Σκηνικό καταιγίδας μέσα στο καλοκαίρι

Μνήμες της Μαύρης Δευτέρας του 1987 (έμεινε στην ιστορία ως το απροσδόκητο και σοβαρό κραχ των χρηματαγορών) έφερε η πτώση των χρηματαγορών τη Δευτέρα που μας πέρασε. Τότε το χρηματιστήριο στις ΗΠΑ είχε απολέσει πέραν του 20% της αξίας του σε μια μέρα, καταποντίζοντας τις αξίες των εταιρειών και δημιουργώντας ένα αλυσιδωτό σπιράλ αρνητικών συνεπειών. Η απάντηση της Κεντρικής Τράπεζας της Αμερικής (FED), τότε, ήταν άμεση, χρησιμοποιώντας τα αποθεματικά της για να στηρίξει το δολάριο και την οικονομία μέσα από ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, μέσα από τη νομισματική της πολιτική.

Η πτώση των χρηματιστηριακών δεικτών, στις αρχές της βδομάδας που μας πέρασε, αποτέλεσε υπενθύμιση για τις εύθραυστες οικονομικές ισορροπίες που υπάρχουν στο διεθνές σκηνικό. Το «σκηνικό καταιγίδας», που δημιουργήθηκε, περιορίστηκε τις επόμενες μέρες, με τις αγορές να ανακάμπτουν εν μέρει. Το ζητούμενο είναι αν το φαινόμενο ήταν προσωρινό ή αναμένεται να επανέλθει.

Σημειώνεται δε ότι η πτώση δεν αφορούσε μόνο μιαν αγορά αλλά ξεκίνησε πρωί από τις ασιατικές αγορές, πέρασε στις ευρωπαϊκές το μεσημέρι και το βράδυ στους αμερικανικούς χρηματιστηριακούς δείκτες, οι οποίοι κατέγραψαν σημαντικές απώλειες.

Οι αγορές των κρυπτονομισμάτων παρουσίασαν επίσης σημαντική πτώση, κάτι που ήταν αναμενόμενο εφόσον οι επενδυτές σε περιόδους «κρίσεων» αποεπενδύουν από αγορές με υψηλότερο ρίσκο με σκοπό να προφυλάξουν το κεφάλαιό τους.

Οι λόγοι της πτώσης

Οι κυριότεροι λόγοι που φαίνεται να οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα είναι τα στατιστικά στοιχεία που ανακοινώθηκαν για την οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής αλλά και η κλιμακούμενη κατάσταση στη Μέση Ανατολή. Την ίδια στιγμή, τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την πορεία των μεγάλων οικονομιών της Ευρώπης δεν είναι θετικά, με τη γερμανική οικονομία να συρρικνώνεται κατά 0,1%.

Στην Αμερική, τα οικονομικά στοιχεία που αφορούν τη μεταποιητική δραστηριότητα κατέδειξαν πτώση για τέταρτο συνεχόμενο μήνα, ενώ η δημιουργία και διάθεση νέων θέσεων εργασίας ήταν πολύ πιο κάτω του αναμενόμενου, αποτελώντας προμήνυμα για πτώση στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Την ίδια στιγμή απογοητευτικά ήταν και τα αποτελέσματα εξαμήνου πολλών αμερικανικών τραπεζών, κυρίως αυτών που ασχολούνται με την τεχνολογία.

Αυτό καταδεικνύει τη σημαντική διασύνδεση μεταξύ των οικονομιών διεθνώς αλλά και το μέγεθος των προκλήσεων, ενώ διαφαίνεται ότι οι χρηματαγορές δεν είναι πλέον διαθέσιμες να χωνέψουν με ψυχραιμία τα αρνητικά γεγονότα.

Μείωση επιτοκίων

Όσο καθυστερεί η μείωση των επιτοκίων στις ΗΠΑ οι επενδυτές φαίνεται να μην επενδύουν στη βελτίωση του οικονομικού κλίματος, με πολλούς αναλυτές να επισημαίνουν ότι ενδεχομένως οι κεντρικές τράπεζες να έχουν μείνει και πάλι πίσω από τα γεγονότα. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που πυκνώνουν οι εκτιμήσεις ότι η FED θα προχωρήσει σε μείωση των επιτοκίων κατά 0,50% τον Σεπτέμβριο αντί για 0,25% που αρχικά αναμενόταν.

H Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, λαμβάνοντας υπόψη τα στοιχεία, όπως καταγράφονται τώρα, για την πορεία των οικονομιών της Ευρωζώνης και την πορεία του πληθωρισμού, ενδεχομένως να επαναρχίσει τις μειώσεις των επιτοκίων.

Σημειώνεται ότι ένας άλλος λόγος που προκάλεσε αναστάτωση στις αγορές ήταν η απόφαση της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας, για αύξηση 0,25% των επιτοκίων (υπενθυμίζεται ότι η κεντρική τράπεζα της χώρας δεν ακολούθησε τις πολιτικές των άλλων κεντρικών τραπεζών όσον αφορά τις αυξήσεις επιτοκίων), με σκοπό τη στήριξη του εγχώριου νομίσματος, γιεν, και την αντιμετώπιση του αυξανόμενου πληθωρισμού.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο, η πτώση ενδεχομένως να οφείλεται και στο κλείσιμο/εκκαθάριση θέσεων carry trades, δηλαδή στον δανεισμό σε νομίσματα με χαμηλότερα επιτόκια, όπως το γιεν και το ελβετικό φράγκο, και η επένδυση των κεφαλαίων σε επενδυτικά/περιουσιακά στοιχεία με υψηλότερες αποδόσεις.

Σε όλα αυτά προστίθεται και η αυξανόμενη ένταση στη Μέση Ανατολή, που προκαλεί αστάθεια στη γύρω περιοχή, αλλά και μεγάλη ανησυχία στο ενδεχόμενο επέκτασης των συγκρούσεων με τη συμμετοχή του Ιράν και άλλων αραβικών χωρών. Η αποσταθεροποίηση και η αβεβαιότητα που δημιουργείται προκαλεί σημαντικά προβλήματα, ακόμη κι αν δεν υπάρξει ένταση στις εχθροπραξίες. Πολλές επενδύσεις και ταξίδια ενδεχομένως να ματαιωθούν, ενώ τα προβλήματα στο διεθνές εμπόριο θα ενταθούν.

Στην οικονομική θεωρία όλες οι οικονομίες παρουσιάζουν κυκλικότητα, με περιόδους ανάπτυξης, διόρθωσης και ύφεσης. Υπό μία έννοια, μπορεί κανείς να προσομοιάσει αυτήν την κυκλικότητα με τις τέσσερεις εποχές του χρόνου, με το ζητούμενο η περίοδος ύφεσης να είναι μια μπόρα και όχι βαρυχειμωνιά. Σε κάθε περίπτωση, αυτήν την περίοδο, παρά τις κίτρινες προειδοποιήσεις για ζέστη, τα οικονομικά σύννεφα πυκνώνουν (είναι και η περίοδος κατά την οποία τα μηναλλάγια καταδεικνύουν τι χειμώνα να αναμένουμε).

Το ζητούμενο για κάθε οικονομία αντανακλά στο πόσο προετοιμασμένη είναι στην περίπτωση ύφεσης και η ανθεκτικότητα που έχει, σε περίπτωση αρνητικών εξελίξεων. Σε ένα διαφοροποιημένο πολιτικό και οικονομικό διεθνές περιβάλλον, όλες οι οικονομίες αναμένεται να επηρεαστούν από ενδεχόμενη ύφεση, αναλόγως του πόσο εξωγενής είναι. Αν σε αυτό προστεθούν και οι αρνητικές εξελίξεις που έφερε η πανδημία, οι προκλήσεις γίνονται ακόμη μεγαλύτερες.

Οπότε ναι, όταν υπάρχουν πλεονάσματα είναι θεμιτό να ενισχύονται οι υπηρεσίες προς την κοινωνία και η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρονται προς τους πολίτες, αλλά η αύξηση των ανελαστικών δαπανών αποτελεί θέμα. Μια οικονομία πρέπει να είναι ευέλικτη, να προσαρμόζεται εύκολα, να έχει δυναμική και «αντισώματα», τα οποία δημιουργούνται στις καλές οικονομικά εποχές. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για μια εξωγενή οικονομία όπως η κυπριακή.

Η κυπριακή οικονομία

Η κυπριακή οικονομία μέχρι τώρα παρουσιάζει θετικά στοιχεία, όπως τα πλεονάσματα και η μείωση του δημόσιου χρέους. Υπήρξε όμως κάποια ανάλυση ευαισθησίας, όπως γίνεται σε όλες τις χώρες, ποια θα είναι τα αποτελέσματα αν ο ρυθμός ανάπτυξης, για παράδειγμα, του χρόνου είναι χαμηλότερος από αυτόν που αναμένεται;

Σημειώνεται ότι σε αυτές τις αναλύσεις οι μεταβλητές είναι τα έσοδα και οι ελαστικές δαπάνες. Οι ανελαστικές δαπάνες σού μένουν και όταν δώσεις κάποιο επίδομα, πολύ δύσκολα το παίρνεις πίσω. Πολλές αναλύσεις και εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών καταδεικνύουν ότι θα υπάρξει επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και θα ήταν καλό να αξιολογηθούν σωστά οι κίνδυνοι, ιδιαίτερα αν αναλύσουμε τις προκλήσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κυπριακή οικονομία.