Από τον φόβο στην αξιοπρέπεια: Το τέλος της σιωπής

Tutti colpevoli, nessuno colpevole.

«Όλοι ένοχοι, κανείς ένοχος». Μια φράση που περιγράφει με σχεδόν ανατριχιαστική ακρίβεια τη σύγχρονη κυπριακή πραγματικότητα. Μια κοινωνία που σταδιακά παραδόθηκε στον φόβο, στην αδιαφορία και στη βολεμένη σιωπή. Και αυτός ο συνδυασμός είναι ο πιο επικίνδυνος εχθρός κάθε δημοκρατίας.

Η Κύπρος σήμερα δεν φοβάται απλώς. Έχει μάθει να ζει μέσα στον φόβο.

Φόβο για την οικονομική αστάθεια, για την απώλεια της δουλειάς, για το τι θα πει ο «γνωστός» ή ο «παράγοντας».

Φόβο να μιλήσεις, γιατί θα σε στοχοποιήσουν.

Φόβο να σταθείς όρθιος, γιατί σε έμαθαν ότι «δεν αλλάζει τίποτα»

Κι έτσι, σιγά σιγά, αυτό το «τίποτα» έγινε η πιο επικίνδυνη αποδοχή: η παραίτηση.

Αυτός ο φόβος δεν είναι τυχαίος, είναι πολιτικά χρήσιμος.

Ένα κράτος που δεν στηρίζει τον πολίτη του, που τον επιβαρύνει οικονομικά, ψυχολογικά και κοινωνικά, γνωρίζει καλά πως ο φοβισμένος πολίτης δεν διεκδικεί. Δεν απαιτεί. Δεν ενοχλεί.

Αρκείται στα ψίχουλα που του πετούν, ενώ την ίδια ώρα η δημόσια περιουσία, τα κονδύλια και οι ευκαιρίες κατευθύνονται ξανά στους ίδιους κύκλους, εκείνους που χρόνια τώρα, με τα ίδια ονόματα και τις ίδιες διασυνδέσεις, ελέγχουν το παιχνίδι.

*Ο φόβος ως μηχανισμός ελέγχου.

Ας μην κοροϊδευόμαστε. Ο φόβος είναι το πιο αποτελεσματικό πολιτικό εργαλείο. Δεν χρειάζεται να φυλακίσεις τον άνθρωπο, όταν έχεις καταφέρει να φυλακίσεις το μυαλό του.

Κι έτσι, σιγά σιγά, χτίστηκε μια κοινωνία όπου η σιωπή θεωρείται σύνεση, η αδικία «αναπόφευκτη» και η παραίτηση «ρεαλισμός». Ο πολίτης μαθαίνει να μην περιμένει τίποτα καλύτερο. Να πιστεύει πως «όλοι το ίδιο είναι». Κι έτσι, χωρίς να το καταλάβει, γίνεται συνένοχος σε αυτό που υποφέρει.

Όμως η αλήθεια είναι πιο πικρή:

*Δεν μας νίκησαν μόνο οι διεφθαρμένοι, μας νίκησε η συνήθεια.

Η συνήθεια να μην αντιδρούμε.

Η συνήθεια να λέμε «ας το, δεν αλλάζει τίποτε».

Η συνήθεια να υπομένουμε, ακόμα κι όταν μέσα μας βράζουμε.

*Η μετάλλαξη της κοινωνίας

Και το χειρότερο; Δεν είναι απλώς ότι παραιτηθήκαμε.

Είναι ότι, σιγά σιγά, γίναμε ίδιοι με αυτούς που καταγγέλλουμε.

Όταν εμείς οι ίδιοι επιλέγουμε να παρακάμψουμε τον νόμο για να εξυπηρετηθούμε.

Όταν επικαλούμαστε τις γνωριμίες μας για να προσπεράσουμε την ουρά.

Όταν καταγγέλλουμε την αδικία, αλλά κλείνουμε τα μάτια αν «βολεύει» τους δικούς μας.

Όταν φωνάζουμε για διαφθορά», αλλά δεχόμαστε την αδικία στο γήπεδο, στη δουλειά, στην καθημερινότητα, εφόσον ωφελεί την ομάδα ή τον κύκλο μας.

Αυτό δεν είναι πολιτισμός. Είναι ήττα χαρακτήρα. Και η ήττα αυτή δεν προήλθε από τους «πάνω», αλλά από τη δική μας σιωπηλή αποδοχή.

*Από τον φόβο στην ευθύνη

Η αλλαγή, αν είναι να έρθει, δεν θα έρθει από τα κόμματα, ούτε από «μεσσίες». Θα έρθει από τον πολίτη που ξαναθυμάται ποιος είναι.

Από εκείνον που δεν ζητά ρουσφέτι, αλλά δικαιοσύνη.

Από εκείνον που δεν σκύβει το κεφάλι για να τον «βολέψουν», αλλά υψώνει το ανάστημα γιατί αρνείται να ντροπιάσει τον εαυτό του.

Η αξιοπρέπεια δεν είναι σύνθημα, είναι στάση ζωής.

Και το πρώτο βήμα προς αυτήν είναι να σταματήσουμε να φοβόμαστε.

Να σταματήσουμε να δεχόμαστε τη διαφθορά ως «αναγκαιότητα», τη φτώχεια ως «μοίρα» και την ανισότητα ως «κανονικότητα».

Γιατί κανένα έθνος δεν χάνεται από οικονομική κρίση, χάνεται όταν χάσει την ψυχή του.

Όταν ο πολίτης παύει να πιστεύει ότι έχει δύναμη, τότε το κράτος μετατρέπεται σε μηχανισμό εξουσίας χωρίς αντίβαρο.

*Η ώρα της αξιοπρέπειας

Η αληθινή αλλαγή δεν αρχίζει με επαναστάσεις, αλλά με αυτογνωσία.

Με το να κοιταχτούμε στον καθρέφτη και να ρωτήσουμε:

Τι κάνω εγώ για να αλλάξει αυτό;

Πώς συμμετέχω, έστω σιωπηλά, στη διατήρηση του προβλήματος;

Αν δεν σπάσουμε αυτό τον κύκλο, τότε κάθε νέα γενιά θα γεννιέται με λιγότερη ελπίδα και περισσότερη οργή. Και η οργή, χωρίς κατεύθυνση, γίνεται βία. Όμως η αξιοπρέπεια, όταν ξυπνήσει, γίνεται δύναμη αλλαγής.

Κάθε φορά που ένας πολίτης λέει «όχι» στη διαφθορά, κάθε φορά που επιλέγει να σταθεί δίκαιος ακόμη κι όταν τον συμφέρει το αντίθετο, κάθε φορά που υπερασπίζεται τον αδύναμο αντί να τον ποδοπατήσει, τότε κάτι αρχίζει να αλλάζει.

Μπορεί να μοιάζει μικρό. Αλλά έτσι γεννιούνται οι μεγάλες αλλαγές: όχι από τα μεγάλα λόγια, αλλά από τις μικρές πράξεις που επαναλαμβάνονται μέχρι να γίνουν συλλογική συνείδηση.

*Το τέλος της σιωπής

Η σιωπή είναι το όπλο τους. Η αξιοπρέπεια θα είναι το δικό μας.

Δεν χρειαζόμαστε άλλους «σωτήρες». Χρειαζόμαστε ανθρώπους με φωνή.

Ανθρώπους που να τολμούν να πουν το αυτονόητο: ότι αυτός ο τόπος δεν ανήκει σε κανένα κόμμα, καμιά ελίτ και κανένα σύστημα διαπλοκής, ανήκει στους ανθρώπους του.

Από τον φόβο στην αξιοπρέπεια λοιπόν.

Από την παραίτηση στη διεκδίκηση.

Από τη σιωπή στη φωνή.

Και τότε, ίσως, η Κύπρος ξαναβρεί αυτό που έχασε:

τη ψυχή της.

Keywords:

Κύπρος, πολιτική, φόβος, αξιοπρέπεια, αλλαγή νοοτροπίας, κοινωνική αφύπνιση, διαφθορά, πολίτες, ευθύνη, ελπίδα, άρθρο γνώμης, Κύπρος 2025.