Χρηματοδότηση και δανειοδότηση

Τα στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου καταδεικνύουν μείωση στις νέες δανειοδοτήσεις για το πρώτο εξάμηνο του 2024, κάτι το οποίο ήταν αναμενόμενο αν λάβουμε υπόψη την αύξηση των επιτοκίων. Είναι ξεκάθαρο πλέον ότι το κόστος εξυπηρέτησης του δανεισμού θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα για αρκετό χρονικό διάστημα, με τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις να πρέπει να αναπροσαρμόζουν τις προβλεπόμενες ταμειακές ροές και τον προϋπολογισμό τους.

Επιτόκια και αναδιαρθρώσεις

Πέρα από το ύψος των επιτοκίων υπάρχουν και άλλα ζητήματα. Για παράδειγμα το 30% περίπου της επένδυσης θα πρέπει να εξευρεθεί μέσω ιδίων κεφαλαίων, κάτι που φαντάζει δύσκολο αυτήν την εποχή, ενώ για τον τομέα ανάπτυξης γης είναι απαραίτητη η εξασφάλιση των ανάλογων αδειών, που για την ώρα η διαδικασία φαίνεται να παρουσιάζει πολλές καθυστερήσεις λόγω των αλλαγών των διαδικασιών όσον αφορά την τοπική αυτοδιοίκηση.

Την ίδια ώρα τα στατιστικά στοιχεία καταδεικνύουν αύξηση στις αναδιαρθρώσεις των δανείων που αφορούν τα νοικοκυριά και μικρή μείωση αυτών που αφορούν επιχειρήσεις. Ενδεχομένως οι επιχειρήσεις να είχαν προνοήσει νωρίτερα σε ό,τι αφορά την αναπροσαρμογή των δανείων τους, ενώ τα νοικοκυριά, αντιλαμβανόμενα ότι η περίοδος υψηλών επιτοκίων και ακρίβειας δεν είναι προσωρινή, προχωρούν στις ανάλογες ενέργειες.

Είναι ξεκάθαρο ότι οι μειώσεις των επιτοκίων δεν θα έχουν την ίδια ταχύτητα που είχαν οι αυξήσεις, εφόσον σε καμιά περίπτωση οι κεντρικές τράπεζες δεν θα ήθελαν να δουν ανάφλεξη του πληθωρισμού. Υπενθυμίζεται ότι τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης που εφαρμόστηκαν από την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, και διατηρήθηκαν λόγω του κορωνοϊού, με τα μηδενικά επιτόκια και την αστόχευτη ρευστότητα, ευθύνονται εν πολλοίς για τις σημαντικές πληθωριστικές πιέσεις που είχαν δημιουργηθεί.

Πολλοί συμπολίτες μας αναγκάστηκαν να αλλάξουν συνήθειες και την καθημερινότητά τους σε μια προσπάθεια να μπορέσουν να εξυπηρετήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις, ενώ ρευστότητα και καταθέσεις που είχαν συσσωρευτεί κατά τη διάρκεια της αδρανοποίησης των παραγωγικών μονάδων της οικονομίας, λόγω του κορωνοϊού, χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων.

Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι αναμένεται σταδιακά να μειωθεί η ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα, το οποίο αυτήν τη στιγμή βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, κάτι που ενδεχομένως να οδηγήσει σε εντονότερο ανταγωνισμό σε σχέση με τα καταθετικά επιτόκια. Αυτήν τη στιγμή το επιτοκιακό περιθώριο των τραπεζικών ιδρυμάτων τούς δίνει τη δυνατότητα να προχωρούν σε πιο τολμηρές αναδιαρθρώσεις, διασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα των δανειοληπτών (υπάρχει επίσης η δυνατότητα μείωσης των χρεώσεών τους).

Νοικοκυριά

Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της κυπριακής οικονομίας αλλά και στη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Σε καμία περίπτωση δεν αναφερόμαστε σε κακοπληρωτές ή σε δανεισμούς αμφιβόλου ποιότητας, οι οποίοι έχουμε δει πού μας οδήγησαν στο παρελθόν. Ο υγιής δανεισμός αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την επιχειρηματική δραστηριότητα, αλλά και τα νοικοκυριά.

Για τα νοικοκυριά το ενδιαφέρον είναι κυρίως στα στεγαστικά δάνεια, με την τελική απόφαση να βασίζεται σε πολλά κριτήρια. Οι αυξημένες τιμές των ακινήτων αλλά και των ενοικίων, το υψηλό κόστος χρηματοδότησης, η εξεύρεση των ιδίων κεφαλαίων που απαιτούνται και το μειωμένο διαθέσιμο εισόδημα, λόγω της ακρίβειας, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες αξιολόγησης πριν ληφθούν οποιεσδήποτε αποφάσεις. Κινήσεις της Κυβέρνησης για τη διασφάλιση προσιτής κατοικίας (αναμένουμε να δούμε πώς θα λειτουργήσει και ο μηχανισμός που ανακοινώθηκε για παραχώρηση ιδίων κεφαλαίων σε επιχειρήσεις για να βοηθηθεί ο δανεισμός καθώς και το πρόγραμμα επιδότησης επιτοκίου) καθυστερούν, ενώ η προσφορά νέων οικιστικών μονάδων βρίσκεται βραχυκυκλωμένη στη διαδικασία αδειοδοτήσεων.

Επιχειρήσεις

Η διασφάλιση της χρηματοδότησης μιας επιχείρησης είναι απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωσή της. Η στήριξη μέσω δανεισμού στις εποχές που υπάρχουν ελλείμματα λόγω κρίσης είναι θεμιτή για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, αλλά η επιχείρηση πρέπει από μόνη της να αναδιοργανωθεί μέσα στο οικονομικό περιβάλλον όπου δραστηριοποιείται και να διασφαλίσει την επιβίωσή της.

Η χρηματοδότηση των αναγκών των επιχειρήσεων μπορεί να επιτευχθεί από τα οργανικά κέρδη, τα οποία θα πρέπει να μετατρέπονται και σε ταμειακές εισροές, διότι πωλήσεις με μεγάλη περίοδο πίστωσης ή ανείσπρακτων χρεωστών δεν είναι καθόλου υγιές φαινόμενο, τα οποία έχουν συσσωρευτεί τις καλές χρονιές και δεν έχουν ξοδευτεί σε αχρείαστες δαπάνες, ή μέσα από δανεισμό (τραπεζικό ή με την έκδοση ομολόγων και προσέλκυση επενδυτών - φυσικά αυτό οδηγεί στην απώλεια ελέγχου από τους υφιστάμενους μετόχους).

Ο δανεισμός αποτελεί σημαντικό μέρος της χρηματοδότησης επενδύσεων και μέρος του κεφαλαίου κίνησης των επιχειρήσεων. Η μόχλευση, στο πλαίσιο ενός λογικού χρηματοδοτικού σχεδίου, είναι ένα απόλυτα υγιές φαινόμενο, το οποίο μεγιστοποιεί τα κέρδη μιας επένδυσης. Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται δανεισμός με χαμηλό κόστος, ειδικά αυτήν την περίοδο που τα επιτόκια είναι πολύ χαμηλά, για να γίνουν επενδύσεις οι οποίες, αν είναι επιτυχημένες, θα έχουν μεγαλύτερη απόδοση.

Από την άλλη οι επιχειρήσεις καλούνται ν’ αναπροσαρμοστούν στα νέα δεδομένα μέσω της τεχνολογικής αναβάθμισης των διαδικασιών τους, της λεγόμενης πράσινης μετάβασης, αλλά κυρίως στις νέες πραγματικότητες της αγοράς, όχι μόνο εντός της Κύπρου, οι οποίες μεταβάλλονται με γοργούς ρυθμούς. Επιχειρήσεις που δεν θα καταφέρουν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα ή θα παραμείνουν σε διαδικασίες μιας άλλης εποχής, θα είναι οι πρώτες οι οποίες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα βιωσιμότητας.

Το αυξημένο διοικητικό κόστος προβληματίζει τις επιχειρήσεις. Σημαντικός παράγοντας διατήρησης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος είναι η απλούστευση των διαδικασιών και η αποδοτική λειτουργία της κρατικής μηχανής, προς διευκόλυνση όχι μόνο της επιχειρηματικής δραστηριότητας αλλά και της κοινωνίας. Υπήρξαν κάποια βήματα αλλά υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν, όπως η εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η διευκόλυνση των διαδικασιών μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις και η αλλαγή κουλτούρας.

Ο δανεισμός αποτελεί την κύρια πηγή χρηματοδότησης επιχειρήσεων και νοικοκυριών, το ίδιο ισχύει και στην Ευρώπη. Πολλά κεφάλαια μένουν αδρανοποιημένα σε τραπεζικούς λογαριασμούς χωρίς να διοχετεύονται στην οικονομία. Αυτό είναι μια μεγάλη διαφορά με την Αμερική, η οποία κατάφερε να αναπτύξει ένα σημαντικό δίκτυο ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων και επενδύσεων (private equity). Αυτό δίνει περισσότερη ευελιξία και σίγουρα ενισχύει τον ανταγωνισμό.