Ναρκωτικά: Χάθηκαν 184 ζωές μέσα σε 19 χρόνια

Κάθε χρόνο στις 31 Αυγούστου πραγματοποιείται η Διεθνής Ημέρα Ευαισθητοποίησης για την Υπερβολική Δόση. Είναι μια μέρα μνήμης αλλά και υπενθύμισης ότι η Πολιτεία οφείλει να σταθεί έμπρακτα στο πλευρό όσων ανθρώπων πολεμούν τον μπαμπούλα των ουσιών, που σπέρνουν τον θάνατο.

Μετά από πρωτοβουλία της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων, χθες Σάββατο η Πλατεία Ελευθερίας φωτίστηκε συμβολικά με λιλά χρώμα στο πλαίσιο της Διεθνούς Ημέρας Ευαισθητοποίησης για την υπερβολική δόση ουσιών, ως ένδειξη ελάχιστου φόρου τιμής για όσους συνανθρώπους μας έχουν χάσει τη ζωή τους από υπερβολική δόση ουσιών και ως αναγνώριση της οδύνης που βιώνουν οι οικογένειες και οι φίλοι τους.

19 νεκροί σε μια χρονιά

Στην Κύπρο, σύμφωνα με τα στοιχεία του Τμήματος Παρακολούθησης της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ), από το 2004, οπότε ξεκίνησε η καταγραφή του δείκτη, έχουν καταγραφεί 184 θάνατοι, οι οποίοι οφείλονται σε υπερβολική δόση ουσιών.

Ωστόσο, το πιο ανησυχητικό είναι το αρνητικό ρεκόρ θανάτων που καταγράφηκε το 2023. Συγκεκριμένα, έχασαν τη ζωή τους 19 άνθρωποι, με τους θανάτους να οφείλονται κυρίως στη χρήση διεγερτικών ουσιών, όπως είναι η κοκαΐνη, η αμφεταμίνη και η μεθαμφεταμίνη.

Αναλυτικότερα, το 2004 χάθηκαν 14 ανθρώπινες ζωές, το 2005 καταγράφηκαν 9 νεκροί, το 2006 είχαμε 7 θανάτους από υπερβολική δόση, το 2007 οι νεκροί ανέβηκαν στους 12, το 2008 ήταν 11, το 2009 ξανά 12, το 2010 καταγράφηκαν 9 θάνατοι από υπερβολική δόση, το 2011 είχαμε 8 νεκρούς, το 2012 ήταν 5 νεκροί, ενώ το 2013 καταγράφηκε ο πιο μικρός αριθμός θανάτων με μόλις 3 νεκρούς σε μια χρονιά. Το 2014 οι θάνατοι από υπερβολική δόση ήταν 6, το 2015 έφτασαν τους 9, το 2016 καταγράφηκαν άλλοι 6 θάνατοι, το 2017 οι θάνατοι από υπερβολική χρήση σκαρφάλωσαν στους 16, το 2018 ήταν 12, ενώ το 2019 έπεσαν ξανά σε 5.

Όσον αφορά τη τελευταία τετραετία, τα στοιχεία έχουν ως εξής: Το 2020 καταγράφηκαν 6 θάνατοι, το 2021 είχαμε 10 θανάτους, το 2022 έχασαν τη ζωή τους 5 άνθρωποι, ενώ το 2023 είναι πλέον το έτος με τους περισσότερους νεκρούς από υπερβολική δόση ουσιών, φτάνοντας τους 19 θανάτους.

«Στόχος, η μείωση του στίγματος θανάτων που σχετίζονται με ουσίες»

Στη «Σ» μίλησε ο Πρόεδρος της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, Δρ Χρίστος Μηνά, ο οποίος αναφέρθηκε στο μήνυμα της Διεθνούς Ημέρας Ευαισθητοποίησης για την Υπερβολική Δόση αλλά και για τα μέτρα που προωθούνται.

Αρχικά ανέφερε ότι το μήνυμα της φετινής Διεθνούς Ημέρας Ευαισθητοποίησης για την Υπερβολική Δόση είναι το «Μαζί μπορούμε», το οποίο τονίζει τη δύναμη της κοινότητας όταν είναι ενωμένη για ένα σκοπό.

Επεσήμανε ότι η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου επιδιώκει να δημιουργήσει μια κοινωνία που κατανοεί καλύτερα τη σημασία της υπερβολικής δόσης ουσιών και πώς μπορεί να προληφθεί. «Παράλληλα, η ΑΑΕΚ στοχεύει στη μείωση του στίγματος των θανάτων που σχετίζονται με τις ουσίες και στη δημιουργία ενός θετικού κλίματος, που να προωθεί τη μείωση των βλαβών οι οποίες συνδέονται με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών», ανέφερε.

Πάνω από 6.000 θάνατοι στην Ευρώπη

Ερωτηθείς για τους θανάτους στην Ευρώπη, λόγω υπερβολικής δόσης, απάντησε ότι, σύμφωνα με τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Ναρκωτικά (EUDA), εκτιμάται ότι το 2022 σημειώθηκαν στην Ε.Ε. τουλάχιστον 6.400 θάνατοι από υπερβολική δόση ουσιών. Εξήγησε ότι οι περισσότεροι θάνατοι συνδέονται με την πολλαπλή χρήση ουσιών, η οποία κατά κανόνα σχετίζεται με τον συνδυασμό παράνομων οπιοειδών, άλλων παράνομων εξαρτησιογόνων ουσιών, φαρμάκων και αλκοόλ.

Υπογράμμισε πως η διαθεσιμότητα παράνομων ουσιών παραμένει υψηλή στην Ευρώπη. «Τα άτομα που κάνουν χρήση ναρκωτικών εκτίθενται πλέον σε ένα ευρύτερο φάσμα ψυχοδραστικών ουσιών. Η κάνναβη παραμένει η πιο συχνά καταναλωμένη παράνομη ουσία στην Ευρώπη», είπε.

Συμπλήρωσε πως περίπου το 1,3% των ενηλίκων στην Ε.Ε. (3,7 εκατομμύρια άνθρωποι) εκτιμάται ότι είναι καθημερινοί ή σχεδόν καθημερινοί χρήστες κάνναβης. «Η ευρωπαϊκή έκθεση τονίζει τις ανησυχίες σχετικά με τα ισχυρά συνθετικά οπιοειδή που εμφανίστηκαν στην Ευρώπη. Το 2024 είναι ο 6ος χρόνος-ρεκόρ κατασχέσεων κοκαΐνης», ανέφερε.

Ανεβαίνει η χρήση της κάνναβης στην Κύπρο

Όσον αφορά την κατάσταση που επικρατεί στην Κύπρο, ανέφερε ότι η κάνναβη παραμένει η πιο διαδεδομένη παράνομη ουσία χρήσης στον γενικό πληθυσμό. «Η χρήση της ανέβηκε από το 4% το 2019 στο 6% το 2023». Τόνισε ότι, παρά την αύξηση της χρήσης της, σε σύγκριση με τη γενική κατάσταση στην Ευρώπη, η Κύπρος συγκαταλέγεται στις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά χρήσης παράνομων ουσιών.

Πρόσθεσε ότι η κάνναβη ήταν η κύρια ουσία που αναφέρθηκε συχνότερα από τα άτομα που ξεκίνησαν θεραπεία για πρώτη φορά στην Ευρώπη. «Παρόμοια είναι και η κατάσταση στην Κύπρο, καθώς η κύρια ουσία κατάχρησης που αναφέρθηκε πιο συχνά από τα 1.443 άτομα που καταγράφηκαν στη θεραπεία για το 2022, ήταν η κάνναβη με 35%», τόνισε.

Επεσήμανε πως παρουσιάζεται σημαντική αύξηση στα αιτήματα θεραπείας τα τελευταία χρόνια στην Κύπρο με κύρια ουσία κατάχρησης τα διεγερτικά. «Περίπου 1 στα 4 άτομα που αιτούνται θεραπείας αναφέρουν ως κύρια ουσία κατάχρησης την κοκαΐνη - κρακ με ποσοστό 22%, ενώ περίπου 1 στους 10 αναφέρουν τη μεθαμφεταμίνη με ποσοστό 12%», είπε.

«Στην Κύπρο ο μέσος όρος είναι 10 νεκροί τον χρόνο»

Ερωτηθείς για τους αυξημένους θανάτους του 2023, ανέφερε ότι «και άλλες χρονιές είχαμε αυξημένους θανάτους. Ο μέσος όρος είναι 10 νεκροί τον χρόνο. Δεν μπορούμε να βγάλουμε συμπέρασμα μόνο με μια χρονιά».

Σημείωσε ότι, αν συνεχιστούν αυτοί οι αριθμοί θανάτων και τα επόμενα χρόνια, τότε θα μιλούμε για αύξηση.

Χρήστες το 9% των μαθητών

Μιλώντας για την κατάσταση που επικρατεί ανάμεσα στους μαθητές και στους νέους, ανέφερε ότι η Κύπρος βρίσκεται στις χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά χρήσης. Ειδικότερα το ποσοστό στην Κύπρο ανέρχεται στο 9% των μαθητών.

Ακόμη, ανέφερε ότι κατά το 2021 διεξήχθη έρευνα ανάμεσα στους φοιτητές. «Το τελικό δείγμα της έρευνας ήταν 2.882 φοιτητές από τα κρατικά και ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Κύπρο. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι 3 στους 10 φοιτητές ανέφεραν δοκιμή της κάνναβης έστω και μια φορά στη ζωή τους, ενώ 1 στους δέκα έκανε χρήση της τον τελευταίο μήνα».

Όσον αφορά τη θεραπεία, από τα 1.442 άτομα που βρέθηκαν στη θεραπεία, 62 ήταν ανήλικοι.

Τα μέτρα που προωθούνται για πρόληψη των θανάτων

Επιπλέον επεσήμανε ότι προωθούνται μέτρα από την ΑΑΕΚ για την πρόληψη των θανάτων που συνδέονται με τη χρήση ουσιών.

Συγκεκριμένα, προωθείται η ένταξη και διατήρηση των χρηστών οπιοειδών σε θεραπεία υποκατάστασης. Η διασφάλιση της συνέχειας της θεραπείας στις φυλακές και κατά την επανένταξη στην κοινότητα και η προώθηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την υπερβολική δόση, ιδιαίτερα γύρω από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου, όπως ο συνδυασμός χρήσης ουσιών με αλκοόλ ή/και βενζοδιαζεπινών.

Παράλληλα, σημείωσε ότι η ΑΑΕΚ εργάζεται για να διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα της ναλοξόνης, η οποία ενεργεί ως ανταγωνιστής των οπιοειδών και να παρέχει εκπαίδευση, τόσο στους επαγγελματίες της πρώτης γραμμής, όσο και στους χρήστες οπιοειδών και στην οικογένειά τους για την ορθή χρήση της.

Η ναλοξόνη ως πρόληψη των θανάτων

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη ναλοξόνη, η οποία χορηγείται για την πρόληψη των θανάτων. Ο Δρ Μηνά εξήγησε πως η ναλοξόνη είναι ανταγωνιστής και ανατρέπει την επίδραση των οπιοειδών στο σώμα, όπως είναι η αναπνευστική καταστολή, εντός μερικών λεπτών. «Έχει χρησιμοποιηθεί στη διαχείριση της υπερδοσολογίας οπιοειδών για περισσότερο από 40 χρόνια και αποτελεί μία κοινή πρακτική για αντιμετώπιση των θανάτων από υπερβολική χρήση στα νοσοκομεία και στα ασθενοφόρα. Είναι ένα ασφαλές φάρμακο με χαμηλό κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών», είπε.

Υπογράμμισε ότι η ΑΑΕΚ συντονίζει μια ολοκληρωμένη παρέμβαση για την παροχή ναλοξόνης σε μορφή ρινικού σπρέι σε χρήστες οπιοειδών που συμμετέχουν στα προγράμματα υποκατάστασης και μείωσης της βλάβης.

Πρόσθεσε ότι η παρέμβαση προϋποθέτει την εκπαίδευση των χρηστών σε θέματα όπως η αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου που οδηγούν στην υπερβολική χρήση, η αναγνώριση της υπερβολικής χρήσης, οι σωστοί τρόποι αντιμετώπισης της υπερβολικής χρήσης, οι μέθοδοι χορήγησης ναλοξόνης, η χρονική περίοδος διάρκειας της αποτελεσματικότητας της ναλοξόνης και οι βασικές τεχνικές πρώτων βοηθειών. «Στο πλαίσιο προώθησης της δράσης η ΑΑΕΚ διοργανώνει σε τακτά διαστήματα εκπαιδεύσεις για τους επαγγελματίες πρώτης γραμμής», είπε.

Καταληκτικά, ο Δρ Μηνά ανέφερε ότι το κύριο μήνυμα της Αρχής Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου είναι ότι οι θάνατοι που προέρχονται από υπερβολική δόση ουσιών μπορούν να προληφθούν.