Γιατί ο πληθωρισμός κατεβάζει ταχύτητα αλλά η ακρίβεια καλπάζει;

Υποχώρησε ο πληθωρισμός στην Κύπρο, ωστόσο η ακρίβεια παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με τις αλματώδεις αυξήσεις σε βασικά προϊόντα να στεγνώνουν τις τσέπες των καταναλωτών.

Ποια είναι η διαφορά όμως του πληθωρισμού και της ακρίβειας; Πόσο έχει μειωθεί η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών; Πόσο ευάλωτοι είναι οι Κύπριοι σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους όσον αφορά τις πληθωριστικές πιέσεις και τα μέτρα αντιμετώπισής τους, όπως τα αυξημένα επιτόκια;

Το ρεπορτάζ, που ακολουθεί, εξετάζει τα πιο πάνω ερωτήματα. Παρατίθενται συγκριτικές αναλύσεις τιμών, οι οποίες αποκαλύπτουν σημαντικές αυξήσεις σε καταναλωτικά αγαθά, όπως το ελαιόλαδο και τα φρέσκα λαχανικά, κάτι που οδήγησε σε σμίκρυνση της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών. Ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης επεξηγεί σημαντικά ζητήματα και ο πρόεδρος του Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριος Δρουσιώτης, σκιαγραφεί την τρέχουσα κατάσταση του Κύπριου καταναλωτή.

Πληθωρισμός και ακρίβεια σε… απλά οικονομικά

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, τον Ιούλιο ο πληθωρισμός κατέβασε ταχύτητα και διαμορφώθηκε στο 2,1%, από το 2,9% που ήταν τον Ιούνιο. Εντούτοις, νέο κύμα ακρίβειας ταλανίζει τους καταναλωτές και πλήττει τα νοικοκυριά, ειδικότερα τα πιο ευάλωτα.

Οι δύο έννοιες (πληθωρισμός και ακρίβεια) συχνά συγχέονται. Ωστόσο, πρέπει να διευκρινιστεί ότι πρόκειται για δύο διαφορετικά πράγματα. Ο πληθωρισμός αναφέρεται στη γενική αύξηση του επιπέδου των τιμών στην οικονομία, ενώ η ακρίβεια αναφέρεται στην πραγματική αίσθηση της αύξησης του κόστους ζωής που βιώνουν οι καταναλωτές στην καθημερινότητά τους.

Γιάννης Τελώνης: Το φαινόμενο του πληθωρισμού υπερκέρδους έχει παρατηρηθεί έντονα, ειδικά μετά την πανδημία

Τη διαφορά εξήγησε περαιτέρω ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης μιλώντας στη «Σημερινή»:

«Ο πληθωρισμός είναι ένας στατιστικός αριθμός, ο οποίος βγαίνει σε σύγκριση με έναν προηγούμενο αριθμό. Η ακρίβεια είναι αυτό που ζούμε καθημερινά. Για παράδειγμα, έχουμε καθημερινά έξοδα για τρόφιμα, για καύσιμα και άλλα. Η ακρίβεια είναι αυτό που αισθάνονται οι καταναλωτές σε καθημερινή βάση. Ο πληθωρισμός, επειδή κατά κύριο λόγο περιλαμβάνει και αγαθά τα οποία οι καταναλωτές αγοράζουν μία φορά κάθε πέντε ή δέκα χρόνια -όπως για παράδειγμα ένα αυτοκίνητο ή ένα πλυντήριο- δεν είναι αισθητός. Έτσι, ο πληθωρισμός κατεβάζει ταχύτητα επειδή μειώνονται οι τιμές σε αυτά τα μεγάλα αγαθά. Όμως, οι καταναλωτές δεν τον αισθάνονται στην καθημερινότητά τους, γιατί δεν αγοράζουν κάθε μέρα αυτά τα προϊόντα. Έτσι, αποπληθωρισμό έχουμε στα μεγάλα αντικείμενα, μεγάλης αξίας, τα οποία μετρούν πολύ στο άθροισμα του πληθωρισμού. Αυτό το οποίο αισθάνονται οι καταναλωτές ως ακρίβεια, είναι τον πληθωρισμό σε τρόφιμα, σε καύσιμα και σε υπηρεσίες», είπε συγκεκριμένα.

Η διάκριση αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική στην παρούσα φάση στην Κύπρο, καθώς, παρότι οι επίσημοι δείκτες πληθωρισμού δείχνουν σημάδια υποχώρησης, η ακρίβεια συνεχίζει να επιβαρύνει τους καταναλωτές, οι οποίοι βλέπουν το διαθέσιμο εισόδημά τους να συρρικνώνεται. Οι αυξήσεις στις τιμές των βασικών αγαθών και υπηρεσιών παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, γεγονός που δημιουργεί επιπρόσθετη πίεση στην προσπάθειά τους να καλύψουν τις ανάγκες τους.

Τι δείχνουν οι αριθμοί της Στατιστικής Υπηρεσίας

Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) -δηλαδή ο οικονομικός δείκτης που καταρτίζεται για τη μέτρηση των διαχρονικών μεταβολών στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών και υπηρεσιών- σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, για την περίοδο Ιανουαρίου - Ιουλίου 2024, σημείωσε αύξηση 2,1% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο.

Συγκεκριμένα, συγκρίνοντας την περίοδο Ιανουαρίου - Ιουλίου 2024, με την αντίστοιχη περίοδο του 2023, οι αυξήσεις έχουν ως εξής:

• • Τρόφιμα και μη αλκοολούχα ποτά: 2,22%
• • Στέγαση, ύδρευση, ηλεκτρισμός και υγραέριο: 2,02%
• • Υγεία: 1,18%
• • Αναψυχή και πολιτισμός: 1,97%
• • Εκπαίδευση: 2,39%
• • Εστιατόρια και ξενοδοχεία: 5,73%
• • Γεωργικά Προϊόντα: 4,52% 


Συγκρίσεις τιμών - Σύνδεσμος Καταναλωτών

Με τη σειρά του o Σύνδεσμος Καταναλωτών έδωσε προ ολίγων ημερών στη δημοσιότητα συγκρίσεις τιμών, που δείχνουν ότι το κόστος ζωής αυξήθηκε.

Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι τιμές μέσα σε ένα χρόνο (συγκρίνοντας Ιούλη του 2023 με Ιούλη του 2024) έχουν αυξηθεί δραματικά, και συγκεκριμένα ως εξής:

• • Ελαιόλαδο: 62%
• • Φρέσκα λαχανικά: 20%
• • Πατάτες: 16%
• • Ρύζι: 7,8%
• • Οργανωμένες διακοπές στο εξωτερικό: 17%
• • Οργανωμένες διακοπές στο εσωτερικό: 12%
• • Υγραέριο: 11%
• • Έλαια και λίπη: 11%

Τόσο τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας όσο και αυτά του Συνδέσμου Καταναλωτών φανερώνουν τις μεγάλες αυξήσεις στις τιμές τροφίμων και βασικών καταναλωτικών αγαθών καθώς και στις υπηρεσίες, μεταξύ τους η αναψυχή, τα εστιατόρια και τα ξενοδοχεία.

Παρότι οι επίσημοι δείκτες πληθωρισμού δείχνουν σημάδια υποχώρησης, η ακρίβεια συνεχίζει να επιβαρύνει τους καταναλωτές

Πληθωρισμός υπερκέρδους «τροφοδοτεί» την ακρίβεια

Στην εξίσωση έρχεται και ο πληθωρισμός υπερκέρδους, ο οποίος «τροφοδοτεί» την ακρίβεια.

«Αυτό το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί έντονα, ειδικά μετά την πανδημία. Πολλοί έμποροι εκμεταλλεύτηκαν την κατάσταση για να αυξήσουν τα περιθώρια κέρδους τους, δικαιολογώντας τις αυξήσεις ως συνέπεια των διαταραχών στις αλυσίδες εφοδιασμού. Ένα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να εξετάσουμε είναι ο βαθμός του υπερκέρδους που έχουμε στο σύστημα», υπέδειξε ο κ. Τελώνης.

Σε κάτι σχετικό αναφέρθηκε και ο πρόεδρος του Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριος Δρουσιώτης.

«Αυτόν τον χρόνο, η ζάχαρη σημείωσε τη μεγαλύτερη μείωση στην τιμή της. Όταν η τιμή της είχε αυξηθεί και βρισκόταν στην κορυφή των αυξήσεων, προμηθευτές που πωλούσαν προϊόντα με βασικό συστατικό τη ζάχαρη, όπως ζαχαροπλαστεία, είχαν προχωρήσει σε αυξήσεις τιμών. Τώρα η τιμή της ζάχαρης μειώθηκε κατά 26% σε έναν χρόνο. Παρόλα αυτά, δεν έχουμε παρατηρήσει αντίστοιχη μείωση στις τιμές των προϊόντων που περιέχουν ζάχαρη», ανέφερε.

Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Καταναλωτών πρόσθεσε ότι αυτό συμβαίνει και με άλλα προϊόντα.

«Ανεβαίνουν οι τιμές εξαιτίας μίας αφορμής και μετά όταν η αφορμή αυτή δεν υπάρχει, δεν μειώνονται. Παραμένουν εκεί οι τιμές και αναμένουν τη δεύτερη αφορμή ή ακόμη και δικαιολογία, για να αυξηθούν από εκεί που έμειναν. Πόσο μπορούμε να το αντέξουμε αυτό εμείς οι καταναλωτές;», είπε, μεταξύ άλλων.

Το φαινόμενο αυτό δεν είναι κυπριακό, καθώς έχει παρατηρηθεί και σε άλλες χώρες. Όμως στην Κύπρο παραμονεύει ο κίνδυνος για μεγαλύτερα επίπεδα πληθωρισμού υπερκέρδους και υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με το αν μπορεί να αντιμετωπιστεί.

«Σε άλλες χώρες, όπου παρατηρήθηκε αυτό το φαινόμενο, οι καταναλωτές έχουν αντιδράσει και εν τέλει αυτός ο πληθωρισμός έχει μειωθεί σημαντικά. Στην Κύπρο, λόγω της μικρής αγοράς αλλά και επειδή οι καταναλωτές δεν είναι οργανωμένοι, μπορεί να έχουμε υψηλότερα επίπεδα αυτού του είδους πληθωρισμού. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτός ο πληθωρισμός είναι εύκολο να μειωθεί στην Κύπρο», τόνισε ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης.

Αξίζει παράλληλα να σημειωθεί ότι ο κ. Δρουσιώτης ανέφερε πως ο Κυπριακός Σύνδεσμος Καταναλωτών προχώρησε σε έρευνα για τα φρούτα και λαχανικά, η οποία έδειξε μια πολύ μεγάλη ψαλίδα μεταξύ της τιμής που πληρώνει ο καταναλωτής και της τιμής που πληρώνεται ο παραγωγός.

«Αυτός ο τρόπος εμπορίας μάς αναγκάζει και πληρώνουμε τα φρούτα και λαχανικά σε υψηλότερες τιμές απ’ ό,τι θα έπρεπε να τα πληρώνουμε. Τι συμβαίνει στο ενδιάμεσο; Οι ενδιάμεσοι παίρνουν τη μερίδα του λέοντος», είπε ο κ. Δρουσιώτης.

Και ο υπερδανεισμός στην εξίσωση…

Η ακρίβεια σε συνδυασμό με τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά στην Κύπρο δημιουργούν μια εξαιρετικά πιεστική κατάσταση. Το γεγονός ότι οι περισσότεροι Κύπριοι έχουν δάνεια και καλούνται να πληρώσουν δόσεις οι οποίες είναι αυξημένες ένεκα των αυξημένων επιτοκίων, έρχεται ως προσθήκη στην οικονομική «ασφυξία». Επίσης, τους κάνει πιο ευάλωτους σε σύγκριση με του άλλους Ευρωπαίους, στο μέτρο αύξησης των επιτοκίων.

«Έχουμε υπερδανεισμό του ιδιωτικού τομέα στην Κύπρο. Έχουμε έναν από τους υψηλότερους -αν όχι τον υψηλότερο- υπερδανεισμούς στην Ευρώπη. Είναι σημαντικό να μειωθούν αυτά τα δάνεια για να μπορέσει να δημιουργηθεί η ευχέρεια σε πιο παραγωγικούς σκοπούς», διευκρίνισε ο κ. Τελώνης.

«Κάποιοι προσπαθούν να επιβιώσουν»

Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Καταναλωτών, Μάριος Δρουσιώτης, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι οι καταναλωτές, ιδιαίτερα τα τελευταία ένα με δύο χρόνια, δεινοπαθούν και πολλοί προσπαθούν ακόμη και να επιβιώσουν. Οι αυξήσεις τιμών σε βασικά αγαθά μείωσαν την αγοραστική τους δύναμη και κατ’ επέκτασιν την ποιότητα ζωής τους, ειδικότερα των πιο ευάλωτων ομάδων.

«Για κάποιες κατηγορίες πληθυσμού η κατάσταση είναι δραματική. Υπάρχουν πολίτες που προσπαθούν να εξοικονομήσουν ακόμη και ένα ευρώ. Δεν έχουν όλοι την οικονομική άνεση. Κάποιοι προσπαθούν να επιβιώσουν», ανέφερε.

Κατώτατος μισθός σε Κύπρο και άλλες χώρες

Η αυξανόμενη ακρίβεια επηρεάζει άμεσα την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών στην Κύπρο, την ώρα που ο κατώτατος μισθός είναι μόλις 1000 ευρώ.

Σημειώνεται ότι τον πιο υψηλό κατώτατο μισθό στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει το Λουξεμβούργο, το ύψος του οποίου ανέρχεται στα 2.570 ευρώ. Ακολουθεί η Ιρλανδία με 2.146 ευρώ και μετέπειτα η Ολλανδία με 2.134 ευρώ.

Στην τριάδα με τους πιο χαμηλούς κατώτατους μισθούς στην Ε.Ε. είναι η Βουλγαρία με 477 ευρώ, η Ουγγαρία με 675 ευρώ και η Ρουμανία με 743 ευρώ (Πηγή: Eurostat, Στοιχεία Ιουλίου 2024).