Η Τριμερής Συμμαχία ως Απάντηση στις Γεωπολιτικές Προκλήσεις (Στρατηγικού Δόγμα Ελλάδος - Κύπρου – Ισραήλ)

Η Ανατολική Μεσόγειος αποτελεί περιοχή μείζονος στρατηγικής σημασίας, επηρεαζόμενη από γεωπολιτικές εντάσεις, ασταθείς συμμαχίες, και κλιμακούμενες φιλοδοξίες της Τουρκίας. Σε αυτό το δυναμικό και συχνά απρόβλεπτο περιβάλλον, η συνεργασία μεταξύ Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ αναδεικνύεται ως κεντρικός πυλώνας σταθερότητας και αποτροπής. Η διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού δόγματος που θα περιλαμβάνει στρατιωτική, οικονομική, και ακαδημαϊκή συνεργασία, όχι μόνο θα θωρακίσει την ασφάλεια των τριών χωρών, αλλά θα διασφαλίσει και τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.

Η στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των τριών χωρών έχει αναπτυχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια μέσω κοινών ασκήσεων, ανταλλαγής τεχνογνωσίας και συμμετοχής σε πολυμερείς πρωτοβουλίες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ετήσια άσκηση "ΑΓΑΠΗΝΩΡ", που ενισχύει τη διαλειτουργικότητα των Ενόπλων Δυνάμεων των τριών χωρών και προάγει την ανταλλαγή εμπειριών στον τομέα των ειδικών επιχειρήσεων. Η πρόταση για την επέκταση της άσκησης και τη διεξαγωγή της τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα και το Ισραήλ υπογραμμίζει τη δυναμική της συνεργασίας.

Η συνεργασία αυτή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη σημασία υπό το πρίσμα των τουρκικών προκλήσεων στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία, μέσα από στρατιωτικές και πολιτικές ενέργειες, επιδιώκει να επεκτείνει την επιρροή της στην περιοχή, προκαλώντας ανησυχία τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα και το Ισραήλ. Η δημιουργία ενός κοινού στρατηγικού δόγματος που να περιλαμβάνει τη δυνατότητα άμεσης ανταπόκρισης σε πιθανές απειλές αποτελεί μια ζωτικής σημασίας πρωτοβουλία.

Οι Στρατηγικές Φιλοδοξίες της Τουρκίας και η Αντιμετώπιση Τουρκικών Προκλήσεων

Η Τουρκία αποτελεί τον κύριο αποσταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή, με συνεχείς προκλήσεις και επεκτατικές βλέψεις. Η εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ λειτουργεί ως ανάχωμα στις τουρκικές φιλοδοξίες και προάγει τη σταθερότητα και την ευημερία της Ανατολικής Μεσογείου. Παρόλα ταύτα η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αντιμετωπίζει συνεχιζόμενα και αυξανόμενα προβλήματα όπως:

1. Τις Φιλοδοξίες της Τουρκίας: Η Τουρκία επιδιώκει να επεκτείνει την επιρροή της, αμφισβητώντας τα κυριαρχικά δικαιώματα των γειτονικών χωρών, αλλά και την εκστόμιση απευθείας απειλών εναντίον του Ισραήλ και των κυριαρχικών του δικαιωμάτων στην Ιερουσαλήμ. Οι απειλές της Τουρκίας εκτείνονται και αμφισβητούν την ΑΟΖ της Κύπρου, της Ελλάδος αλλά και προαλείφονται επέκταση της Γαλάζιας Πατρίδας και Ουρανών
2. Αστάθεια στη Μέση Ανατολή: Οι γεωπολιτικές εξελίξεις, όπως η ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ και οι συγκρούσεις στη Συρία, δημιουργούν νέες απειλές.
3. Ενεργειακές Προκλήσεις: Η αξιοποίηση των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου απαιτεί συντονισμένες προσπάθειες για την προστασία και τη βιώσιμη ανάπτυξή τους.

Η Τριμερής Συνεργασία ως Απάντηση στις Γεωπολιτικές Προκλήσεις

Οι σχέσεις Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ έχουν εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με την υπογραφή συμφωνιών ενεργειακής συνεργασίας και την πραγματοποίηση κοινών στρατιωτικών ασκήσεων, όπως η άσκηση “ΑΓΑΠΗΝΩΡ” και “ΟΝΗΣΙΛΛΟΣ – ΓΕΔΕΩΝ” . Η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ μπορούν να δημιουργήσουν έναν άξονα σταθερότητας που θα προσφέρει αποτρεπτική ισχύ απέναντι στις απειλές, προωθώντας παράλληλα την οικονομική ανάπτυξη και την επιστημονική συνεργασία. Ο πυλώνας ασφάλειας και σταθερότητας στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα πρέπει να εδράζεται σε ουσιαστικές και περιεκτικές συμφωνίες μεταξύ των τριών κρατών Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδος για σχηματισμός ενός ισχυρού ανασχετικού άξονα στις επεκτατικές πολιτικές της Τουρκίας αλλά και μελλοντικά πιθανές βλέψεις άλλων χωρών να αποκτήσουν προσβάσεις στην Μεσόγειο. Οι τέσσερις πυλώνες που θα αποτελούν τα θεμέλια αυτής της συμμαχίας είναι οι ακόλουθοι:

1. Στρατιωτική Συνεργασία: Η Καρδιά της Τριμερούς Συμμαχίας
2. Ο Μηχανισμός Άμεσης Ανταπόκρισης
3. Ακαδημαϊκή Συνεργασία και Καινοτομία
4. Οικονομική Συνεργασία και Ενεργειακή Ασφάλεια

Παρακάτω αναλύσουμε εν εκτάσει τις πτυχές του προτεινόμενού Συμμαχικού Δόγματος το οποίο στην συνέχεια θα μπορούσε να εμπλέξει χώρες όπως η Γαλλία, ο Λίβανος και η Αίγυπτος.

Στρατιωτική ζυνεργασία – Η καρδιά της τριμερούς συμμαχίας

Η στρατιωτική συνεργασία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο ενός στρατηγικού δόγματος μεταξύ των τριών χωρών. Ο διοικητής των ειδικών δυνάμεων του Ισραήλ, στην τελετή λήξης της άσκησης “ΑΓΑΠΗΝΩΡ 2023”, τόνισε τη σημασία μιας τριμερούς στρατιωτικής συνεργασίας. Πρότεινε μάλιστα την επόμενη άσκηση να διεξαχθεί σε τρία κράτη: το Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα. Η στρατιωτική συνεργασία πέραν των κοινών ασκήσεων, μπορεί να ενισχυθεί μέσω:

1. Η στρατιωτική συνεργασία Ελλάδος, Κύπρου και Ισραήλ έχει ήδη επιδείξει σημαντική πρόοδο μέσω κοινών ασκήσεων, όπως η «ΑΓΑΠΗΝΩΡ» και η «ΟΝΗΣΙΛΟΣ-ΓΕΔΕΩΝ». Αυτές οι ασκήσεις ενισχύουν τη διαλειτουργικότητα των στρατιωτικών δυνάμεων, αλλά είναι μόνο η αρχή μιας πιο ολοκληρωμένης συνεργασίας. Οι κοινές στρατιωτικές ασκήσεις μπορούν να επεκταθούν για να καλύψουν:
   1. Πολυεπίπεδα σενάρια: Αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών, προστασία ενεργειακών υποδομών, και αποτροπή υβριδικών επιθέσεων.
   2. Συνεργασία στη θάλασσα: Η κοινή παρουσία των ναυτικών δυνάμεων σε αποστολές επιτήρησης και προστασίας της ΑΟΖ.
   3. Αεροπορική κάλυψη: Οι δυνατότητες της Ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας μπορούν να λειτουργήσουν ενισχυτικά για την κάλυψη του κυπριακού FIR.
2. Ανταλλαγής Τεχνογνωσίας: Η εμπειρία του Ισραήλ στον κυβερνοπόλεμο και τις ασύμμετρες επιχειρήσεις μπορεί να είναι πολύτιμη για τις ελληνικές και κυπριακές ένοπλες δυνάμεις.
3. Κοινής Χρήσης Στρατιωτικών Υποδομών: Η Κύπρος μπορεί να λειτουργήσει ως συνδετικός κρίκος, προσφέροντας στρατιωτικές βάσεις για κοινές επιχειρήσεις και ασκήσεις.
4. Αμυντικής Έρευνας και Ανάπτυξης: Η συνεργασία στον τομέα της τεχνολογίας, όπως συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας (π.χ. BARAK) και UAVs, μπορεί να ενισχύσει την αμυντική αυτάρκεια των χωρών.
5. Στρατιωτικά Προγράμματα Συμπαραγωγής και Έρευνας
   1. Η συνεργασία για την ανάπτυξη αντιαεροπορικών συστημάτων, όπως το BARAK, μπορεί να αποτελέσει βάση για τη συμπαραγωγή εξελιγμένων οπλικών συστημάτων. Η συμμετοχή των τριών χωρών σε τέτοιου είδους προγράμματα θα μειώσει την εξάρτηση από τρίτες χώρες, ενισχύοντας παράλληλα την αυτάρκεια.
   2. Ανάπτυξη UAVs - Το Ισραήλ, παγκόσμιος ηγέτης στην τεχνολογία μη επανδρωμένων αεροσκαφών, μπορεί να προσφέρει τεχνογνωσία στην ανάπτυξη UAVs για επιτήρηση και αναγνώριση στην Ανατολική Μεσόγειο.
   3. Κυβερνοασφάλεια - Η κοινή ανάπτυξη τεχνολογιών κυβερνοασφάλειας μπορεί να θωρακίσει τις υποδομές και να αντιμετωπίσει απειλές στον κυβερνοχώρο.
6. “Ενοποίηση” του Κυπριακό FIR με το Ισραηλινό και το Ελληνικό, καθότι παραμένει μια πρόκληση λόγω των περιορισμένων πόρων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η ενσωμάτωση ισραηλινών και ελληνικών μέσων, σε συνδυασμό με την υποστήριξη των ΗΠΑ, θα μπορούσε να προσφέρει ολοκληρωμένη κάλυψη μέσω δορυφορικών συστημάτων, drones και πολεμικών αεροσκαφών.
7. Κοινές περιπολίες στην Ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την προστασία των ενεργειακών υποδομών και την αποτροπή παράνομων δραστηριοτήτων, όπως λαθρεμπόριο και παραβιάσεις συνόρων.

Ο Μηχανισμός Άμεσης Ανταπόκρισης

Ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία για τη θωράκιση της τριμερούς συνεργασίας είναι η δημιουργία ενός Μηχανισμού Άμεσης Ανταπόκρισης (Rapid Response Mechanism), με τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

1. Κοινό Κέντρο Επιχειρήσεων - Ένα διασυνδεδεμένο κέντρο επιχειρήσεων σε Αθήνα, Λευκωσία και Τελ Αβίβ για την άμεση ανταλλαγή πληροφοριών και τον συντονισμό επιχειρήσεων.
2. Αντιμετώπιση Κρίσεων - Ο μηχανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, ανθρωπιστικών κρίσεων ή στρατιωτικών απειλών.
3. Στρατιωτικές Δυνάμεις Ταχείας Αντίδρασης - Η δημιουργία κοινών δυνάμεων ταχείας αντίδρασης με ειδίκευση σε ασύμμετρες απειλές.
4. Ενισχυμένη Επιτήρηση - Αξιοποίηση UAVs και δορυφορικών συστημάτων για τη συνεχή παρακολούθηση περιοχών ενδιαφέροντος.

Αντιμετώπιση απειλών από την Τουρκία - Ο μηχανισμός θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτρεπτικά απέναντι σε επιθετικές ενέργειες της Τουρκίας, όπως στις παραβιάσεις του εναέριου και θαλάσσιου χώρου και ενέργειες υβριδικού πολέμου, όπως κυβερνοεπιθέσεις ή προπαγανδιστικές εκστρατείες.

Η Σημασία του Ισραηλινού Ναυτικού και της Αεροπορίας

Το Ισραήλ, με τις ισχυρές ναυτικές και αεροπορικές του δυνατότητες, αποτελεί κρίσιμο εταίρο για την Κύπρο και την Ελλάδα. Η παρουσία του Ισραηλινού Ναυτικού στην Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να ενισχύσει την ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών και των ενεργειακών υποδομών, ενώ η αεροπορική κάλυψη μπορεί να συμπληρώσει τις περιορισμένες δυνατότητες της Κύπρου.

* Προστασία Ενεργειακών Υποδομών με κοινές περιπολίες του Ισραηλινού Ναυτικού με την υποστήριξη των ελληνικών και κυπριακών δυνάμεων μπορούν να προστατεύσουν κρίσιμες υποδομές, όπως πλατφόρμες φυσικού αερίου.

* Κάλυψη του FIR Κύπρου με αεροπορική υποστήριξη του Ισραήλ μπορεί να καλύψει κενά στην επιτήρηση και την άμυνα του κυπριακού FIR, προσφέροντας ένα επιπλέον επίπεδο ασφάλειας.

Η Κύπρος αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την κάλυψη του FIR της λόγω έλλειψης επαρκών μέσων. Η συνδρομή του Ισραηλινού ναυτικού και της αεροπορίας σε αυτόν τον τομέα μπορεί να αποτελέσει κομβικό παράγοντα ενίσχυσης της ασφάλειας. Το Ισραήλ διαθέτει προηγμένα συστήματα επιτήρησης και αεροναυτικών δυνάμεων, τα οποία μπορούν να παρέχουν κρίσιμη υποστήριξη στην Κύπρο.

Η παρουσία Ισραηλινών αεροναυτικών δυνάμεων στην Ανατολική Μεσόγειο λειτουργεί αποτρεπτικά απέναντι σε τουρκικές επιδιώξεις, ενώ ταυτόχρονα ενισχύει την επιτήρηση και προστασία κρίσιμων υποδομών, όπως οι ενεργειακές εγκαταστάσεις. Παράλληλα, η ενσωμάτωση κυπριακών μονάδων σε κοινές περιπολίες και επιχειρήσεις μπορεί να βελτιώσει την ετοιμότητα και την επιχειρησιακή επάρκεια της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η ενίσχυση της κάλυψης του FIR δεν περιορίζεται μόνο στη στρατιωτική παρουσία αλλά απαιτεί και τεχνολογικές επενδύσεις. Η χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAVs), ραντάρ τελευταίας τεχνολογίας και δορυφορικών συστημάτων μπορεί να βελτιώσει την ικανότητα επιτήρησης και αντίδρασης σε πραγματικό χρόνο. Το Ισραήλ, με την προηγμένη τεχνολογία του, μπορεί να παράσχει τεχνική υποστήριξη και εκπαίδευση, καθιστώντας την Κύπρο πιο αυτάρκη και αποτελεσματική στον τομέα αυτό.

* Αντιμετώπιση Απειλών η ικανότητα του Ισραηλινού Ναυτικού να αναλαμβάνει επιχειρήσεις στον κυβερνοχώρο, σε συνδυασμό με τις φυσικές δυνάμεις του, παρέχει ολοκληρωμένη αποτροπή.

Ακαδημαϊκή Συνεργασία – Καινοτομία - Οικονομία

Η ακαδημαϊκή συνεργασία μπορεί να ενισχύσει την έρευνα και την καινοτομία στους τομείς της ασφάλειας, της τεχνολογίας και της ενέργειας:

1. Ακαδημαϊκή Συνεργασία - Η δημιουργία κοινού ερευνητικού ιδρύματος για στρατηγικές μελέτες, ενεργειακή ασφάλεια και νέες τεχνολογίες θα μπορούσε να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των χωρών στη διεθνή σκηνή.
2. Δημιουργία Κοινού Ερευνητικού Κέντρου – ένα κέντρο αριστείας που θα επικεντρώνεται στην ανάπτυξη τεχνολογιών κυβερνοασφάλειας, αεράμυνας και ενεργειακής απόδοσης.
3. Ανταλλαγή Φοιτητών και Ερευνητών - προγράμματα ανταλλαγής μεταξύ πανεπιστημίων και ερευνητικών ιδρυμάτων των τριών χωρών.
4. Συνεργασία σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα - κοινή συμμετοχή σε χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ για έρευνα και ανάπτυξη, αλλά και διμερή χρηματοδοτικά προγράμματα μέσω της Ε.Ε.
5. Εμβάθυνση Οικονομικής Συνεργασίας - με τη δημιουργία μιας πλατφόρμας περιφερειακής οικονομικής συνεργασίας, εστιάζοντας στις επενδύσεις στον ενεργειακό τομέα, όπως ο αγωγός EastMed. Παράλληλα, η ανάπτυξη τεχνολογικών πάρκων και καινοτόμων startups που να εξυπηρετούν τις στρατηγικές ανάγκες της περιοχής θα μπορούσε να αποτελέσει βασικό πυλώνα ανάπτυξης.
6. Κοινές Επενδύσεις: Η προώθηση επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τεχνολογίες αιχμής μπορεί να ωφελήσει οικονομικά τις τρεις χώρες.
7. Εμπορικές Συνεργασίες – με την ενίσχυση του εμπορίου και των εξαγωγών, αξιοποιώντας τη γεωγραφική θέση της Κύπρου ως γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και Μέσης Ανατολής.

ΗΠΑ και Συμμαχία Ισραήλ – Κύπρου - Ελλάδος

Ο Μηχανισμός Ασφάλειας και το Περιφερειακό Σύστημα Άμυνας σε συνεργασία των τριών χωρών με τις Ηνωμένες Πολιτείες, μπορούν να δημιουργήσουν έναν προηγμένο μηχανισμό ασφαλείας που να βασίζεται σε συστήματα ανταλλαγής πληροφοριών, κοινές στρατιωτικές ασκήσεις και επιχειρησιακά κέντρα συντονισμού. Αυτός ο μηχανισμός θα παρέχει έγκαιρη προειδοποίηση και δυνατότητα ταχείας αντίδρασης σε κρίσιμες καταστάσεις.

Η Τουρκία αποτελεί τον κύριο αποσταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή, με συνεχείς προκλήσεις και επεκτατικές βλέψεις. Η εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ λειτουργεί ως ανάχωμα στις τουρκικές φιλοδοξίες και προάγει τη σταθερότητα και την ευημερία της Ανατολικής Μεσογείου.

Το Ενιαίο Δόγμα Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ θα προσφέρει στις Ηνωμένες Πολιτείες έναν αξιόπιστο εταίρο στην Ανατολική Μεσόγειο, μια περιοχή στρατηγικής σημασίας για την παγκόσμια ασφάλεια και ενεργειακή σταθερότητα. Η συνεργασία αυτή μειώνει την εξάρτηση από αστάθμητους παράγοντες, όπως η Τουρκία, και ενισχύει την περιφερειακή ασφάλεια σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζει συνεχώς νέες προκλήσεις, όπως η τρομοκρατία, η κλιματική κρίση και οι κυβερνοεπιθέσεις. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τη συμμαχία αυτή για τη διασφάλιση κρίσιμων θαλάσσιων διαδρομών και την προστασία ενεργειακών πόρων.