Κινδυνεύει με πρόστιμα πολλών εκατομμυρίων η Κύπρος

Με πρόστιμα πολλών εκατομμυρίων κινδυνεύει να βρεθεί αντιμέτωπη η Κύπρος, λόγω της μεγάλης απόκλισής της από τους ευρωπαϊκούς στόχους σε σχέση με την Ενέργεια και το Κλίμα. Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, υπογραμμίζοντας ότι η Δημοκρατία έχει ήδη λάβει προειδοποίηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις ανεπαρκείς επιδόσεις της.

Η Κύπρος καλείται να λάβει άμεσα μέτρα για να αποφύγει αυτές τις επιπτώσεις, καθώς η πρώτη αξιολόγηση που θα είναι το 2027 πλησιάζει, και η χώρα όχι μόνο δεν είναι κοντά στους στόχους, αλλά βρίσκεται εντελώς εκτός τροχιάς, όπως αναφέρει στην έκθεση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συνεπώς, το πρόστιμο που ενδεχομένως να έρθει το 2027 θα απειλήσει τα δημόσια οικονομικά της χώρας.

Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο δημοσίευσε την ενδιάμεση έκθεση για το 2024, στην οποία παραθέτει 11 εισηγήσεις για την οικονομία της Κύπρου. Ανάμεσα στις εισηγήσεις είναι ο υπολογισμός των υποχρεώσεων της ∆ηµοκρατίας σε σχέση µε το Κλίµα και την Ενέργεια στις προβλεπόμενες δαπάνες. Επίσης, τονίζει ότι, αντί για αγορά δικαιωµάτων («πρόστιµα»), θα ήταν προτιµότερο τα ίδια ή αντίστοιχα ποσά να δαπανηθούν για υποδοµές και δράσεις προς επίτευξη στόχων και µακροπρόθεσµο όφελος. Το πιο παράδοξο, που τονίζεται στην έκθεση, δεν είναι ότι η Κύπρος βρίσκεται μακριά από τους στόχους που η ίδια έβαλε, αλλά ότι οι στόχοι αυτοί είναι αρκετά μακριά από τις υποχρεώσεις της Δημοκρατίας που έχει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής.

Οι στόχοι της Κύπρου

Αναλυτικότερα, το 2017 η Κύπρος υπέβαλε ένα Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα και φέτος το φθινόπωρο θα υποβάλει τη νέα στρατηγική. Στη στρατηγική περιλαμβάνονται οι στόχοι και τα μέτρα που προγραμματίζει η χώρα για να εκπληρώσει σχετικά με τις υποχρεώσεις της στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για την Ενέργεια και το Κλίμα. Το προσχέδιο της στρατηγικής ήδη πήγε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με τα σχόλια να επικεντρώνονται στην αναγκαιότητα για πιο φιλόδοξους στόχους και αποτελεσματικότερη εφαρμογή των μέτρων, καθώς γίνεται λόγος για ανεπάρκεια σχεδιασμού.

Όπως αναφέρεται στην έκθεση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, άξιον λόγου είναι και το γεγονός ότι οι στόχοι που τίθενται στο παρόν στάδιο είναι χαµηλότεροι -και σε αρκετές περιπτώσεις πολύ χαμηλότεροι- των δεσµεύσεων και υποχρεώσεων της ∆ηµοκρατίας.

Ωστόσο, πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, βάσει του σχεδιασµού, ακόµα και οι εν λόγω στόχοι, οι οποίοι είναι χαµηλής φιλοδοξίας, κρίνονται ως επισφαλείς. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχολιάζει πως «το Σχέδιο δεν περιλαµβάνει πειστικές επεξηγήσεις όσον αφορά το πώς θα επιτευχθούν οι εν λόγω στόχοι», ενώ σηµειώνει πως η Κύπρος χρειάζεται «πιο φιλόδοξη κλιµατική δράση».

«Με βάση τους σχεδιασµούς και τα σηµερινά νοµικά και πολιτικά δεδοµένα, και την αποτυχία επίτευξης των στόχων που τίθενται στο πλαίσιο του κανονισµού Effort Sharing46, η Κύπρος αναµένεται πως θα χρειαστεί να προχωρήσει σε αγορά δικαιωµάτων εκποµπής ρύπων, αντίστοιχη των σηµερινών αγορών που σχετίζονται µε τις παραδοσιακές εκποµπές», αναφέρει η έκθεση του Δημοσιονομικού Συμβουλίου.

Παράλληλα, δε, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο προειδοποιεί ότι η χαµηλή φιλοδοξία στην επίτευξη των στόχων θα έχει σηµαντικό αντίκτυπο στα δηµόσια οικονοµικά το 2027, καθώς το 2027 θα είναι και η πρώτη ευρωπαϊκή αξιολόγηση της Κύπρου.

«Με βάση τις σηµερινές τιµές της δευτερογενούς αγοράς του συστήµατος ETS, το οποίο καταγράφει υψηλότερη προσφορά και χαµηλότερη ζήτηση από την αναµενόµενη του συστήµατος Effort Sharing, το κόστος µπορεί να ανέλθει µέχρι και σε 1% του ΑΕΠ», σημειώνει η έκθεση, κάτι που σημαίνει ότι το πρόστιμο θα είναι μεγάλου βεληνεκούς, ίσως και μερικών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ.

«Η πολιτική στάση µε την οποία η Κύπρος οδηγείται στην καταβολή υψηλών ποσών για την αγορά δικαιωµάτων αποτυχίας έναντι των στόχων, δεν µπορεί να κριθεί ως δηµοσιονοµικά συνετή», υπογραμμίζει η έκθεση.

Ο πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, Μιχάλης Περσιάνης, κληθείς από τη «Σημερινή» να σχολιάσει τα πιο πάνω, εξέφρασε τις έντονες ανησυχίες του, τονίζοντας ότι η εικόνα μεταφράζεται σε σημαντικές δαπάνες.

«Σε σχέση με την Εθνική Στρατηγική για την Ενέργεια και το Κλίμα σημειώνουμε με ιδιαίτερη ανησυχία τα σχόλια που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο προσχέδιο της Στρατηγικής μας, όπου σχολιάζει πως το σχέδιο δεν περιλαμβάνει πειστικές επεξηγήσεις όσον αφορά στο πώς θα επιτευχθούν οι εν λόγο στόχοι. Σημειώνει ακόμη πιο ανησυχητικά ότι θα χρειαστεί μια πολύ πιο φιλόδοξη κλιματική δράση για την Κύπρο. Αυτή η εικόνα μεταφράζεται σε σημαντικές δαπάνες από πλευράς της Δημοκρατίας, οι οποίες ενδέχεται να φτάσουν και το 1% του ΑΕΠ», είπε συγκεκριμένα.

Τι προτείνει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο

Καθώς οι δαπάνες αυτές είναι αναπόφευκτες, το Δημοσιονομικό Συμβούλιο προτείνει να επενδυθούν τα συγκεκριμένα ποσά σε έργα που θα φέρουν την Κύπρο πιο κοντά στους κλιματικούς της στόχους, και όχι να δαπανηθούν ως πρόστιμα. Δηλαδή, σε έργα τα οποία θα μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και θα επιφέρουν θετικό αντίκτυπο στην οικονομία, τόσο σε δημοσιονομικό όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο, ενώ θετικό αντίκτυπο θα έχουν για την κοινωνία ολόκληρη.

«Έχουμε μπροστά μας δύο επιλογές. Είτε αυτά τα χρήματα θα καταβληθούν υπό τη μορφή αγοράς δικαιωμάτων ρύπων, αυτών που συνήθως αποκαλούμε πρόστιμα για τους ρύπους, είτε θα μπουν στην οικονομία, θα τονώσουν την ανάπτυξη, θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας, θα φέρουν νέες τεχνολογίες στην Κύπρο και θα προστατεύσουν τον τόπο από τους αναδυόμενους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, όπως είναι η προστασία των ακτογραμμών ή προστασία από πλημμύρες, ή αυξημένη ζήτηση ηλεκτρικού ρεύματος για ψύξη και θέρμανση και άλλα. Η δική μας άποψη είναι, στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής, να επιλέξει η Δημοκρατία να τονώσει την οικονομία, την απασχόληση και να προστατεύσει τον τόπο από αυτούς τους αναδυόμενους κινδύνους, αντί να σχεδιάζουμε -γιατί προκύπτει από τη στρατηγική ότι αυτό σχεδιάζουμε- να καταβάλλουμε τα ίδια ποσά υπό την μορφή προστίμων», κατέληξε ο πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, Μιχάλης Περσιάνης.


Οι 11 «εντολές» του Δημοσιονομικού Συμβουλίου

Οι 11 προτάσεις - εισηγήσεις που παραθέτει το Δημοσιονομικό Συμβούλιο στην ενδιάμεση έκθεσή του είναι οι πιο κάτω (η πρόταση 5 αφορά το Κλίμα και την Ενέργεια):

1) Συγκράτηση των ανελαστικών δαπανών σε επίπεδα που να συνάδουν µε τις µεσοπρόθεσµες και µακροπρόθεσµες προοπτικές εσόδων της ∆ηµοκρατίας και όχι µε τους βραχυπρόθεσµους και µη επαναλαµβανόµενους ρυθµούς αύξησης των κρατικών εσόδων. Για παράδειγμα: συγκρότηση κρατικού μισθολογίου.

2) ∆ιατήρηση των συνολικών καθαρών πρωτογενών δαπανών στα επίπεδα που προβλέπονται από τους νέους κανόνες οικονομικής διακυβέρνησης της Ε.Ε. Οι νέοι κανόνες συνεπάγονται πως, για την κάθε αύξηση, θα πρέπει να προκύπτει ισόποση εξοικονόµηση από άλλα κονδύλια.

3) Ανάπτυξη και εισαγωγή πολιτικής διαχείρισης κόστους στην αγορά δικαιωµάτων εκποµπής ρύπων και στην αγορά καυσίµων (ΑΗΚ). Λήψη πολιτικών αποφάσεων για αναβάθµιση της διευθυντικής δυναµικής του Οργανισµού στη βάση των ευρηµάτων και εισηγήσεων του ∆ΝΤ.

4) Η οποιαδήποτε επέκταση της χρηµατοδότησης των νοσηλευτηρίων του ΟΚΥπΥ, να συνοδεύεται µε αυστηρό χρονοδιάγραµµα και οδικό χάρτη παραδοτέων στη βάση του Σχεδίου ∆ράσης, ως προϋπόθεση για µελλοντικές νέες χρηµατοδοτήσεις, ούτως ώστε τα χρονοδιαγράµµατα να είναι «σκληρά» και δεσµευτικά. Η επέκταση της χορηγίας µετά την 31η Μαΐου 2025 να γίνει αποδεκτή από την Κυβέρνηση και τη Βουλή των Αντιπροσώπων, µόνο εάν υποβληθεί ρητή και αμετάκλητη καταληκτική ηµεροµηνία αυτονόµησης. Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο δείχνει τον δρόμο για αυτονόμηση των νοσηλευτηρίων του ΟΚΥπΥ και τονίζει ότι η απουσία καταληκτικής ημερομηνίας αποτελεί εγγύηση της αποτυχίας του Σχεδίου Δράσης.

5) Υπολογισµός των υποχρεώσεων της ∆ηµοκρατίας σε σχέση µε το Κλίµα και την Ενέργεια στις προβλεπόμενες δαπάνες. Αντί για αγορά δικαιωµάτων («πρόστιµα»), θα ήταν προτιµότερον τα ίδια ή αντίστοιχα ποσά να δαπανηθούν για υποδοµές και δράσεις προς επίτευξη στόχων και µακροπρόθεσµο όφελος.

6) Περισσότερη διαφάνεια στις ξένες επενδύσεις. Θα πρέπει να είναι ξεκάθαρο το αποτύπωμά τους στην οικονομία, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις εισροές από Ουκρανία και Ισραήλ. 


7) Στις περιπτώσεις όπου θα κριθεί απαραίτητη µια αλλαγή πολιτικής, υιοθέτηση νέας πολιτικής ή άλλη πολιτική πράξη που συνεπάγεται νέες δαπάνες, αυτή θα πρέπει να συνοδεύεται µε ταυτόχρονη και παράλληλη ανακοίνωση για αντίστοιχη εξοικονόµηση σε άλλες γραµµές του Προϋπολογισµού.

8) Υιοθέτηση Επενδυτικής Πολιτικής και πολιτικής διαχείρισης των προσωρινών πλεονασμάτων του Ταμείου Κοινωνικών Ασφαλίσεων.

9) Εισαγωγή της αίσθησης του κατεπείγοντος στην υλοποίηση δεσµεύσεων για το Σχέδιο Ανάκαµψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ).

10) Ψηφιακή µετάβαση της κρατικής µηχανής και εκσυγχρονισµός διαδικασιών του Δηµοσίου στη βάση βέλτιστων πρακτικών. Έναρξη το συντοµότερον προγράµµατος ψηφιοποίησης και αναθεώρησης διαδικασιών της κρατικής µηχανής, µε στόχο το κόστος που επωµίζεται η κοινωνία για τη συντήρησή της να συνάδει µε τα οφέλη που αποκοµίζει.

11) Aντιµετώπιση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ως προτεραιότητα, και εισαγωγή εντός του 2024 σφαιρικής και ολοκληρωµένης πολιτικής για αντιµετώπιση του θέµατος, προς αντικατάσταση των κατακερµατισµένων, αλληλοσυγκρουόµενων και χωρίς συνοχή πολιτικών.