Στην είσοδο του 2025

Καθώς εισήλθαμε στο 2025, μια αποτίμηση της διεθνούς εικόνας που μας κληροδοτεί, μπορεί να αποτυπωθεί με λίγες λέξεις. Ένας κόσμος άγριος και ταραγμένος. Για πρώτη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ο πλανήτης βιώνει μια πρωτοφανή τις τελευταίες δεκαετίες αστάθεια και αβεβαιότητα. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έχει επιδεινώσει δραματικά το κλίμα ανασφάλειας και επανέφερε στο προσκήνιο ξεχασμένους φόβους για θερμοπυρηνικό πόλεμο. Γεωπολιτικές ανακατατάξεις βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ οι οικονομίες εισήλθαν σε περιδίνηση καθώς ο πληθωρισμός καλπάζει και ο ενεργειακός εφοδιασμός και η συναφής επάρκεια δοκιμάζονται κρίσιμα.

Η Ευρώπη υφίσταται τεκτονικού μεγέθους επιπτώσεις από τη ρωσο-ουκρανική πολεμική κρίση, με τα ευρωπαϊκά συλλογικά θεσμικά όργανα να παραπαίουν εν πολλοίς μεταξύ αμηχανίας και σπασμωδικών αντιδράσεων.

Ένας νέος κόσμος διαμορφώνεται, με επίκεντρο την επάνοδο του Ψυχρού Πολέμου και του φόβου της πυρηνικής απειλής. Η κλασική αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ρωσίας οξύνεται εκρηκτικά, με την Ευρώπη να παρακολουθεί ως ουραγός άβουλη. Η μεγάλη ευκαιρία που δίνεται στην Ε.Ε. ν’ αναλάβει πρωτοβουλίες για εκτόνωση της πολεμικής κρίσης στην Ουκρανία, εκεχειρία και ειρήνευση μέσω διαπραγματεύσεων φαίνεται να παρέρχεται αναξιοποίητη, καθώς ακολουθεί πειθήνια την υπερατλαντική δύναμη. Η δυνατότητα της Ε.Ε. να αναδειχθεί στη διεθνή πολιτική σκηνή ως παράγοντας αυτόνομης εξωτερικής πολιτικής για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη σταθερότητα στον κόσμο, παραμένει και πάλι μια ρητορική διακηρυκτική πολιτική. Η μεγαλόστομη διακήρυξη Τραμπ, ότι θα τερματίσει τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο μόλις αναλάβει την εξουσία, μένει ν’ αποδειχθεί στην πράξη.

Στη Μέση Ανατολή, η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ προκάλεσε την απηνή αντίδραση, χωρίς όρια, κατά του παλαιστινιακού πληθυσμού στη Λωρίδα της Γάζας, που εξελίσσεται σε μαζική γενοκτονία. Η μοναδική λύση του Παλαιστινιακού, που είναι η δημιουργία δύο κρατών με ασφαλή σύνορα σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ, φαίνεται να απομακρύνεται μέσα από τα ερείπια και τις φωτιές του πολέμου. Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία και η προσπάθεια της Τουρκίας να την μετατρέψει σε προτεκτοράτο της δημιουργεί νέα δεδομένα

Ο ΟΗΕ, ο διεθνής οργανισμός που ιδρύθηκε με το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, με στόχο την πρόληψη και τον τερματισμό διεθνών συγκρούσεων, παραμένει ανενεργός και άπρακτος, υποδηλώνοντας την ανάγκη δραστικής αναμόρφωσής του για να μπορεί να επιτελεί αποτελεσματικά τον ρόλο και την αποστολή του. Οι αξιέπαινες προσπάθειες του Αντόνιο Γκουτέρες πέφτουν δυστυχώς στο κενό, καθώς η υιοθέτηση ψηφισμάτων από το Συμβούλιο Ασφαλείας και τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ για τερματισμό του λουτρού αίματος στη Γάζα προσκρούουν στο βέτο των Η.Π.Α. και την άρνηση του Ισραήλ να τα εφαρμόσει.

Στη δική μας γειτονιά οι ηγεμονικές φιλοδοξίες της Τουρκίας να αναβιώσει μια νέα οθωμανική αυτοκρατορία επηρεάζει καθημερινά Κύπρο και Ελλάδα, που είναι υποχρεωμένες να αντιμετωπίζουν τις συνεχείς τουρκικές απειλές. Στο Κυπριακό παρατηρείται ένα χωρίς προηγούμενο αδιέξοδο, καθώς η Τουρκία και η υποχείρια τ/κ ηγεσία εμμένουν σε «λύση δύο κρατών» και «κυριαρχική ισότητα». Η ντε-φάκτο διχοτομική τάξη πραγμάτων επιδιώκεται να αναβαθμιστεί σε ντε-γιούρε με την έναρξη εκστρατείας Τουρκίας και ψευδοκράτους για διεθνή αναγνώριση του παράνομου μορφώματος των κατεχομένων. Παράλληλα επιχειρείται η «εν τοις πράγμασι» ενσωμάτωση των κατεχομένων στην Τουρκία σε πολλαπλά επίπεδα. Στην υδροδότηση, στην ηλεκτροδότηση, στις αεροπορικές συνδέσεις με την Τουρκία, στην οργάνωση της Διοίκησης.

Σε εξέλιξη ακόμα βρίσκονται επεκτατικές ενέργειες, όπως ο αρξάμενος εποικισμός της Αμμοχώστου και η δημιουργία στρατιωτικών υποδομών, όπως συνέβη πρόσφατα με την περίφραξη μεγάλης περιοχής στη χερσόνησο της Καρπασίας, προκειμένου να κατασκευαστεί τουρκική ναυτική Βάση. Οι παραβιάσεις της γραμμής καταπαύσεως του πυρός σε Πύλα και Άγιο Δομέτιο και η κατασκευή οχυρωματικών έργων σε Δερύνεια και Αθηένου δημιουργούν εντάσεις και όξυνση του κλίματος.

Η εξαγγελθείσα σύγκληση πενταμερούς διάσκεψης για το Κυπριακό από τον Γ.Γ. του ΟΗΕ δεν δημιουργεί οποιαδήποτε αισιοδοξία, ιδιαίτερα μετά τις κατηγορηματικές δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών Φιντάν στη διάρκεια της πρόσφατης παράνομης επίσκεψής του στα κατεχόμενα.

Η ανάγκη αναδιαμόρφωσης στρατηγικών και τακτικών επίλογων για αντιμετώπιση της οξυνόμενης τουρκικής επιθετικότητας καθίσταται προδήλως και απολύτως αναγκαία. Με αξιοποίηση πρωτίστως της συμμετοχής μας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η «εξομάλυνση» των ελληνοτουρκικών σχέσεων δεν πρέπει να δημιουργεί αυταπάτες για το Κυπριακό, καθώς είναι πρόδηλον ότι δεν υπήρξε διαφοροποίηση των τουρκικών θέσεων, με τη δηλωθείσα επιμονή Ερντογάν σε λύση στη βάση «των πραγματικοτήτων».

Ελλάδα και Κύπρος οφείλουν ν’ αναλύσουν τα νέα διεθνή δεδομένα, ν’ αξιοποιήσουν τις αρχές του Διεθνούς Δίκαιου, που παραβιάζονται πανομοιότυπα σε Κύπρο και Ουκρανία, να ενισχύσουν την αμυντική ικανότητα των δύο κρατών, να ενδυναμώσουν τις οικονομίες τους και να διεκδικήσουν με αυτοπεποίθηση τα κυριαρχικά τους δικαιώματα.

*Πρώην Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων