Χρ. Βασιλείου: Ανάγκη ενίσχυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων και ενεργειακής ασφάλειας

Την ανάγκη να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της Κύπρου μέσα από επίσπευση των μεταρρυθμίσεων, ώστε να υπάρξει φιλικότερο περιβάλλον για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, με λιγότερη ταλαιπωρία και μειωμένο διοικητικό κόστος, επισημαίνει ο Διευθύνων Σύμβουλου της KPMG Limited, Χρίστος Β. Βασιλείου.

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Σημερινή», ο κ. Βασιλείου αναλύει την πορεία της κυπριακής οικονομίας το 2024 και καταθέτει εκτιμήσεις και προβλέψεις για το 2025.

Αναφερόμενος στην στήριξη των νοικοκυριών και επιχειρήσεων από την κυβέρνηση, τονίζει πως οι οικονομικές συνθήκες καθιστούν απαραίτητη την ανάγκη για ενίσχυση της των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων, κάτι σύμφωνα με τον ίδιο θα πρέπει να αποτελέσει πολιτική προτεραιότητα για τα επόμενα έτη.

«Παρά τη συνεχιζόμενη υποστήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, υπήρξε ανάγκη για πιο στοχευμένες πολιτικές, ιδίως για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, τα οποία συνέχισαν να πλήττονται από την αύξηση του κόστους ζωής. Η ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης αυτών των ομάδων πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα στην πολιτική της κυβέρνησης για τα επόμενα έτη», είπε συγκεκριμένα.

Σε σχέση με τον κρατικό προϋπολογισμό του 2025, υπογραμμίζει ότι φέρει μια ισχυρή στρατηγική για τη διατήρηση της ανάπτυξης. Την ίδια ώρα, οι προτεραιότητες θα μπορούσαν να επεκταθούν, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας.

«Η επένδυση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση των νέων ανθρώπων, καθώς και η υποστήριξη της καινοτομίας στον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, πρέπει να είναι το κλειδί για την επόμενη φάση ανάπτυξης της χώρας», ανέφερε, μεταξύ άλλων.

Ερωτηθείς για το πώς θα κινηθεί η κυπριακή οικονομία το 2025, ο κ. Βασιλείου αναφέρθηκε σε μία σειρά από γεγονότα σε τοπικό και σε διεθνές επίπεδο που αναμένεται να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο. Ειδικότερα, οι εξελίξεις στην Ευρωζώνη, η γεωπολιτική αβεβαιότητά και η εφαρμογή του πολιτικού προγράμματος του Ντόναλντ Τραμπ συνιστούν παράγοντες που θα επηρεάσουν την οικονομία της Κύπρου.

«Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα προσφέρουν επίσης τη δυνατότητα στη χώρα να μειώσει την εξάρτησή της από εισαγόμενα καύσιμα και να αυξήσει την ενεργειακή της αυτονομία», πρόσθεσε ο κ. Βασιλείου.

Ανάμεσα στις προκλήσεις για το 2025, ο Διευθύνων Σύμβουλος της KPMG Limited δείχνει την αύξηση του κόστους ζωής και την ενεργειακή εξάρτηση της Κύπρου από το εξωτερικό, παράγοντες που ενδέχεται να περιορίσουν την καταναλωτική ζήτηση και την οικονομική δραστηριότητα.

Η οικονομία της Κύπρου το 2024

Πώς κινήθηκε η κυπριακή οικονομία το 2024; Πώς αξιολογείτε τις αποφάσεις που λήφθηκαν το 2024 για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τα νοικοκυριά;

Η κυπριακή οικονομία το 2024 παρουσίασε συνολικά θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, καταγράφοντας σταθερότητα παρά τις εξωτερικές πιέσεις, τις προκλήσεις και την συνεχιζόμενη γεωπολιτική αβεβαιότητα.

Αναλύοντας τους επιμέρους τομείς που ενισχύουν το ΑΕΠ της χώρας, δύο από τους παραδοσιακούς τομείς, ο τουρισμός με τις συνδεδεμένες υπηρεσίες και οι κατασκευές, συνεχίζουν να ενισχύουν θετικά την οικονομία. Την ίδια στιγμή, ο νέος ανερχόμενος τομέας της τεχνολογίας και των επικοινωνιών ενισχύει με αυξανόμενο τρόπο τη θετική πορεία της οικονομίας.

Οι εταιρείες τεχνολογίας, οι οποίες έχουν εγκατασταθεί στην Κύπρο μέσα από τα σχέδια κινήτρων της Κυβέρνησης, συνεισφέρουν οριζόντια στην οικονομία. Αυτό σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες ενισχύουν την κατανάλωση και το λιανικό εμπόριο.

Οι επαγγελματικές και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, οι οποίες παλαιότερα βρίσκονταν πρώτες στις ανακοινώσεις τέτοιων στατιστικών στοιχείων, φαίνεται να περνούν μια περίοδο αναπροσαρμογής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουν σημαντική συνεισφορά στο ΑΕΠ την χώρας, όπως και άλλοι τομείς, όπως η ναυτιλία και η εκπαίδευση.

Ωστόσο, παρά τη θετική πορεία των βασικών τομέων της οικονομίας, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να λάβει σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών που προέκυψαν από τον πληθωρισμό και τις διεθνείς κρίσεις. Στο πλαίσιο αυτό, η επιδότηση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας για επιχειρήσεις και ευάλωτα νοικοκυριά, καθώς και η εφαρμογή προγραμμάτων για τη στήριξη της απασχόλησης και της κοινωνικής προστασίας, στάθηκαν κρίσιμα για την προστασία των νοικοκυριών και την ενίσχυση της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων. Αυτά τα μέτρα, αν και προσωρινά, προσέφεραν ανακούφιση από την αυξημένη ενεργειακή δαπάνη και τον υψηλό πληθωρισμό, δίνοντας την ευκαιρία σε πολλές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες χωρίς να κινδυνεύσουν άμεσα από οικονομική ασφυξία. Επιπλέον, η κυβέρνηση επικεντρώθηκε στη στήριξη της στεγαστικής πολιτικής, με στόχο την ενίσχυση της πρόσβασης σε οικονομικές και βιώσιμες λύσεις στέγασης για τα νέα ζευγάρια και τις οικογένειες, μια πρωτοβουλία που βοήθησε στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής.

Η εξωγενής κυπριακή οικονομία καλείται να λειτουργήσει σε ένα δύσκολο εξωτερικό περιβάλλον βασιζόμενη σε σημαντικό βαθμό στην εξωτερική ζήτηση και τις επενδύσεις. Οι αποδόσεις μέχρι σήμερα κρίνονται θετικές, χωρίς όμως να λείπουν οι προκλήσεις για τη νέα χρονιά.

Παρά τη συνεχιζόμενη υποστήριξη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων, υπήρξε ανάγκη για πιο στοχευμένες πολιτικές, ιδίως για τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, τα οποία συνέχισαν να πλήττονται από την αύξηση του κόστους ζωής. Η ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης αυτών των ομάδων πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα στην πολιτική της κυβέρνησης για τα επόμενα έτη.

Οι προτεραιότητες του κρατικού προϋπολογισμού

Πώς αξιολογείτε τις προτεραιότητες που τέθηκαν στον κρατικό προϋπολογισμό για το 2025; Κατά πόσο ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κυπριακής οικονομίας;

Ο κρατικός προϋπολογισμός του 2025 φέρει μια ισχυρή στρατηγική για τη διατήρηση της οικονομικής ανάπτυξης, με έμφαση σε τομείς που θεωρούνται κρίσιμοι για τη μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα της Κύπρου, όπως η πράσινη ανάπτυξη, η ψηφιακή μετάβαση και οι υποδομές. Η προτεραιότητα στην ανάπτυξη και αναβάθμιση των υποδομών, όπως το οδικό και το ψηφιακό δίκτυο, είναι κρίσιμη για τη στήριξη της οικονομικής ευρωστίας. Η ψηφιακή μετάβαση, ιδίως, αναμένεται να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας, προετοιμάζοντας την κυπριακή οικονομία για τις προκλήσεις της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης και ενδυναμώνοντας τη θέση της στο παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον. Η στροφή προς την πράσινη ανάπτυξη και η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν επίσης σημαντική σημασία, όχι μόνο για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά και για τη διαφοροποίηση της κυπριακής οικονομίας και την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας.

Ο προϋπολογισμός του 2025 δεν παραλείπει να διασφαλίσει την οικονομική υποστήριξη των πιο ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να προχωρά σε δράσεις που επιδιώκουν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των νοικοκυριών με χαμηλότερο εισόδημα, ενώ παράλληλα ενισχύει την κοινωνική προστασία και τη στήριξη της απασχόλησης. Παρόλα αυτά, οι προτεραιότητες στον προϋπολογισμό του 2025 θα μπορούσαν να επεκταθούν, δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση στην ενίσχυση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας. Η επένδυση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση των νέων ανθρώπων, καθώς και η υποστήριξη της καινοτομίας στον τομέα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, πρέπει να είναι το κλειδί για την επόμενη φάση ανάπτυξης της χώρας.

Μέσα στον επόμενο χρόνο αναμένεται η σταδιακή υλοποίηση της φορολογικής μεταρρύθμισης, όπως και η επιβολή της λεγόμενης πράσινης φορολογίας και των αντισταθμιστικών μέτρων. Ενδιαφέρον θα έχουν οι τελικές αποφάσεις για το ύψος του εταιρικού φόρου, το μέλλον της λογιζόμενης διανομής μερίσματος, καθώς και του αφορολόγητου ποσού για τα φυσικά πρόσωπα.

Η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, εξυγίανση μέσω της μείωσης των μη παραγωγικών δαπανών και ενίσχυση των εσόδων, με τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, είναι συστατικά απαραίτητα για την επόμενη μέρα. Σε αυτά προστίθενται η μείωση του ποσοστού του δημόσιου χρέους, η ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, με τον χρηματοπιστωτικό τομέα να διαδραματίζει τον δικό του σημαντικό ρόλο.

Η πορεία της κυπριακής οικονομίας

Ποια είναι τα σημαντικότερα γεγονότα – τόσο τοπικά όσο και διεθνή – που θα καθορίσουν την πορεία της κυπριακής οικονομίας το 2025;

Το 2025, τα τοπικά γεγονότα και οι διεθνείς εξελίξεις θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην κατεύθυνση της κυπριακής οικονομίας. Από τοπική πλευρά, η συνεχής ανάπτυξη του τομέα του τουρισμού και οι επενδύσεις στον τομέα της τεχνολογίας θα αποτελέσουν βασικούς πυλώνες για την ενίσχυση της οικονομίας. Η ολοκλήρωση μεγάλων έργων υποδομής, καθώς και η ανάπτυξη των υποδομών στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, είναι σημαντικά έργα που θα ενισχύσουν την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα προσφέρουν επίσης τη δυνατότητα στη χώρα να μειώσει την εξάρτησή της από εισαγόμενα καύσιμα και να αυξήσει την ενεργειακή της αυτονομία.

Επίσης, η κατάσταση στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και η γεωπολιτική αβεβαιότητα αναμένεται να επηρεάσουν τις εξαγωγές και τις εισαγωγές, καθώς και τη γενικότερη εικόνα της διεθνούς αγοράς. Η αναζωογόνηση της διεθνούς οικονομικής σταθερότητας θα κρίνει την κατεύθυνση των κυπριακών εξαγωγών και της εισροής επενδύσεων στην Κύπρο.

Η νέα χρονιά υποδέχεται τον νέο πλανητάρχη, αναμένοντας την εφαρμογή του δικού του προγράμματος, με κάποιες προτιθέμενες πολιτικές να προκαλούν. Ζητήματα που αφορούν τους δασμούς, η προώθηση των συμβατικών ορυκτών καυσίμων (λιγότερη πράσινη μετάβαση), οι φορολογικές ελαφρύνσεις, η διαχείριση των δαπανών και των ελλειμμάτων, η χαλαρότερη εποπτεία στα θέματα κρυπτονομισμάτων, τα ζητήματα που αφορούν το μεταναστατευτικό και οι θέσεις σε Ουκρανικό και Μεσανατολικό θα επηρεάσουν την παγκόσμια οικονομία.

Αυτό, διότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να διατηρούν ισχυρή οικονομία, το δολάριο παραμένει το κύριο νόμισμα των διεθνών συναλλαγών (παρά την αμφισβήτησή του τα τελευταία χρόνια) και η κύρια στρατιωτική δύναμη που καθορίζει τις εξελίξεις. Στόχος του Ντόναλντ Τράμπ είναι η θωράκιση της εσωτερικής οικονομίας των ΗΠΑ και ενίσχυση της διεθνούς επιρροής της.

Κόστος ζωής και οικονομική δραστηριότητα

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις αλλά και οι κίνδυνοι που θα κληθεί η κυπριακή οικονομία να διαχειριστεί το 2025;

Η αύξηση του κόστους ζωής και η ενεργειακή εξάρτηση της Κύπρου από το εξωτερικό παραμένουν σημαντικά προβλήματα, τα οποία ενδέχεται να περιορίσουν την καταναλωτική ζήτηση και την οικονομική δραστηριότητα. Ανάλογα, οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι πιέσεις για συμμόρφωση με διεθνείς κυρώσεις ενδέχεται να πλήξουν συγκεκριμένους τομείς, όπως οι επαγγελματικές υπηρεσίες, και να θέσουν σε κίνδυνο την οικονομική σταθερότητα.

Σε προδιαγραφόμενο σκηνικό που δημιουργείται, ο πυρήνας τη Ευρωζώνης αδυνατεί να προσαρμοστεί, με τη Γερμανία και την Γαλλία να αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα με την υιοθέτηση των προϋπολογισμών τους για το 2025 και την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης.

Αυτός είναι ένας από τους κύριους λόγους που αναμένεται η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) να προχωρήσει σε περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής της πολιτικής, ώστε να διοχετευτεί ρευστότητα στην αγορά για ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας και των επενδύσεων.

Ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη κινείται κοντά στον στόχο της ΕΚΤ, ενώ οποιαδήποτε αλλαγή, όπως αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, θα οδηγήσει σε επιβράδυνση του ρυθμού μείωσης των επιτοκίων. Την ίδια ώρα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, η FED ενδεχομένως να μην ακολουθήσει την ΕΚΤ λόγω των πληθωριστικών πιέσεων που αναμένεται να δημιουργήσουν οι πολιτικές του νέου Προέδρου και των καλών οικονομικών δεικτών

Ο τομέας που δραστηριοποιείστε, των επαγγελματικών υπηρεσιών, πώς εξελίχθηκε μέσα στο 2024 και πώς βλέπετε την πορεία του στο 2025;

Ο τομέας των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο το 2024 κατέγραψε δυναμική ανάπτυξη, παρόλες τις εξωτερικές δυσκολίες, όπως οι διεθνείς κυρώσεις και η αυξανόμενη γεωπολιτική αβεβαιότητα. Το 2025, ο τομέας αναμένεται να συνεχίσει την αναπτυξιακή του πορεία, καθώς οι αναδυόμενες αγορές και οι νέες ευκαιρίες στην τεχνολογία θα ενισχύσουν τη ζήτηση για επαγγελματικές υπηρεσίες.

Έχει αλλάξει ο χάρτης των ξένων επενδύσεων στην Κύπρο; Τι εταιρείες προσελκύει η Κύπρος σήμερα και σε ποιους τομείς βλέπετε ευκαιρίες;

Ο χάρτης των ξένων επενδύσεων στην Κύπρο έχει εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Η χώρα παραμένει ελκυστικός προορισμός για διεθνείς επενδυτές, με τη στρατηγική της θέση στη Μεσόγειο και το ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον να παίζουν σημαντικό ρόλο. Παραδοσιακά, η Κύπρος ήταν γνωστή για τις επενδύσεις στον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει σημαντική διαφοροποίηση, με την Κύπρο να προσελκύει επενδύσεις από νέους τομείς όπως την τεχνολογία, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τον τομέας της Υγείας και την καινοτομία.

Αναφορικά με τις εταιρείες που προσελκύει η Κύπρος σήμερα, οι επενδυτές επικεντρώνονται κυρίως σε εταιρείες τεχνολογίας, καθώς η χώρα έχει εξελιχθεί σε έναν σημαντικό κόμβο καινοτομίας για τη Μεσόγειο. Η αναπτυξιακή δυναμική του τομέα των fintech (χρηματοοικονομική τεχνολογία), η οποία βασίζεται σε σύγχρονα εργαλεία και τεχνολογίες για την απλοποίηση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, είναι επίσης εντυπωσιακή. Εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης (AI), του blockchain και της κυβερνοασφάλειας κατατάσσονται στους πλέον δημοφιλείς κλάδους, καθώς η Κύπρος συνεχίζει να ενισχύει τις υποδομές της για να υποστηρίξει την ψηφιακή οικονομία.

Επιπλέον, οι τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της πράσινης ανάπτυξης είναι πλέον σε προτεραιότητα για τους ξένους επενδυτές. Εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή καινοτόμων ενεργειακών λύσεων, όπως η ηλιακή και αιολική ενέργεια, αναγνωρίζουν την Κύπρο ως ιδανικό προορισμό για την ανάπτυξη έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η χώρα έχει προχωρήσει σε στρατηγικές κινήσεις για την ενίσχυση του ενεργειακού της τομέα και την επίτευξη των στόχων για την προστασία του περιβάλλοντος, καθιστώντας την ελκυστικό επενδυτικό προορισμό για διεθνείς εταιρείες που ενδιαφέρονται για την πράσινη ανάπτυξη.

Άλλοι τομείς που παρουσιάζουν ευκαιρίες για επενδύσεις είναι η υγειονομική περίθαλψη και η βιοϊατρική, καθώς και ο τομέας των υποδομών και των κατασκευών, κυρίως λόγω της συνεχούς ανάπτυξης του τουριστικού τομέα και των νέων έργων υποδομής.

Το 2025, η Κύπρος θα πρέπει να συνεχίσει να προσαρμόζεται στις νέες τάσεις και να ενισχύει την επιχειρηματική της υποδομή, προκειμένου να προσελκύσει περισσότερο καινοτόμες εταιρείες και στρατηγικές επενδύσεις σε αναπτυξιακούς τομείς. Η ενίσχυση της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας, καθώς και η υποστήριξη των start-ups μέσω ευνοϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων και προγραμμάτων, θα είναι κρίσιμη για την περαιτέρω ενίσχυση του τοπικού οικοσυστήματος και τη διαφοροποίηση των επενδύσεων.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας, μέσα από επίσπευση των μεταρρυθμίσεων, ώστε να υπάρξει φιλικότερο περιβάλλον για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, με λιγότερη ταλαιπωρία και μειωμένο διοικητικό κόστος.

Οπότε, βασικό κριτήριο επιτυχίας ενός δημοσιονομικού μοντέλου είναι η δυνατότητα της επιχείρησης ή του κρατικού μηχανισμού – διακυβέρνησης να αξιολογούν σωστά τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες και να λαμβάνουν εκείνα τα μέτρα που θα διατηρούν την ανταγωνιστικότητα.