιο της διασυνοριακής αναδιοργάνωσης). Σημειώνεται ότι με την τροποποίηση προσφέρεται στους πιστωτές το δικαίωμα να υποβάλουν αίτηση στο δικαστήριο εντός τριών μηνών από τη δημοσιοποίηση του σχεδίου διασυνοριακής συγχώνευσης για εξασφάλιση καταλληλότερων διασφαλίσεων.

ΙΙΙ. Την προστασία εργαζομένων και το δικαίωμά τους για ενημέρωση και διαβούλευση πριν από την λήψη αποφάσεων.

Η προστασία των πιο πάνω εμπλεκόμενων μερών ενισχύεται με την υποχρέωση της εταιρείας να ετοιμάζει λεπτομερή έκθεση προοριζόμενη για τους μετόχους και εργαζομένους της που να σχετίζεται με τις επιπτώσεις της αναδιοργάνωσης, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους στη γενική συνέλευση που αποφασίζει για την έγκριση της αναδιοργάνωσης.

Οι διαδικασίες που ισχύουν για την υλοποίηση των διασυνοριακών μετατροπών και διασπάσεων προϋποθέτουν σχεδόν τα ίδια βήματα και απαιτήσεις πληροφόρησης όπως στην περίπτωση των διασυνοριακών συγχωνεύσεων. Ειδικότερα, προϋποτίθεται, μεταξύ άλλων, η ετοιμασία και δημοσιοποίηση του σχεδίου διασυνοριακής αναδιοργάνωσης, η ετοιμασία έκθεσης από την εταιρεία προς τους μετόχους και τους εργαζόμενους, η ετοιμασία έκθεσης ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα και η έγκριση από τη γενική συνέλευση.

Επειδή όμως οι διασυνοριακές μετατροπές, συγχωνεύσεις και διασπάσεις είναι εργαλεία αναδιοργάνωσης και ως τέτοια επηρεάζουν την εταιρική δομή και υπόσταση μιας εταιρείας, η Οδηγία και οι κατ’ επέκτασιν τροποποιήσεις του Περί Εταιρειών Νόμου αποβλέπουν στην ενίσχυση της προστασίας των μετόχων, των εργαζομένων και των πιστωτών, μεταξύ άλλων, με τον έλεγχο της νομιμότητας της αναδιοργάνωσης από τα αρμόδια δικαστήρια. Ως εκ τούτου το Επαρχιακό Δικαστήριο ως η αρμόδια Αρχή ελέγχου για όλα πλέον τα ήδη των αναδιοργανώσεων, υποχρεούται να ελέγξει ότι η προτεινόμενη αναδιοργάνωση εφαρμόστηκε ορθά αλλά και ότι δεν δημιουργήθηκε για καταχρηστικούς ή δόλιους σκοπούς και προς τούτο εκδίδει πιστοποιητικό συμμόρφωσης.

Από τις τροποποιήσεις εξαιρούνται εταιρείες οι οποίες, μεταξύ άλλων, τελούν υπό εκκαθάριση, υπόκεινται σε διαδικασίες αφερεγγυότητας ή βρίσκονται στη διαδικασία προληπτικής αναδιάρθρωσης, ως ορίζεται στη νομοθεσία.

Συνοψίζοντας, σημειώνεται ότι, με τη ρύθμιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο των διαθέσιμων διαδικασιών αναδιοργάνωσης, ενισχύεται η αρχή της ελευθερίας εγκατάστασης και αίρονται σε μεγάλο βαθμό τα νομικά φράγματα που υπήρχαν σε ευρωπαϊκές διασυνοριακές ασκήσεις αναδιοργανώσεων. Η υιοθέτηση νέων και βελτίωση υφιστάμενων ρυθμίσεων έγινε κατά τρόπο ώστε να λαμβάνονται υπόψη σε κάποιο βαθμό τα συμφέροντα των πιστωτών, των εργαζομένων και των μετόχων μειοψηφίας. Τυχόν προβλήματα θα διαφανούν κατά το στάδιο της πρακτικής εφαρμογής των διαδικασιών αυτών κυρίως ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης διαφορετικών εμπλεκομένων οργάνων, όπως για παράδειγμα των δικαστηρίων και των διακρατικών μητρώων, σε θέματα ερμηνείας και εφαρμογής. Οι κυπριακές Αρχές και τα δικαστήρια, έχοντας εμπειρία σε θέματα εγχώριων αλλά και διασυνοριακών διαδικασιών αναδιοργανώσεων, βρίσκονται σε καλή θέση να αξιοποιήσουν την υπάρχουσα εμπειρία τους ώστε να προωθηθούν οι ρυθμιστικές αλλαγές και η μετάβαση στις νέες διαδικασίες με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

*Διοικητική Σύμβουλος, Theodorides, Georgiou, Iacovou & CO LLC

** Team Lead, Theodorides, Georgiou, Iacovou & CO LLC