Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας Αναστάσιος: Μια εμβληματική μορφή του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας

Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος, κατά κόσμον Αναστάσιος Γιαννουλάτος, ο πλέον χαρισματικός με σπάνιες αρετές Ιεράρχης της συγχρόνου Ορθοδοξίας και διακεκριμένος πανεπιστημιακός Δάσκαλος, δεν είναι πια ανάμεσά μας. Ταξίδεψε για την αιωνιότητα πλήρης ημερών, αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο κενό.

Ο Αναστάσιος συνέβαλε τα μέγιστα στη σύγχρονη αναγέννηση της Εξωτερικής Ιεραποστολής της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Κένυα, την Ουγκάντα και την Τανζανία. Το εκκλησιαστικό έργο του Αναστάσιου ωστόσο κορυφώθηκε με την αποστολή που του ανέθεσε το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την εκ των ερειπίων αναστήλωση -κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες- της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας, η οποία είχε καταρρεύσει ύστερα από τον ανελέητο διωγμό του «αθεϊστικού κράτους» του Ενβέρ Χότζα. Με το πείσμα και την αφοσίωσή του τα κατάφερε περίφημα. Ο Αναστάσιος είναι ο άνθρωπος που ανέστησε την Αλβανική Εκκλησία από τον τάφο και την επανέφερε από την ανυπαρξία στην οποία είχε οδηγηθεί κατά τα σκοτεινά χρόνια του Κομμουνισμού.

Ανέπτυξε, αθόρυβα και μεθοδικά, πλούσια φιλανθρωπική μέριμνα, με διανομή εκατοντάδων τόνων τροφίμων, ιματισμού, φαρμάκων και αγωνίστηκε άοκνα για τα δικαιώματα των Ελλήνων της Βόρειας Ηπείρου. Ίδρυσε την πρώτη ορθόδοξη αλβανική εφημερίδα (Ngjallja), το παιδικό περιοδικό Gëzohu (Χαίρε), το νεανικό περιοδικό Kambanat (Καμπάνες), την επιστημονική επιθεώρηση Kërkim (Αναζήτηση), το δελτίο «News from Orthodoxy in Albania», και Ραδιοφωνικό σταθμό. Μερίμνησε για τη δημιουργία Εργαστηρίων της Εκκλησίας και πραγματοποίησε αγώνες για τη διεκδίκηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.

Παράλληλα με την ανασύσταση της Ορθοδόξου Εκκλησίας είχε διεθνή διεκκλησιαστική δραστηριότητα, αναπτύσσοντας πληθώρα προγραμμάτων στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, της κοινωνικής πρόνοιας, της αγροτικής ανάπτυξης, του πολιτισμού και της οικολογίας. Είχε ακόμα συγγράψει και εκδώσει 24 βιβλία (θρησκειολογικές έρευνες, ιεραποστολικά δοκίμια, ορθοδόξου πνευματικότητος) και πλέον των 200 μελετών και άρθρων θεολογικού ή θρησκειολογικού περιεχομένου. Βιβλία και διάφορα κείμενά του έχουν μεταφραστεί σε 17 γλώσσες.

Ο Αναστάσιος υπήρξε ένας διανοούμενος παγκοσμίου βεληνεκούς, ερευνητής, Ιεραπόστολος και θεολόγος, διδάκτωρ επιστημών σε διάφορους τομείς και "Doctor Honoris Causa" σε περισσότερα από 50 Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα ανά τον κόσμο! Έγινε αποδέκτης πληθώρας τιμών και τιμητικών διακρίσεων από κυβερνήσεις, πανεπιστήμια και αμέτρητους φορείς, δείγμα της τεράστιας αναγνώρισης του θεάρεστου έργου του. Με πιο μεγάλη διάκριση την παρασημοφόρησή του με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, αείμνηστο Κωστή Στεφανόπουλο.

Ο ίδιος παρομοίαζε τον εαυτό του με ένα κερί αναμμένο μπροστά σε μια εικόνα. «Φωτίζω», έλεγε, «για να μπορεί ο κόσμος να βλέπει την εικόνα. Μια μέρα το κερί μου θα σβήσει. Όταν συμβεί αυτό, κάποιος άλλος πρέπει να έρθει και ν’ ανάψει το δικό του κερί μπροστά στην εικόνα. Αυτό που έχει σημασία είναι η εικόνα, και όχι το κερί που την φωτίζει». Από το βιβλίο του Νίκου Γραικού "Ερωτήματα", εκδ. Συρτάρι, διαβάζουμε τις σκέψεις του για τη μάστιγα των ημερών: «Μιλάμε για την ελευθερία του ανθρώπου και ουσιαστικά λατρεύουμε την ελευθερία των αγορών. Ανώνυμες ομάδες έχουν κάνει την οικονομία μια λογιστική αξία, την οποία την χειρίζονται και από ελεύθερα πρόσωπα έχουμε καταντήσει να είμαστε υποψήφιοι υπόδουλοι σε συμφέροντα που δεν τα ξέρουμε. Όλα αυτά είναι μια κρίση ηθική. Μια κρίση αξιών…».

Ο Αναστάσιος έζησε μια σεμνή ζωή, χωρίς ν’ αναγνωριστεί, αλλά και με αντίδραση από την ανατολίτικη νοοτροπία του αλβανικού καθεστώτος, μόνο και μόνο επειδή γεννήθηκε Έλληνας. Να τι έγραψε πριν από λίγες ημέρες ένας Αλβανός μουσουλμάνος διανοούμενος: «Αυτές τις μέρες, ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος παλεύει για τη ζωή του, σε ηλικία 95 ετών. Σήμερα διασωληνώθηκε, με λίγες ελπίδες να τα καταφέρει. Μικροί και μεγάλοι, πολιτικοί και διανοούμενοι, κυβερνητικοί και αντιπολιτευόμενοι Έλληνες και όχι μόνο, ηγέτες Εκκλησιών και θρησκευτικές προσωπικότητες, έσπευσαν να τον επισκεφθούν στο νοσοκομείο. Αλλά, προς ντροπή τους, οι Αλβανοί σιώπησαν! Κανένας Αλβανός πολιτικός, έστω και από ανθρωπισμό, δεν έγραψε μια γραμμή γι’ αυτόν, αποδεικνύοντας τη μυωπία τους».

Ο απανταχού Ελληνισμός κλίνει το γόνυ και αποχαιρετά τον ακάματο ιεράρχη με το σπάνιο ήθος και το γνήσιο εκκλησιαστικό φρόνημα. Τον άνθρωπο του Θεού και των Γραμμάτων, τον σπουδαίο κήρυκα της δικαιοσύνης. Τον αποχαιρετά με έκδηλη αγωνία για το αύριο των Ελλήνων Ομογενών στη γειτονική χώρα. Ο Θεός ας τον αναπαύσει και ας τον κατατάξει εν σκηναίς δικαίων! Είμαι σίγουρος ότι δεν θ’ αργήσει η μέρα που η Εκκλησία μας θα προχωρήσει στην αγιοποίησή του!

Ιερά Μητρόπολη Καλύμνου για τον Αναστάσιο: Όταν βρέθηκα πρώτη μέρα στην Αλβανία, ζήτησα να με πάνε σ' έναν παλαιό ορθόδοξο ναό. Όταν με πήγαν στα απομεινάρια του ορθοδόξου καθεδρικού ναού του Ευαγγελισμού στα Τίρανα, ζήτησα από έναν ηλικιωμένο, που μιλούσε και Ελληνικά, να μου πει πώς λέγεται στην αλβανική γλώσσα το... "Χριστός Ανέστη"... Είπα εκεί σε όλους ν’ ανάψουν ένα κερί!.. Τότε, είπα «Χριστός Ανέστη» στα Αλβανικά (ήταν οι πρώτες αλβανικές λέξεις που έμαθα), όσοι βρέθηκαν εκεί μου απάντησαν με μεγάλη συγκίνηση… «Αληθώς Ανέστη»... Έτσι οικοδομήθηκε αυτή η Εκκλησία, με την Ελπίδα, με το «Χριστός Ανέστη!.. Σταύρωσαν και έθαψαν τον Χριστό και την Εκκλησία στην Αλβανία για 23 χρόνια, όμως αυτή ΑΝΑΣΤΗΘΗΚΕ...

Υστερόγραφο: Ο Αναστάσιος είχε πάντα μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά του για την Κύπρο. Από το 1975 έως το 1985 μάλιστα ήταν ο πρόεδρος της «Επιτροπής Συμπαραστάσεως Κυπριακού Αγώνος» του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κύπρος και Βόρειος Ήπειρος, βίοι παράλληλοι…

*Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, από το Μονάγρι Λεμεσού

av.avgoustiνοs@gmail.com