«Σκιές» πάνω από το έργο του τερματικού - Τα αναπάντητα ερωτήματα και η επόμενη μέρα

Σε ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας εξελίσσεται το τερματικό του σταθμού παραλαβής και επαναεριοποίησης υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στην περιοχή του Βασιλικού. Τουλάχιστον έτσι φαίνεται από τα στοιχεία που εξετάζει η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία, η οποία κινητοποιήθηκε άμεσα, καθώς το έργο υλοποιείται με ευρωπαϊκά κονδύλια.

Για άλλη μια φορά η χώρα μας πρωταγωνιστεί για τους λάθος λόγους, αφού οι ευρωπαϊκές Αρχές επιδιώκουν να ανακτήσουν τα 69 εκατομμύρια ευρώ που ήδη δόθηκαν ως χρηματοδότηση λόγω παραβάσεων, τόσο στην κατακύρωση προσφοράς στην κινεζική κοινοπραξία, όσο και στην πληρωμή επιπρόσθετων 25 εκατομμυρίων ευρώ, με πρόφαση την αύξηση της τιμής του χάλυβα διεθνώς.

Το χρονικό του ναυαγίου

Στις 13 Δεκεμβρίου 2019 υπεγράφη στο Προεδρικό Μέγαρο η σύμβαση για το τερματικό στο Βασιλικό, ανάμεσα στην ΕΤΥΦΑ και την κινεζική κοινοπραξία, με την απόφαση για τις υπογραφές να «κλειδώνει», σύμφωνα με την Ελεγκτική Υπηρεσία, ένα μήνα νωρίτερα στο Προεδρικό, στην παρουσία όλων των εμπλεκομένων.

Σε συνέχεια σύσκεψης και της θέσης του τότε Υπουργού Οικονομικών ότι το έργο θα έπρεπε οπωσδήποτε να προχωρήσει με ανάδοχο την εν λόγω κοινοπραξία, ακόμη κι αν αυτό θα σήμαινε την απώλεια της χορηγίας των €101 εκ. από την ΕΕ, η ΕΤΥΦΑ, προβάλλοντας ως αιτιολογικό την κατεπείγουσα φύση του έργου, προχώρησε σε υπογραφή της σύμβασης στις 13 Δεκεμβρίου 2019.

Η αρχική εντολή της ΕΤΥΦΑ προέβλεπε την ολοκλήρωση του έργου τις 27 Σεπτεμβρίου 2022. Στις 27 Οκτωβρίου 2021, ο εργολάβος υπέβαλε γραπτώς ειδοποίηση καθυστέρησης εννέα μηνών λόγω της πανδημίας.

Αρχές του 2022 ο εργολάβος ζήτησε επιπλέον 25 εκατομμύρια ευρώ, με πρόσχημα την αύξηση στην τιμή του χάλυβα.

Πρώτη Ιουνίου 2022 υπεγράφη διμερής συμφωνία της ΕΤΥΦΑ με τον οικονομικό φορέα της αναδόχου κοινοπραξίας και έγινε αποδεκτό το αίτημα της κοινοπραξίας για ολοκλήρωση έργων στις 31 Ιουλίου 2023.

Μετά την αναθεώρηση του χρονοδιαγράμματος από τον εργολάβο για ολοκλήρωση των έργων στις 20 Οκτωβρίου 2023 και στη συνέχεια στις 23 Ιουλίου 2024, η κινεζική κοινοπραξία ανακοίνωσε τον τερματισμό της σύμβασης με την ΕΤΥΦΑ στις 8 Ιουλίου 2024.

«Καμπανάκι» από την Ελεγκτική

Με έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία προειδοποιούσε ότι η προσπάθεια κατασκευής του έργου είχε ξεκινήσει στραβά από την αρχή που κατακυρώθηκε ο διαγωνισμός στην κινεζική κοινοπραξία. Συγκεκριμένα, διαπίστωσε ότι δεν είχε αναπτυχθεί επαρκής ανταγωνισμός, αφού κατά την προεπιλογή εξαιρέθηκαν οι δύο από τις τρεις κοινοπραξίες.

Σημείωνε, μάλιστα, ότι σε ένα από τα μέλη της κοινοπραξίας είχε επιβληθεί πρόστιμο 38,5 εκ. ευρώ στην Ελλάδα για νόθευση διαγωνισμών δημοσίων έργων. Υπογράμμιζε, επίσης, παραβιάσεις της περί Δημοσίων Συμβάσεων Νομοθεσίας, οι οποίες έθεταν σε κίνδυνο απώλειας των 101 εκατομμυρίων ευρώ από ευρωπαϊκές χορηγίες. Συνεπώς, εισηγήθηκε τη ματαίωση και επαναπροκήρυξη του διαγωνισμού.

Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Σ», σήμερα η Ελεγκτική Υπηρεσία εξετάζει και τoυς χειρισμούς της παρούσας κυβέρνησης για τυχόν παραλείψεις και κατά πόσον υπήρξε καθυστέρηση στον τερματισμό της σύμβασης με την κινεζική κοινοπραξία. Στο μικροσκόπιο βρίσκονται επίσης πληρωμές που έγιναν τον Δεκέμβριο 2023 και Ιανουάριο του 2024 από την Κυβέρνηση για να καλοπιάσει την κινεζική εταιρεία, την ώρα που τα έργα είχαν ανασταλεί και δεν γίνονταν εργασίες επί του εδάφους για πολύ καιρό.

«Ξεσκονίζουν» λογαριασμούς

Σύμφωνα με πληροφορίες της «Σ», οι Αρχές αναμένεται να προχωρήσουν σε ελέγχους, ώστε να διαπιστωθεί το κατά πόσον υπήρξε αδικαιολόγητη μεταβολή στα περιουσιακά στοιχεία όσων βρίσκονταν σε θέσεις που μπορούσαν να επηρεάσουν τις αποφάσεις του έργου και το κατά πόσον αυτή δικαιολογείται από τα εισοδήματά τους και άλλες οικονομικές τους δραστηριότητες.

Σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες, τα πρόσωπα που βρίσκονταν τότε σε θέσεις - κλειδιά για το έργο του τερματικού θα κληθούν να καταθέσουν τα σχετικά έγγραφα και θα ξεκινήσει ο έλεγχος.

Πρόθεση, πάντως, της Κυβέρνησης είναι να μην αφεθεί οποιαδήποτε σκιά. Αυτό μεταφέρθηκε, εξάλλου, μέσω του Αναπληρωτή Κυβερνητικού Εκπροσώπου, Γιάννη Αντωνίου, ο οποίος είπε πως θα λογοδοτήσουν όσοι ευθύνονται για το σκάνδαλο.

Την ίδια ώρα, βουλευτές ζήτησαν από τους εμπλεκομένους να παρουσιαστούν στην Επιτροπή Ελέγχου για να τεθούν ενώπιόν τους μία σειρά από ερωτήματα τα οποία προκύπτουν.

Τα επόμενα βήματα

Η Κυβέρνηση παρουσίασε εναλλακτικές λύσεις για να προχωρήσει η υλοποίηση του έργου της έλευσης υγροποιημένου φυσικού αερίου, παρά τον τερματισμό της σύμβασης με τη κινεζική κοινοπραξία.

Συγκεκριμένα, θα προκηρυχθούν νέες προσφορές και θα επιλεγεί η πιο φθηνή εταιρεία για ν’ αναλάβει το έργο. Διευκρίνισε, δε, ότι η Εταιρεία Υποδοµών Φυσικού Αερίου θα προχωρήσει σε ανοιχτή διαδικασία προσφορών για την υλοποίηση του χερσαίου τμήματος και της προβλήτας.

Σημειώνεται πως, η διαδικασία ολοκλήρωσης για το πλοίο βρίσκεται στο 98%, η προβλήτα έχει περατωθεί κατά 50%, ενώ το χερσαίο τμήμα κατά 30%.

Τα αναπάντητα ερωτήματα

Πολλά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν προκειμένου να εξαφανιστούν οι σκιές πάνω από το έργο του τερματικού.

Αρχικά γιατί δεν λήφθηκαν υπ’ όψιν οι ανησυχίες του Γενικού Ελεγκτή, ο οποίος είχε σημειώσει από το 2019 ότι είναι προβληματική συμφωνία.

Ποιο ήταν το σκεπτικό πίσω από την απόφαση να γίνει το έργο είτε χάσουμε είτε δεν χάσουμε τη χορηγία των 101 εκ. ευρώ και πώς αξιολογήθηκε αυτή η συμφωνία, που τελικά αποδείχθηκε λανθασμένη και σε βάρος του δημοσίου συμφέροντος;

Πρέπει επίσης να διευκρινιστεί τι συνέβη στην πορεία και δεν φρόντισαν έτσι ώστε η συμφωνία να τεθεί έγκαιρα σε λειτουργία και να ξεκινήσει υλοποίηση του έργου.

Στη συνέχεια, τι έπραξαν για να επισπευσθούν οι εργασίες, διότι ήταν φανερό ότι δεν θα ολοκληρωνόταν το έργο το 2022 όπως είχε λεχθεί, αλλά και γιατί τελικά δόθηκαν επιπλέον 25 εκατομμύρια ευρώ στους Κινέζους, ενώ τόσο ο Γενικός Ελεγκτής όσο και το Γενικό Λογιστήριο του κράτους είχαν διαφορετική άποψη γι’ αυτό το θέμα;

Όσον αφορά τη διαδικασία που ακολουθήθηκε, πρέπει να αποσαφηνιστεί πώς μείναμε τελικά με μία μόνο εταιρεία, ενώ βάλαμε τέτοιους όρους που αποκλείαμε εταιρείες οι οποίες ήταν έμπειρες και δοκιμασμένες σε τέτοιου είδους έργα, αλλά και πώς καταλήξαμε στην κοινοπραξία από τη στιγμή που βασικό στέλεχος είχε καταδικαστεί για διαφθορά και δεν είχαν κάνει ποτέ έργο χερσαίου τερματικού.

Υπενθυμίζεται ότι είχε γίνει ένας επιμερισμός έργων. Αρχικά η κινεζική κοινοπραξία ήταν υπεύθυνη για το πλοίο, όταν αποχώρησαν οι ελληνικές εταιρείες και στη συνέχεια η νορβηγική, ανέλαβαν πλήρως το έργο οι Κινέζοι.

Συνεπώς θα πρέπει να απαντηθεί, με ποια λογική προχώρησαν και έκαναν αποδεκτό μία εταιρεία που δεν έχει αναλάβει ποτέ στο παρελθόν παρόμοιο έργο να αναλάβει εξολοκλήρου το τερματικό στο Βασιλικό. Θα πρέπει επίσης να τεθεί και το ερώτημα γιατί αποδέχτηκαν να υπάρχει μία εταιρεία, η οποία επιδικάστηκε στην Κύπρο και στην Ελλάδα.