Χρηματοδότηση επενδύσεων και κράτους

Τις τελευταίες εβδομάδες γίνονται αρκετές συζητήσεις σε σχέση με τη χρηματοδότηση έργων και επιχειρήσεων και τον υπολογισμό του κόστους αυτής της χρηματοδότησης Weighted Average Cost of Capital, ή στα ελληνικά Μεσοσταθμικό Κόστος Κεφαλαίου.

Αυτό, εκφράζει τη μέση ετήσια απόδοση που θα αναζητούσε ένας επενδυτής σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα και λαμβάνοντας υπόψη το μείγμα ιδίων και δανειακών κεφαλαίων που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση του έργου (αυτό το μείγμα θεωρητικά παραμένει σταθερό για μεγάλο χρονικό διάστημα).

Υπάρχουν αρκετές μορφές χρηματοδότησης, που βασίζονται, κυρίως, στα ίδια κεφάλαια, δηλαδή στην επένδυση, στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας και στον δανεισμό, δηλαδή στην παροχή χρηματοδότησης με συγκεκριμένη περίοδο αποπληρωμής και καταβολή τόκου.

Σε περίπτωση που υπάρξουν αρνητικά γεγονότα όσον αφορά την επένδυση / έργο, πρώτα λαμβάνουν τα χρήματά τους οι πιστωτές (όπως και τον τόκο) και, αν υπάρχει πλεόνασμα, οι μέτοχοι/αυτοί που επένδυσαν στα ιδία κεφάλαια. Σημειώνεται, επίσης, ότι οι μέτοχοι λαμβάνουν μέρισμα ανάλογα με τα κέρδη μιας εταιρείας, τα οποία αυξομειώνονται, ενώ οι δανειστές σταθερό, τις πλείστες φόρες, τόκο.

Όπως γίνεται αντιληπτό, το ρίσκο αυτών που συμμετέχουν στα ίδια κεφάλαια είναι μεγαλύτερο, όμως και η προοπτική αυξημένων μερισμάτων, αν το έργο έχει σημαντική κερδοφορία. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο που οι μέτοχοι αξιολογούν τη βιωσιμότητα και τις μελλοντικές ταμειακές ροές ενός έργου πριν επενδύσουν και αναζητούν μεγαλύτερες αποδόσεις.

Όλα τα έργα, όπως και με τη σύναψη δανείων με τα τραπεζικά ιδρύματα που ζητούν από τους πελάτες τους να έχουν διαθέσιμο το 20%-30% του ποσού επένδυσης σε ίδια κεφάλαια, θα πρέπει να έχουν το σωστό ποσοστό ιδίων και δανειακών κεφαλαίων. Το ιδεατό είναι οι πληρωμές που αφορούν τη χρηματοδότηση, να συνάδουν με τις ταμειακές ροές του έργου.

Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που αφορά στα δανειακά κεφάλαια είναι ότι ο τόκος θεωρείται έξοδο για σκοπούς φορολογίας, νοουμένου, φυσικά, ότι η δανειοδότηση αφορά επιχειρηματική δραστηριότητα, οπότε το κόστος για μια επιχείρηση είναι μικρότερο. Τα μερίσματα διανέμονται από τα καθαρά κέρδη μετά τη φορολογία.

Αξιολόγηση βιωσιμότητας

Το ποσοστό Μεσοσταθμικού Κόστους Κεφαλαίου χρησιμοποιείται για την προεξόφληση των αναμενόμενων καθαρών ταμειακών ροών από ένα έργο για ν’ αξιολογηθεί η βιωσιμότητά του (η αξία του χρήματος σήμερα σε σχέση με κάποια χρόνια στο μέλλον είναι διαφορετική, οπότε στα μοντέλα αξιολόγησης γίνεται αυτή η προεξόφληση ταμειακών ροών).

Φυσικά υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη όσον αφορά την αξιολόγηση της βιωσιμότητας ενός έργου, όπως ο γεωπολιτικός κίνδυνος, ο πληθωρισμός, μη αναμενόμενες δαπάνες, το μέγεθος του έργου σε σχέση με τη χώρα και την οικονομία που αφορά, παράπλευρες απώλειες και οφέλη.

Θεωρείται αυτονόητο, επίσης, ότι θα πρέπει να υπάρξει ανάλυση ευαισθησίας όσον αφορά τις αποδόσεις του έργου εφαρμόζοντας διαφορετικές παραμέτρους για το καλό, το κακό και το αναμενόμενο σενάριο, και φυσικά θα πρέπει να υπάρχει ξεκάθαρος σχεδιασμός για κάθε σενάριο.

Πολλές είναι οι φορές κατά τις οποίες επιχειρηματικά σχέδια αποδείχτηκαν ιδιαίτερα αισιόδοξα, με αποτέλεσμα έργα να σταματήσουν ή να αναβληθούν ή να απαιτηθούν επιπλέον κεφάλαια. Είναι γι’ αυτόν τον λόγο ιδιαίτερα σημαντικό, να υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για τη σωστή αξιολόγηση οποιουδήποτε έργου. Είναι φυσικό ότι δεν μπορούν να προβλεφθούν όλες οι μελλοντικές παράμετροι με ακρίβεια και γι’ αυτόν τον λόγο η ανάλυση ευαισθησίας είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Ένα κράτος χρηματοδοτεί τον προϋπολογισμό του μέσα από τα πλεονάσματα που δημιουργεί με την πάροδο των χρόνων, για χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης από ευρωπαϊκά κονδύλια και μέσα από δανεισμό με την έκδοση ομολόγων. Οι αξιολογήσεις από τους οίκους αξιολόγησης παίζουν σημαντικό ρόλο στο επιτόκιο που μπορεί να επιτύχει μια χώρα όταν βγει στις αγορές, όπως φυσικά και η γενικότερη κατάσταση στη διεθνή αγορά ομολόγων.

Τα σημερινά δεδομένα

Η περίοδος που διανύουμε είναι περίοδος υψηλών επιτοκίων, γι’ αυτό και το κόστος χρηματοδότησης μέσω δανεισμού έχει ανεβεί. Στην Κύπρο υπάρχει και το χρέος της κυβέρνησης προς το Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων, το οποίο δεν προσμετράται στο δημόσιο χρέος (η κυπριακή οικονομία παρουσιάζει μιαν από τις μεγαλύτερες μειώσεις στο δείκτη δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ, το οποίο παρουσιάζει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης) και το οποίο τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει αύξηση.

Οι επιχειρήσεις καλούνται ν’ αναπροσαρμοστούν στα νέα δεδομένα μέσω της τεχνολογικής αναβάθμισης των διαδικασιών τους, της λεγόμενης πράσινης μετάβασης, αλλά κυρίως στις νέες πραγματικότητες της αγοράς, όχι μόνο εντός της Κύπρου, οι οποίες μεταβάλλονται με γοργούς ρυθμούς. Επιχειρήσεις που δεν θα καταφέρουν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα ή θα παραμείνουν σε διαδικασίες μιας άλλης εποχής, θα είναι οι πρώτες οι οποίες θα αντιμετωπίσουν προβλήματα βιωσιμότητας.

Το αυξημένο διοικητικό κόστος προβληματίζει τις επιχειρήσεις. Σημαντικός παράγοντας διατήρησης του επιχειρηματικού περιβάλλοντος είναι η απλούστευση των διαδικασιών και η αποδοτική λειτουργία της κρατικής μηχανής, προς διευκόλυνση όχι μόνο της επιχειρηματικής δραστηριότητας αλλά και της κοινωνίας. Υπήρξαν κάποια βήματα αλλά υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν, όπως η εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η διευκόλυνση των διαδικασιών μέσα από νομοθετικές ρυθμίσεις και η αλλαγή κουλτούρας.

Ο δανεισμός αποτελεί την κύρια πηγή χρηματοδότησης επιχειρήσεων και νοικοκυριών, το ίδιο ισχύει και στην Ευρώπη. Πολλά κεφάλαια μένουν αδρανοποιημένα σε τραπεζικούς λογαριασμούς, χωρίς να διοχετεύονται στην οικονομία. Αυτό είναι μια μεγάλη διαφορά με την Αμερική, η οποία κατάφερε ν’ αναπτύξει ένα σημαντικό δίκτυο ιδιωτικών χρηματοδοτήσεων και επενδύσεων (private equity). Αυτό, δίνει περισσότερη ευελιξία και σίγουρα ενισχύει τον ανταγωνισμό.

Επιπλέον, θα πρέπει να έχουμε στα υπόψη μας ότι ο οποιοσδήποτε χρηματοδότης είτε σε ίδια κεφάλαια είτε σε δανεισμό θα αναζητήσει τις ανάλογες εξασφαλίσεις, ώστε να περιορίσει το ρίσκο του και να διασφαλίσει ότι θα λάβει τα χρήματά του, ειδικά αν αφορά επενδυτικά ταμεία που έχουν ως αποκλειστικό σκοπό την κερδοφορία.

Όλα τα πιο πάνω θα πρέπει να αναλύονται με ιδιαίτερη προσοχή όταν αφορούν σύνθετα έργα, τα οποία, πέραν του οικονομικού τους χαρακτήρα, έχουν σημαντική πολιτική και γεωστρατηγική σημασία.