Αγροτουρισμός και επαναφορά της Μεσογειακής Δίαιτας

Ανοικτή Επιστολή

Αγαπητοί συγχωριανοί Αγρότες και απανταχού ‘αγρότες’ Κύπρου και Ελλάδας

Αγρός, εμβληματική κοινότητα της Μεσογειακής Δίαιτας.

Κορώνη, εμβληματική κοινότητα της Μεσογειακής Δίαιτας.

Επικοινωνώ μαζί σας για το εθνικό θέμα της παραδοσιακής δίαιτας που σε πρόσφατες δεκαετίες ονομάστηκε Μεσογειακή Δίαιτα. Ο όρος δημιουργήθηκε το 1956 για να περιγράψει την τότε δίαιτα των αγροτικών περιοχών που διαπιστώθηκε επιστημονικά ως υγιεινή, μακροζωίας και προληπτική εναντίον χρόνιων παθήσεων. Επί πλέον, είναι κατάλληλη για περιβαλλοντική προστασία, χαμηλού κόστους διατροφή και ανάπτυξη αγροτουρισμού.

Πρόκειται για τη δίαιτα με την οποία οι γεροντότεροι Έλληνες γεννηθήκαμε και μεγαλώσαμε. Βασιζόταν κυρίως σε τοπικά ανεπεξέργαστα φυτικά τρόφιμα - δηλαδή τα νηστίσιμα φαγητά - με λιγοστή χρήση τροφίμων ζωικής προέλευσης. Η κατανάλωση σε ψάρι ήταν λιγοστή και περιορισμένη στις παράκτιες περιοχές.

Αντί καταγραφής και προώθησης, οι αρχές περιορίστηκαν στη συλλογή συνταγών και κατοχύρωση ειδικών φαγητών όπως η φέτα και το χαλλούμι και υιοθέτησαν μοντέρνες διατροφικές αλλαγές βασισμένες σε πρόσφατα βιομηχανικά επεξεργασμένα τρόφιμα.

Το 2010, η Μεσογειακή Δίαιτα ενεγράφη στην λίστα Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, χωρίς όμως καταγραφή της πρακτικής εφαρμογής - όπως συνήθως γίνεται με όλες τις εγγραφές.

Επί πλέον, οι Ελληνικές αρχές, για σκοπούς ικανοποίησης των κανονισμών εγγραφής στην UNESCO, επανάφεραν ένα εγκαταλελειμμένο ορισμό της λέξης δίαιτα σε ‘τρόπο ζωής’. Αγνοούν την επίσης αρχαία και κοινώς αποδεκτή ερμηνεία, ‘τρόπος διατροφής τον οποίο ακολουθεί κανείς’ (νεοελληνικό λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη). Ο τρόπος ζωής συνεισφέρει μεν σημαντικά στην ανθρώπινη υγεία, αλλά δεν είναι μέρος της διεθνώς αποδεκτής ερμηνείας της λέξης δίαιτα.

Με αυτή την ερμηνεία οι Αρχές άλλαξαν σημαντικά τη σπουδαιότητα της πρακτικής εφαρμογής της Μεσογειακής Δίαιτας με τις πολλαπλές ωφέλειες υγείας, περιβάλλοντος και χαμηλού κόστους διατροφής. Δυστυχώς, με την αποδοχή της νέας ερμηνείας, η UNESCO καθώς και η Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν ενστερνιστεί τον μοντέρνο θεσμό παραπληροφόρησης της βιομηχανίας τροφίμων.

Οι ‘καλές προθέσεις’ δεν δικαιολογούν γλωσσική ατασθαλία
Γλωσσική ασυδοσία

Σε αντίθεση με πρόσφατες εξελίξεις, η γλώσσα της γνήσιας Μεσογειακής Δίαιτας ήταν απλή και αντανακλούσε τη φυσική σύσταση των φαγητών. Δύο παραδείγματα γλωσσικής ασυδοσίας είναι το ψωμί και το ελαιόλαδο:

• Το ιστορικό ψωμί ήταν γνήσιο και φτιαγμένο με φυσικό/ανεπεξέργαστο αλεύρι, προζύμι, αλάτι και νερό. Το σημερινό ‘έκτρωμα’ ψωμιού παρασκευάζεται από χημικά ασπρισμένο αλεύρι, με αφαίρεση του πλούσιου σε βιταμίνη Ε φύτρου του σιταριού, χρησιμοποίηση βιομηχανικής μαγιάς και μιας πληθώρας χημικά επεξεργασμένων συστατικών.
• Το ιστορικό ελαιόλαδο ήταν ένας γνήσιος ελαιοχυμός. Σε πρόσφατες δεκαετίες, η βιομηχανία ελαιολάδου άλλαξε, λανθασμένα και παραπλανητικά, το νόημα της ιστορικής λέξης ελαιόλαδο σε ‘ραφινέ’ ελαιόλαδο. Επίσης, για καλό λάδι πρέπει να ζητήσεις έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. Όμως, δεδομένης της μείωσης αντιοξειδωτικών ουσιών - από την μοντέρνα άρδευση των ελαιόδεντρων, την νομιμοποίηση χρήσης νερού στην εξαγωγή του ελαιολάδου και το φιλτράρισμα που ακολουθεί, μια πιο αρμόδια ονομασία θα ήταν ‘πρώην παρθένο ελαιόλαδο’. Σημειωτέων ότι το ιστορικό ελαιόλαδο συνεισέφερε σημαντικά στην παραδοσιακή υγιεινή δίαιτα.

Οδηγίες πρακτικής εφαρμογής - ο μεγάλος απών

Οι αρμόδιες αρχές καλούνται να προβούν στην επείγουσα καταγραφή της πρακτικής εφαρμογής της Μεσογειακής Δίαιτας - ενόσω είναι στη ζωή οι γεροντότεροι, οι τελευταίοι γνώστες και πράκτες αυτής της δίαιτας. Ο οδηγός θα καλύπτει λεπτομέρειες εφαρμογής, όπως:

• Τα φαγητά που έτρωγαν οι παλιοί καθώς και τους συνδυασμούς και συνήθειες που τα έτρωγαν.
• Οι ελιές συντηρούνταν με άλας και τρωγόταν μόνο με τα νηστίσιμα φαγητά για καλή γεύση. ‘Μια ελιά, δυό μπουκιές’, συμβούλευε την κόρης της μια μητέρα. Όμως, σε πρόσφατες δεκαετίες κυριαρχούν στην αγορά πράσινες ελιές που εκπικρίζονται χημικά με καυστική σόδα. Εάν παραμείνουν πράσινες ονομάζονται Ισπανικού τύπου. Εάν μαυριστούν χημικά, χάνουν τη θρεπτική τους αξία και δημιουργούνται/αυξάνονται καρκινογόνες ουσίες όπως το acrylamide και ονομάζονται ελιές τύπου ‘Καλιφόρνια’. Επί πλέον, εάν οι χημικά μαυρισμένες ελιές χρησιμοποιηθούν στο μαγείρεμα, η ψηλή θερμοκρασία αυξάνει την καρκινική δράση του acrylamide.
• Οι ξηροί καρποί τρώγονται τακτικά και ξεφλουδίζονταν την ώρα του φαγητού, ιδιαίτερα τα καρύδια που οξειδώνονται εύκολα λόγω της ω-3 που περιέχουν.
• Τα όσπρια φουσκώνονται από βραδύς σε κρύο νερό το οποίο αλλάζεται πριν από το μαγείρεμα και ξανά όταν μισο-ψηθούν - για αυξημένη διατροφική αξία. Πάντοτε τρώγονται με γνήσιο ψωμί ή μακαρόνια ή ρύζι, για πλήρη πρόσληψη πρωτεϊνών. Επίσης, σερβίρονταν με την καθιερωμένη παραδοσιακή χορτοσαλάτα που, μαζί τα πολλαπλά οφέλη, βοηθά στην πρόσληψη του σιδήρου.
• Το χαλλούμι ήταν φτιαγμένο από κατσικίσιο γάλα και με ‘πηδκιά’ ή πυτιά (όχι τη σημερινή σκόνη) και τρωγόταν σε πολύ μικρές ποσότητες. Η μητέρα μου μας έλεγε, ‘τσιμπί, τσιμπί το χαλλούμι για να φάτε και το ψωμί να σας χορτάσει’.

Αυτές και πολλές άλλες λεπτομέρειες χρειάζονται για αποτελεσματική εφαρμογή της γνήσιας Μεσογειακής Δίαιτας. Όμως, με την ακατανόητη αμέλεια των αρχών καταγραφής, η παραδοσιακή δίαιτα, πολύ σύντομα θα εκλείψει ακόμη και από την μνήμη.

Εισηγήσεις

• Η UNESCO και η Ευρωπαϊκή Ένωση καλούνται να εκδώσουν ένταλμα καταγραφής της πρακτικής εφαρμογής της παραδοσιακής δίαιτας - ιδιαίτερα της Ελληνικής, της πρότυπης Μεσογειακής Δίαιτας.
• Ο Ακαδημαϊκός, Φιλανθρωπικός και Ευεργετικός φορέας, καλούνται να υιοθετήσουν, χρηματοδοτήσουν και διεκπεραιώσουν αυτή την προσπάθεια ώστε να συμπληρωθεί το κενό που άφησε η αμέλεια του επίσημου φορέα.

Δεδομένου ότι η Μεσογειακή Δίαιτα είναι συνυφασμένη με τις αγροτικές περιοχές, ο αγροτικός φορέας θα μπορέσει να πρωτοστατήσει στην αναβίωση και προώθηση αυτού του θησαυρού που θα είναι συγχρόνως χρήσιμη στην προώθηση του αγροτουρισμού και στη νεότερη γενιά που σε πρόσφατα χρόνια έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον σε δίαιτες χορτοφαγίας.

Ο αγροτουρισμός και η Μεσογειακή δίαιτα, συμβαδίζουν. Με κατάλληλο χειρισμό, η επαρχία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πηγή γνώσης στον ιστορικό τόπο εφαρμογής της. Προς επιτυχία, επείγει η έγκαιρη καταγραφή της παραδοσιακής δίαιτας των αγροτικών περιοχών και η αντιμετώπιση της παραπλανητικής και επιζήμιας γλωσσικής ασυδοσίας.

Αγαπητοί αγρότες και αγρότες επαρχιακών περιοχών Κύπρου και Ελλάδος.

Ελπίζω να εγείρετε με τις αρμόδιες αρχές, την αναγκαιότητα ορθολογιστικής προώθησης της γνήσιας παραδοσιακής δίαιτας και του αγροτουρισμού που συνάδει με αυτή τη δίαιτα.

Τα σημαντικά και πολύπλευρα οφέλη υγείας και περιβαλλοντικής προστασίας επιβάλουν γρήγορη καταγραφή και προώθηση.

*Ο Μάρκος Δυμιώτης γεννήθηκε και μεγάλωσε με την παραδοσιακή δίαιτα στον Αγρό.