Η γυμνή αλήθεια δια χειρός Ερχιουρμάν

Η ανάδειξη του Τουφάν Ερχιουρμάν στην ηγεσία του κατοχικού καθεστώτος πυροδότησε καταιγισμό σχολίων και ανακοινώσεων από πολιτικά κόμματα και πρόσωπα, τα πλείστα των οποίων έσπευσαν να του πλέξουν το εγκώμιο παρουσιάζοντάς τον εν ολίγοις ως την «ελπίδα» για θετικές εξελίξεις στο Κυπριακό. Για να καταλήξουμε εάν «οι Τουρκοκύπριοι αποφάσισαν υπέρ της λύσης» όπως δήλωσε ο Στέφανος Στεφάνου και αν, κατά την Αννίτα Δημητρίου και τον Αβέρωφ Νεοφύτου, «γύρισαν την πλάτη τους στα δύο κράτη», οφείλουμε με νηφαλιότητα και ψυχρή ανάγνωση να εξετάσουμε τις θέσεις του ιδίου του Ερχιουρμάν, μέσα από χρονολογημένη καταγραφή των δηλώσεών του όσον αφορά τις προϋποθέσεις που θέτει για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων, τις προτεραιότητες που καθορίζει για το μοντέλο λύσης που θεωρεί αποδεκτό και τις κόκκινες γραμμές του. Με αυτόν τον τρόπο θα φανεί αν οι «ελπίδες» που του αποδίδονται πατούν όντως σε πραγματικό έδαφος ή αν πρόκειται για ψευδαίσθηση που γεννήθηκε μέσα από τη σύγκρισή του με τον Ερσίν Τατάρ και συντηρείται περισσότερο από την ανάγκη ορισμένων να δικαιολογήσουν τις επιλογές που ακολούθησαν κατά το παρελθόν, αποφεύγοντας την παραδοχή λαθών και μετατρέποντας το Κυπριακό από εθνική υπόθεση, που απαιτεί ρεαλισμό, σε πεδίο μικροπολιτικής και εργαλείο εσωτερικής κατανάλωσης.

Διαβάστε επίσης: Το φύλλο συκής της διχοτόμησης διά πολιτικής Ερχιουρμάν

Επειδή λοιπόν οι πολιτικοί χαρακτηρισμοί, οι αναλύσεις επί των προθέσεων και οι εύκολες ταμπέλες έχουν μικρή σημασία, ας δούμε μέσα από τα λόγια του Ερχιουρμάν, όπως αυτά έχουν καταγραφεί σε συνεντεύξεις, ομιλίες και δηλώσεις του, πώς σκιαγραφείται το πλαίσιο στο οποίο ο ίδιος αντιλαμβάνεται την έννοια της λύσης, της πολιτικής ισότητας, της κυριαρχίας, την ασφάλεια, τη διαχείριση των υδρογονανθράκων και τον ρόλο της Τουρκίας ως τελικού ρυθμιστή κάθε εξέλιξης στο νησί στην προ και μετά της λύσης εποχή.

ΔΔΟ με δύο ιδρυτικά κράτη και την Τουρκία εγγυήτρια ολόκληρου του νησιού

Ο Τουφάν Ερχιουρμάν έχει δηλώσει επανειλημμένα ότι υποστηρίζει τη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία καθώς σύμφωνα με τον ίδιο η πρόταση των Τουρκοκυπρίων δεν μπορεί να αποκλίνει από το πλαίσιο που καθορίζουν τα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, διαφορετικά χαρίζεται πολιτικό έδαφος στον ΠτΔ να εμφανίζεται, «ενώ δεν του αξίζει», ως ο μόνος που θέλει και επιδιώκει λύση, ενώ τώρα «θα πρέπει να είναι έτοιμος να πέσει η μάσκα του». «Ο στόχος μας είναι μια ομοσπονδιακή λύση με δύο ιδρυτικά κράτη, δύο περιοχές και πολιτική ισότητα. Είμαστε ένα από τα δύο ισότιμα ιδρυτικά μέρη αυτού του νησιού. Ούτε την Πάφο θα εγκαταλείψω, ούτε τη Λάρνακα, ούτε τη Λεμεσό, ούτε τα εδάφη εκεί», δήλωσε επί λέξει φέτος τον Αύγουστο. Προσοχή στο ότι εδώ, ο Ερχιουρμάν ασκεί κριτική στον πολιτικό του αντίπαλο Ερσίν Τατάρ, τονίζοντάς του ότι η εγκατάλειψη των ελεύθερων περιοχών σε μια λύση δύο κρατών περιορίζει τον ρόλο της Τουρκίας ως εγγυήτριας δύναμης μόνο στο βόρειο τμήμα του νησιού. «Η Δημοκρατία της Τουρκίας είναι εγγυήτρια χώρα ολόκληρου του νησιού και η ιδιότητα αυτή θα συνεχιστεί», δήλωσε σε συνέντευξή του στο κανάλι της εφημερίδας Turkiye ενόψει των ψευδοεκλογών, προσθέτοντας ότι ανεξάρτητα από το ποιος θα «εκλεγεί», οι σχέσεις με την Άγκυρα «θα παραμείνουν σε σωστή βάση και θα συνεχιστούν όπως πάντα».

Και δεν είναι η πρώτη φορά στην οποία αναφέρεται σε δύο ισότιμα ιδρυτικά κράτη. Σύμφωνα με τη Γενί Ντουζέν, ο Ερχιουρμάν ήδη από τον Μάιο του 2021 είχε αναφέρει ότι «μπορεί να υπάρξει κοινό έδαφος ανάμεσα στις δύο πλευρές στην αποκεντρωμένη ομοσπονδία, η οποία δίνει ισχύ στα ιδρυτικά κράτη».

Πολιτική ισότητα και όροι για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων

Διασαφηνίζει επίσης την αντίληψη ότι η «πολιτική ισότητα» για τον ίδιο είναι συνώνυμη της ισότιμης κυριαρχίας:

«Ακόμα κι αν ο κόσμος καταρρεύσει, αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει. Είμαστε ένας από τους δύο ίσους ιδρυτικούς εταίρους. Υπάρχει λόγος που λέμε ότι δεν θα καθίσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς την πολιτική ισότητα».

Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν και οι δηλώσεις του φέτος τον Μάρτιο, όταν έθεσε με απόλυτη σαφήνεια τις προϋποθέσεις για επανέναρξη του διαλόγου:

«Θα υπάρχουν δύο κράτη, το τουρκικό κράτος της Κύπρου και το ελληνοκυπριακό κράτος της Κύπρου. Αλλά οι Τουρκοκύπριοι και οι Ελληνοκύπριοι θα πρέπει να λαμβάνουν από κοινού αποφάσεις για ορισμένα θέματα. Ποια είναι αυτά τα συγκεκριμένα ζητήματα; Κατά τη γνώμη μου υπάρχουν τουλάχιστον πέντε ζητήματα. Ένα από αυτά είναι οι περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας. Οι Ελληνοκύπριοι δεν θα πρέπει να αποφασίζουν από μόνοι τους, θα πρέπει ν’ αποφασίζουν από κοινού μ’ εμάς. Το δεύτερο είναι οι υδρογονάνθρακες. Το τρίτο είναι η ενέργεια. Το τέταρτο είναι η ασφάλεια. Το πέμπτο βρίσκεται στο στάδιο του σχεδιασμού προς το παρόν, αλλά είναι τα εμπορικά πρότζεκτ. Εκτός εάν δημιουργηθεί σε αυτά ένας μηχανισμός για τη λήψη κοινών αποφάσεων, ο οποίος μηχανισμός θα είναι ένα είδος ‘‘ομοσπονδιακού μηχανισμού’’ από τη στιγμή που υπάρχουν δύο ιδρυτικά κράτη... Στα δικά μας μάτια, η φόρμουλα που θα είναι υπέρ μας είναι η φόρμουλα που ορίζεται ως χαλαρή ομοσπονδία, δηλαδή μια φόρμουλα στην οποία ιδρυτικά κράτη συγκεντρώνουν ένα σημαντικό μέρος των εξουσιών τους γύρω από τον εαυτό τους και μόνο οι εξουσίες που αναφέρονται στο σύνταγμα, οι οποίες περιλαμβάνουν οπωσδήποτε τα θέματα που ανέφερα, θα περιλαμβάνονται στην ομοσπονδιακή δομή. Ακόμη και αν είναι απίθανο οι Ελληνοκύπριοι να το αποδεχθούν, από τη δική μας οπτική γωνία, εμείς μιλάμε θέτοντας τέσσερεις προϋποθέσεις.

Πρώτον, εάν εμείς πρόκειται να καθίσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, θα πρέπει να διακηρύξετε εκ των προτέρων ότι αποδέχεστε την πολιτική ισότητα, συμπεριλαμβανομένης της εκ περιτροπής προεδρίας και της αρχής ότι δεν μπορεί να ληφθεί καμία απόφαση από όργανα του ομοσπονδιακού κράτους χωρίς να υπάρχει έστω και μία τουρκική ψήφος, κάτι που δεν αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο τραπέζι. Δεύτερον, δεν θα καθίσουμε στο τραπέζι χωρίς ένα χρονικό όριο, ένα χρονοδιάγραμμα. Τρίτον, θα είναι προσανατολισμένο το αποτέλεσμα. Τέταρτον, θα πρέπει να μας δοθεί εξ αρχής η δέσμευση ότι σε περίπτωση που καταρρεύσει το τραπέζι των διαπραγματεύσεων λόγω της κωλυσιεργίας της ελληνοκυπριακής πλευράς, δεν θα επιστρέψουμε στο status quo».

Δύο λαοί και διαμοιρασμός υδρογονανθράκων

Στην ίδια γραμμή απαντά στους πολιτικούς του αντιπάλους στη διαδικτυακή εκπομπή της «Κιπρίς Ποστασί», 25 Φεβρουαρίου 2025:

«Το να λες ότι η ομοσπονδία, που είναι τουρκική θέση, παραπέμπει σε μειονότητα, είναι σαν να λες ότι οι πολιτικές που εφαρμόζει η Τουρκία εδώ και χρόνια προσπαθούν να μετατρέψουν τους Τουρκοκύπριους σε μειονότητα».

Οι Τουρκοκύπριοι, λοιπόν, κατά τον Ερχιουρμάν αποτελούν ξεχωριστό και ισότιμο “λαό” με πλήρη πολιτικά και διεθνή δικαιώματα. «Ένας ηγέτης που επιθυμεί λύση θα πρέπει να ενεργεί αναγνωρίζοντας το διεθνές ισότιμο καθεστώς του τουρκοκυπριακού λαού» (δηλώσεις Ερχιουρμάν στη διαδικτυακή εκπομπή της «Χαμπέρ Κίπρις», Νοέμβριος 2024).

Δεν είναι τυχαία άλλωστε η αντίδρασή του τον Φεβρουάριο του 2019, στις δηλώσεις του τότε ΠτΔ Νίκου Αναστασιάδη:

«Το χειρότερο είναι ότι ο κ. Αναστασιάδης δίνει ένα ατυχές παράδειγμα λέγοντας πως ‘‘όταν προσπαθήσουμε να κάνουμε διεθνή συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες τί θα γίνει; Αν οι Τουρκοκύπριοι στην κεντρική κυβέρνηση πουν όχι τότε εμείς δεν θα κάνουμε τη συμφωνία;’’. Ναι, δεν θα την κάνετε και τις αρμοδιότητες θα τις μοιραστούμε και τις ευθύνες και τον πλούτο» (Ερχιουρμάν στο CNN Turk).

Η αντίληψη περί της υπάρξεως δύο «λαών» στο νησί αποτελεί διαχρονικό τουρκικό αφήγημα, το οποίο έχει σαφή νομική στόχευση, μέσα από την οποία επιδιώκεται να κατοχυρωθεί για την κοινότητα των Τουρκοκυπρίων η ιδιότητα του ξεχωριστού “λαού” αντί της μειονότητας, με ισότιμη κυριαρχία και δικαίωμα αυτοδιάθεσης.

Σχέσεις Ερχιουρμάν - Άγκυρας

Στις σχέσεις με την Τουρκία τώρα, ο Ερχιουρμάν από το βήμα της ψευδοβουλής μόλις λίγες μέρες πριν «εκλεγεί» ήταν αποκαλυπτικός, απορρίπτοντας κάθε ισχυρισμό περί διαφοροποίησης ή ανεξάρτητης στάσης του. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, απαντώντας για το εάν μετά τις ψευδοεκλογές θα κινηθεί χωρίς τα διαπιστευτήρια της Άγκυρας:

«Φυσικά, και στο μέλλον θα διεξάγω τις εργασίες μου σε συνεννόηση με την Τουρκική Δημοκρατία. Μέχρι σήμερα, και εδώ θέλω να μνημονεύσω με σεβασμό τον αείμνηστο κ. Ντενκτάς, ούτε ο κ. Ταλάτ, ούτε ο κ. Έρογλου, ούτε ο κ. Ακιντζί διαπραγματεύτηκαν ποτέ χωρίς διαβούλευση με την Τουρκική Δημοκρατία. Γιατί λοιπόν να πιστεύετε ότι τώρα θα υπάρξει κάποιος που θα το κάνει χωρίς διαβούλευση ή συνεννόηση; Ο λαός μου γνωρίζει ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Όσο κι αν προσπαθούν να μπερδέψουν το μυαλό του, ο λαός μου γνωρίζει πολύ καλά ότι ο Τουφάν Ερχιουρμάν δεν είχε ποτέ στη ζωή του σύγκρουση με την Τουρκική Δημοκρατία και ούτε πρόκειται να έχει... Οι τέσσερις ‘‘πρόεδροι’’, όσο κι αν ήταν άνθρωποι με διαφορετικές απόψεις, πάντα διεξήγαγαν τις διαπραγματεύσεις σε διαβούλευση με την Τουρκική Δημοκρατία. Η Τουρκική Δημοκρατία δεν είναι μόνο αδελφή χώρα, είναι εγγυήτρια δύναμη. Και είναι βέβαια σε όλους γνωστό ότι μια συμφωνία χωρίς την υπογραφή της εγγυήτριας δύναμης δεν μπορεί να τεθεί σε ισχύ».

Ασφάλεια, θαλάσσιες ζώνες και ενέργεια στο πλαίσιο της ισότιμης κυριαρχίας

Από το ίδιο βήμα και στην ίδια ομιλία του άγγιξε το θέμα της ασφάλειας, των θαλάσσιων ζωνών και της ενέργειας, με αναφορές μάλιστα στον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη:

«Εγώ λέω ότι η ασφάλεια δεν είναι θέμα από το οποίο πρόκειται να κάνω έκπτωση. Αν υπάρχει κάποιος που θα κάνει έκπτωση, ας βγει και να το πει. Οι θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας είναι κι αυτές θέμα από το οποίο ποτέ δεν πρόκειται να κάνω έκπτωση. Σήμερα είναι ο χώρος πάνω στον οποίο βασίζονται όλες οι διεθνείς σχέσεις. Το θέμα της ενέργειας σχετίζεται με τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας. Το ζήτημα της ασφάλειας σχετίζεται με τις θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας. Ο Χριστοδουλίδης να πάει να κάνει όποια συμφωνία θέλει με την Αίγυπτο... εγώ την ενέργεια ποτέ δεν θα την παρατήσω. Ποτέ. Είναι στο κέντρο όλων των διεθνών σχέσεων...

»Είναι πολύ σημαντικό το τι αρμοδιότητες έχω... Τι σημαίνει ‘‘κυρίαρχος’’; Σημαίνει ότι κανένας δεν μπορεί να αναμειχθεί. Σημαίνει ότι τις χρησιμοποιώ όπως θέλω. Μάλιστα, κάποιες από αυτές τις αρμοδιότητες που κατέχω μου δίνουν και το δικαίωμα να υπογράψω διεθνείς συμφωνίες με άλλα κράτη...

Εφόσον η εγγυητική ιδιότητα της Τουρκίας αποτελεί κοινό πεδίο αρμοδιότητας, η εγγυητική ιδιότητα της Τουρκίας παραμένει εκεί. Πραγματικά, ο Χριστοδουλίδης… ποτέ δεν υπήρξε άνθρωπος που να τον είχα ως παράδειγμα... Τι θέλει ή τι δεν θέλει ο Χριστοδουλίδης δεν με απασχολεί καθόλου. Αυτό που με νοιάζει είναι τα δικαιώματα και τα συμφέροντα του λαού μου».

Η «κατοχή» των Ελληνοκυπρίων και το καλώδιο μέσω Τουρκίας

Βεβαίως, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ο Τουφάν Ερχιουρμάν θα διαβουλεύεται μεν στενά με την Άγκυρα για το Κυπριακό, χωρίς αυτό να σημαίνει δε ότι η ρητορική των δύο βρίσκεται απαραίτητα σε συνάφεια. Τουλάχιστον στο θέμα της κατοχής, αυτό δεν φαίνεται να ισχύει:

«Ναι υπάρχει κατοχή στην Κύπρο, αυτή της ελληνοκυπριακής διοίκησης στις θεσμικές δομές εις βάρος των Τουρκοκυπρίων», είχε πει τον Αύγουστο στην παρουσία μάλιστα της Αννίτας Δημητρίου και του Στέφανου Στεφάνου. Την ίδια μέρα, στο συνέδριο του Γραφείου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην Κύπρο αξίωσε δημόσια το καλώδιο του Great Sea Interconnector, το οποίο «δεν βγάζει νόημα» κατά τον ίδιο, να περάσει μέσω Τουρκίας ως «κίνηση καλής θέλησης» για βελτίωση του κλίματος στις διαπραγματεύσεις.

Όταν τον προηγούμενο Σεπτέμβριο ο ΓΓ του ΑΚΕΛ Στέφανος Στεφάνου δήλωσε στη συνεδρίαση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς ότι η Κύπρος δέχθηκε εισβολή από την Τουρκία πριν από 50 χρόνια και ότι η κατοχή συνεχίζεται, πήρε την ίδια απάντηση από τον Ερχιουρμάν, ο οποίος υποστήριξε ότι η ΚΔ βρίσκεται υπό κατοχή από το 1963 και ότι η εισβολή της Τουρκίας στις 20 Ιουλίου του 1974 πραγματοποιήθηκε υπό την ευθύνη της προστασίας του κράτους και της εδαφικής ακεραιότητας σύμφωνα με τη Συμφωνία Εγγύησης.

Υπηκοότητα σε παιδιά από μεικτούς γάμους

Αναφερόμενος στο ζήτημα της παραχώρησης υπηκοότητας σε παιδιά από μεικτούς γάμους, ευθυγραμμίστηκε και πάλι με την Άγκυρα δηλώνοντας σε διαδικτυακή εκπομπή της «Χαμπέρ Κίπρις» τον περασμένο Νοέμβριο ότι «κανένας Ελληνοκύπριος ηγέτης δεν έχει την εξουσία να αποφασίζει με ποιον θα παντρευτεί ένας Τουρκοκύπριος», επαναλαμβάνοντας όσα έλεγε κατά την προηγούμενη περιοδεία του το 2020, πως «το γεγονός ότι δεν μπορούν να πάρουν το διαβατήριο της ΚΔ τα παιδιά των οποίων η μητέρα κατάγεται από την Τουρκία και ο πατέρας τους είναι Τουρκοκύπριος δεν είναι κάτι το οποίο μπορούμε να χωνέψουμε».

Το ρίσκο των εύκολων εντυπώσεων

Θα ήταν λάθος λοιπόν η συνολική αποτύπωση των θέσεων του Τουφάν Ερχιουρμάν, όπως αυτές εκφράστηκαν τα τελευταία χρόνια και κορυφώθηκαν το διάστημα πριν τις ψευδοεκλογές στα κατεχόμενα, να εκληφθεί ως διαφοροποίηση από τη γραμμή της Άγκυρας. Μπορεί η ρητορική του να φαίνεται πιο ήπια, αλλά η κατεύθυνσή του ουδόλως διαφοροποιείται επί της ουσίας από την τουρκική λογική της διχοτόμησης. Ο ίδιος διαψεύδει όσους καλλιεργούν για τον ίδιο την εικόνα του μετριοπαθούς.

Σε τελική ανάλυση, ο νέος κατοχικός ηγέτης με τον μανδύα του «μετριοπαθούς» και του «διαλλακτικού» σπρώχνει με πιο επιδέξιο τρόπο τη διχοτόμηση εξευγενίζοντας την τουρκική πολιτική τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς. Και όσοι σπεύδουν να πανηγυρίσουν στο εσωτερικό για την «εκλογή» του, πυροβολούν εαυτούς στα πόδια και υπονομεύουν οι ίδιοι τη θέση της Κυπριακής Δημοκρατίας στην περίπτωση που οι συνομιλίες οδηγηθούν εκ νέου σε ναυάγιο, όπως συνέβη στο Κραν Μοντανά όταν ο Μουσταφά Ακιντζί αξίωνε ό,τι αξιώνει και σήμερα ο Τουφάν Ερχιουρμάν. Γιατί σε ένα νέο αδιέξοδο με έναν Τουρκοκύπριο «ηγέτη» που «θέλει λύση» και «γυρίζει την πλάτη στα δύο κράτη», ο υπαίτιος θα είναι ποιος;