Το φλερτ ΕΛΑΜ-Προεδρικού και η «σέντερ φορ» του «Άλματος»

Το πολιτικό σκηνικό στην Κύπρο βρίσκεται σε φάση έντονων ανακατατάξεων, με τις σχέσεις του Νίκου Χριστοδουλίδη με το ΕΛΑΜ να προκαλούν συζητήσεις, το νέο κόμμα «Άλμα» να επιχειρεί δυναμική είσοδο και την πιθανή προσχώρηση της Ειρήνης Χαραλαμπίδου να θεωρείται κομβικής σημασίας για την περαιτέρω πορεία του. Παράλληλα, οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν μετακινήσεις ψηφοφόρων, πιέσεις προς τα παραδοσιακά κόμματα και μια γενικότερη αβεβαιότητα ενόψει των βουλευτικών εκλογών.

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Έρευνας και Εκλογικός Αναλυτής, Δρ Νάσιος Ορεινός, μίλησε στη «Σημερινή» και ανέλυσε διεξοδικά τις τάσεις που καταγράφονται, τις προοπτικές των κομμάτων και τα δεδομένα ενόψει των βουλευτικών εκλογών. Σε ό,τι αφορά τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, ανέφερε πως: «Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μετακίνηση ψηφοφόρων ή αλλοιώς αποσυσπείρωση παρατηρείται εδώ και χρόνια. Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, είτε είναι Βουλευτικές είτε είναι Ευρωεκλογές, κυρίως μετά το 2011, οι ψηφοφόροι μετακινούνται πλέον ευκολότερα σε σύγκριση με το παρελθόν. Mε όση σύγκριση μπορεί να γίνει αυτήν τη στιγμή, αφού τώρα θ’ αρχίσουν να δημοσιεύονται δημοσκοπήσεις, τα μόνα κόμματα που φαίνεται να έχουν κερδίσει έδαφος είναι το ΕΛΑΜ και το ‘‘Άλμα’’ και για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Φαίνεται να έχουν υποχωρήσει τα συγκυβερνώντα κόμματα, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΔΗΠΑ καθώς και οι Οικολόγοι. Για τους δύο μεγάλους θα πρέπει να περιμένουμε ακόμα λίγο, γιατί οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις τους δείχνουν περίπου στα ίδια επίπεδα με την αντίστοιχη περίοδο του 2020. Η διαφορά βέβαια με σήμερα φαίνεται να είναι το γεγονός ότι το περιθώριο άντλησης ψήφου για όλους είναι περιορισμένο και αυτό ίσως επηρεάσει και τον ΔΗΣΥ και το ΑΚΕΛ. Η πρώτη σκέψη που κάνω είναι ότι όλοι ίσως συγκρατηθούν πιο κάτω, το θέμα είναι πόσο. Πάντως, για σκοπούς ιστορίας αναδεικνύεται ότι τα δύο μεγάλα κόμματα, από 67% που άθροιζαν το 2011, έπεσαν στο 50% το 2021. Το ΔΗΚΟ από 15,76% έπεσε στο 11,29% και η ΕΔΕΚ από 8,93% στο 6,72%». Απαντώντας στο ερώτημα αν βλέπουμε σημάδια αντιστροφής κλίματος για τον ΔΗΣΥ ή αντίθετα βαθύτερη κρίση, καθώς και το κατά πόσον η σύγκρουση με το ΕΛΑΜ είναι πολιτική μάχη αρχών ή μάχη για την ίδια δεξαμενή ψηφοφόρων, ο κ. Ορεινός ανέφερε: «Η αντιπαράθεση που παρατηρείται κατά καιρούς μεταξύ του ΔΗΣΥ και του ΕΛΑΜ είναι σαφώς πολιτική μάχη θέσεων και αυτό γιατί σε σημαντικά θέματα τα δύο κόμματα έχουν σημαντικές διαφορές. Απ’ εκεί και πέρα, είναι αλήθεια ότι το ΕΛΑΜ βρήκε ένα παραθυράκι χώρου προς τα δεξιά του ΔΗΣΥ, το οποίο προσπάθησε να εκμεταλλευθεί, με τον ΔΗΣΥ όμως να μην το παραδίδει εύκολα. Άρα θα μπορούσε κάποιος να πει ότι σε κάποιο βαθμό διεκδικούν και ένα κοινό κομμάτι μιας δεξαμενής. Η κρίση που δημιουργήθηκε στον ΔΗΣΥ το 2023 φαίνεται να γίνεται προσπάθεια να τύχει διαχείρισης και ανατροπής».

Η σχέση ΕΛΑΜ - Προεδρικού και η «χαλαρή» αντιπολίτευση

Σε ό,τι αφορά το ΕΛΑΜ που παρουσιάζεται όλο και περισσότερο ως «συστημικό κόμμα», το τι μαρτυρά ή συνεχής απορρόφηση στελεχών από τον ΔΗΣΥ και πώς ερμηνεύεται η διακριτική του στάση απέναντι στον Νίκο Χριστοδουλίδη, ο κ. Ορεινός απάντησε: «Φαίνεται να υπάρχει μια άτυπη και διακριτική σχέση του Προέδρου με το ΕΛΑΜ, ώστε να μην προκαλέσει αντιδράσεις, με βάση την οποία προσπαθούν και οι δύο να επωφεληθούν. Το ΕΛΑΜ φαίνεται ότι αναμένει να λάβει ψήφους από άτομα τα οποία πρόσκεινται στον Νίκο Χριστοδουλίδη, αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο δεν ασκεί αντιπολίτευση, εκτός από πολύ μετρημένες περιπτώσεις και αυτές χωρίς ιδιαίτερη ένταση. Από την άλλη, ο Νίκος Χριστοδουλίδης ενδεχομένως να προσπαθεί να στεγάσει την ομάδα του κάτω από το ΕΛΑΜ, προσδοκώντας ίσως κάποια στήριξη στις Προεδρικές του 2028. Βεβαίως, αυτή η άτυπη συνεργασία των δύο, εάν έχει οφέλη, την ίδια ώρα έχει ρίσκα και συνέπειες. Θα σημείωνε κανείς την πολύ χαρακτηριστική δήλωση του Αλέκου Τρυφωνίδη τις προάλλες ότι “ο Πρόεδρος συνεργάζεται με το ΕΛΑΜ”».

Το φαινόμενο «Άλμα» και η «σέντερ φορ» Ειρήνη Χαραλαμπίδου

Κληθείς να σχολιάσει κατά πόσο το «Άλμα», που εμφανίζεται ως νέο φαινόμενο στην πολιτική σκηνή, μπορεί ν’ αλλάξει το τοπίο με μια πιθανή προσχώρηση της Ειρήνης Χαραλαμπίδου και γιατί φαίνεται να ξεκινά ήδη πόλεμος εναντίον του, ο κ. Ορεινός τόνισε ότι το «Άλμα» προφανώς και αλλάζει δραστικά το κομματικό σκηνικό, ενώ η δημιουργία τού κόμματος είναι αποτέλεσμα αποφάσεων ή ενεργειών οι οποίες έχουν λάβει χώραν υπό την κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη. Την ίδια ώρα ανέφερε πως «η Ειρήνη Χαραλαμπίδου, της οποίας ως γνωστόν αρέσουν τα ποδοσφαιρικά παραδείγματα, θ’ αποτελέσει τον ‘‘σέντερ φορ’’ του ‘‘Άλματος’’ και η οποία μάλιστα αρέσκεται σε ‘‘επιθετικό’’ παιχνίδι». «Υπενθυμίζεται ότι τόσο το 2016 αλλά και το 2021 είχε έρθει πρώτη παγκύπρια σε σταυρούς προτίμησης, λαμβάνοντας 17.000 και 14.000 ψήφους αντίστοιχα. Προφανώς θα βοηθήσει τα μέγιστα. Περαιτέρω σημασία θα έχει εάν καταφέρει το ‘‘Άλμα’’ να προσθέσει και άλλους ισάξιους ή αξιόλογους υποψηφίους. Ο Οδυσσέας Μιχαηλίδης καταγράφει αυτήν τη στιγμή το καλύτερο ισοζύγιο δημοτικότητας σε σύγκριση με άλλους πολιτικούς αρχηγούς, καθώς και διψήφιο ποσοστό ως κόμμα, εξ ου και ο πόλεμος που δέχεται, ο οποίος προφανώς στοχεύει σε αποδόμηση. Δηλαδή είναι παράδοξο το γεγονός ότι μια κυβέρνηση ‘‘δημιούργησε’’ τον πολιτικό Οδυσσέα Μιχαηλίδη και μετά αποφάσισε να τον αποδομήσει», δήλωσε στη συνέχεια.

Προβληματικά… τα κόμματα της συγκυβέρνησης

Ο κεντρώος χώρος δείχνει κατακερματισμένος και, σύμφωνα με τον κ. Ορεινό, τα τρία συγκυβερνώντα κόμματα, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ και ΔΗΠΑ, παρουσιάζονται προβληματικά στις δημοσκοπήσεις. Παράλληλα, υπογράμμισε ότι στις Ευρωεκλογές του 2024 έλαβαν αθροιστικά 11% λιγότερο σε σύγκριση με τις Ευρωεκλογές του 2019 και 17.000 λιγότερες ψήφους σε ένα εκλογικό σώμα, το οποίο είχε 89.000 περισσότερα έγκυρα. «Για να είμαι και δίκαιος με τα κόμματα, εάν κάτι παρόμοιο θα ισχύσει ή όχι και στις Βουλευτικές του 2026, θα το δούμε στη συνέχεια. Πάντως, οι δημοσκοπήσεις αυτήν τη στιγμή φαίνεται να τους δείχνουν σε χαμηλότερα ποσοστά σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο των Βουλευτικών του 2021. Η όποια συνένωση σε αυτές τις εκλογές έχει αποκλειστεί. Αυτό που φαίνεται είναι ότι μάλλον παλεύουν για την πολιτική τους επιβίωση. Εάν στο μέλλον υπάρξει η όποια προοπτική συνένωσης για κάποιους ή όλους, ίσως αυτή εξαρτηθεί ή επηρεαστεί από το αποτέλεσμα των Βουλευτικών», είπε χαρακτηριστικά.

Χαμηλή ή αποδοχή σε ΠτΔ, στο ναδίρ η εμπιστοσύνη στους θεσμούς

Οι ημερομηνίες και τα γεγονότα που θεωρούνται κομβικά στην πορεία προς τις κάλπες, σύμφωνα με τον κ. Ορεινό, συνδέονται με τρεις βασικές διαφοροποιήσεις, που καταγράφονται στο σημερινό πολιτικό σκηνικό σε σχέση με προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Όπως ο ίδιος ανέφερε: «Πρώτον, σε δημοσκόπηση της Prime τον Μάρτιο του 2025 και της Symmetron τον Ιούλιο του 2025, διαφαίνεται ότι είναι η πρώτη φορά όπου όλοι οι σημαντικοί θεσμοί ταυτοχρόνως καταγράφουν πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη, την ίδια ώρα που η αποδοχή του Προέδρου και της Κυβέρνησης είναι επίσης χαμηλή. Εάν κάποιος προσθέσει και το αρνητικό συναίσθημα που επικρατεί στο εκλογικό σώμα, τότε είναι πρόδηλον ότι πάμε στις εκλογές με άγνωστο προορισμό. Δεύτερον, σε σύγκριση με προηγούμενες Βουλευτικές, σήμερα υπάρχουν περισσότερα κόμματα με διψήφιο αριθμό ποσοστών. Για παράδειγμα, το 2021 υπήρχαν τρία κόμματα με διψήφιο που άθροισαν ποσοστό 61%, συνεπώς ποσοστό 39% διαμοιράστηκε στα υπόλοιπα. Σήμερα, διψήφιο καταγράφουν ο ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ, το ΕΛΑΜ, το ‘‘Άλμα’’ και, εάν προστεθεί και το ΔΗΚΟ, τότε αυτό σημαίνει ότι τα πέντε πρώτα κόμματα μπορεί να αθροίσουν ποσοστό άνω του 70% ή 75%. Αυτό συνεπάγεται ότι μένει μικρότερο ποσοστό να διαμοιραστεί σε 7 ή 8 άλλα κόμματα, σε σύγκριση με το 39% του 2021. Τρίτον, οι ψηφοφόροι έχουν σήμερα περισσότερες επιλογές, γεγονός που λειτουργεί αρνητικά για τα παραδοσιακά κόμματα και τα έχει ωθήσει να εισέλθουν στον προεκλογικό αγώνα πιο γρήγορα σε σχέση με το 2021. Το αποτέλεσμα αυτών των τριών παραγόντων θα φανεί την ημέρα των εκλογών, ενώ καθοριστική θα είναι η ανταγωνιστικότητα των ψηφοδελτίων. Σημειώνεται, τέλος, ότι σε αυτές τις εκλογές αναδεικνύεται και το φαινόμενο των «μετεγγραφών», καθώς υποψήφιοι ή πρόσωπα μετακινούνται ευκολότερα σε άλλα κόμματα με βάση την πιθανότητα εκλογής τους. Όπως τονίζει ο κ. Ορεινός, αυτό είναι πολύ επικίνδυνο, γιατί σταδιακά χάνονται οι ιδεολογίες, οι αρχές και οι αξίες».

Διαφθορά και μεταναστευτικό τα νέα κριτήρια

Ερωτηθείς σχετικά για τον γνώμονα με τον οποίο αποφασίζουν πλέον οι πολίτες την ψήφο τους και πόσο καθοριστικό θα είναι το αποτέλεσμα των Βουλευτικών για τις προεδρικές εκλογές που έρχονται, ο κ. Ορεινός απάντησε: «Φαίνεται ότι οι ψηφοφόροι όταν αποφασίζουν επηρεάζονται πλέον λιγότερο από την κομματική ταυτότητα, χωρίς βέβαια αυτή να έχει φθαρεί εντελώς. Ταυτόχρονα, φαίνεται να μην έχουν φθαρεί εντελώς παραδοσιακά κριτήρια όπως οι χειρισμοί στο Κυπριακό ή στην Οικονομία. Την ίδια ώρα όμως φαίνεται να επηρεάζονται και από άλλα κριτήρια. Για παράδειγμα, το πώς ένα κόμμα αντιμετωπίζει τη διαφθορά, η οποία αποτελεί σοβαρό πλέον πρόβλημα με βάση και τις δημοσκοπήσεις, ή το πώς χειρίζεται το μεταναστευτικό. Το αποτέλεσμα των Βουλευτικών προφανώς θα επηρεάσει τους συσχετισμούς και διεργασίες των Προεδρικών του 2028. Ας το δούμε μέσα από δύο διαφορετικά παραδείγματα. Ας πάρουμε πρώτα τον ΔΗΣΥ. Είναι γνωστό με βάση δημοσιεύματα ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης ήθελε και θέλει έναν αποδυναμωμένο ΔΗΣΥ το 2028, ώστε να είναι ευκολότερος αντίπαλος ή θα ήθελε να παρασυρθεί η ηγεσία του ΔΗΣΥ να έμπαινε στην Κυβέρνηση. Κίνηση όμως που, όπως και οι αριθμοί αλλά και μία πολιτική ανάλυση καταδεικνύουν, θα έφερνε εκ νέου εσωστρέφεια ή διάσπαση στον ΔΗΣΥ. Πρωτίστως διαπιστώνεται το γεγονός ότι στις δημοσκοπήσεις μεταξύ 60%-70% των συναγερμικών παρουσιάζεται δυσαρεστημένο από τον Πρόεδρο σε διάφορους δείκτες, είτε αυτοί αφορούν γενική ικανοποίηση από τον Πρόεδρο ή το έργο του, απόδοση της κυβέρνησης, έγκριση ή απόρριψη της προεδρίας, χειρισμούς σε οικονομία ή Κυπριακό (Prime, Φεβρουάριος 2025 – Pulse Ιούνιος 2025 – Symmetron Ιούλιος 2025). Αυτό καταγράφεται σε δημοσκοπήσεις από την αρχή της διακυβέρνησης Χριστοδουλίδη μέχρι και σήμερα. Πέραν τούτου, αποδεικνύεται περίτρανα στις τελευταίες δύο επετειακές δημοσκοπήσεις του «Σίγμα» ότι η καθολική πλειοψηφία της βάσης του ΔΗΣΥ και ιδιαίτερα των συναγερμικών που ψήφισαν τον επίσημο υποψήφιο του κόμματός τους το 2023 και οι οποίοι με βάση τα exit polls αποτέλεσαν το 80% της συνολικής ψήφου (21% από το 26%) που έλαβε ο Αβέρωφ Νεοφύτου στον 1ο γύρο, επιθυμούν ο ΔΗΣΥ να παραμείνει αντιπολίτευση, συγκεκριμένα το 76%. Μόνο το 22% δήλωσαν ότι επιθυμούν ο ΔΗΣΥ να έμπαινε στην κυβέρνηση. Επιπλέον, το 68% των ψηφοφόρων του Αβέρωφ Νεοφύτου πιστεύουν ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης δεν πρέπει να επανεκλεγεί, ενώ μόλις το 15% έχουν αντίθετη άποψη (εάν το 68% αναχθεί στο σύνολο γίνεται 82%). Συνεπώς, η πορεία του ΔΗΣΥ στις Βουλευτικές θα του δώσει το δικαίωμα ν’ αποφασίσει και την πορεία του στις Προεδρικές του 2028. Μέσα από ένα δεύτερο παράδειγμα, η πορεία του κόμματος ‘‘Άλμα’’ θα καθορίσει εάν ο Οδυσσέας θα είναι υποψήφιος το 2028. Το ποσοστό που θα λάβει προφανώς θα του δώσει την ευκαιρία να επηρεάσει τους συσχετισμούς στη Βουλή, να αποφασίζει και να κρίνει τα νομοσχέδια και βεβαίως να διαπραγματευθεί για το 2028. Αυτό καθιστά τις επόμενες βουλευτικές εκλογές καθοριστικό ορόσημο».

Πόσο άλλαξε η ταυτότητα των παραδοσιακών κομμάτων

Τέλος, κληθείς να σχολιάσει κατά πόσο παρατηρείται αλλαγή στην ταυτότητα ή τις θέσεις των παραδοσιακών κομμάτων, ο κ. Ορεινός επισήμανε ότι: «Τα παραδοσιακά κόμματα δεν έχουν άλλαξει ταυτότητα ή θέσεις. Οι ΔΗΣΥ, ΑΚΕΛ, ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ πρεσβεύουν τις ίδιες θεσεις σήμερα όπως και το 2013, για παράδειγμα. Απ’ εκεί και πέρα, θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα χαρακτηριστικά της κάθε γενιάς διαφέρουν και μάλιστα σε αυτό υπάρχει και επιστημονική συζήτηση. Άλλα χαρακτηριστικά έχει και αλλιώς συμπεριφέρεται το Generation X (1965-1980) και άλλα το Generation Z (1997-2012). Άρα έχοντας διαφορετικά χαρακτηριστικά προφανώς συμπεριφέρονται διαφορετικά και στην κάλπη. Επιπλέον, για την πτώση των κομμάτων φταίνε αρκετοί παράγοντες. Για παράδειγμα, η κρίση του 2023 στον ΔΗΣΥ ήταν και συγκυριακή μέχρι ενός βαθμού. Δηλαδή εάν ο Νίκος Χριστοδουλίδης δεν ήταν υποψήφιος και τις εκλογές κέρδιζε ο υποψήφιος του ΔΗΣΥ, ίσως το κόμμα να είχε άλλη πορεία. Χωρίς αυτό να αποκλείει τις ευθύνες των κομμάτων φυσικά. Σίγουρα φταίει και το γεγονός ότι τα παραδοσιακά κόμματα όταν κλήθηκαν, δεν έδωσαν ‘‘άλλες’’ λύσεις. Η έντονη δυσαρέσκεια με το πολιτικό σύστημα γιατί ‘‘δεν έδωσε λύσεις’’, έφερε και τη χαμηλή εμπιστοσύνη που καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις. Την ίδια ώρα που η κοινωνία έχει πληγεί από ζητήματα διαφθοράς, αξιοκρατίας και αδιαφάνειας. Η συνέπεια αυτού είναι ότι μέσα από μελέτη και προβληματισμό μια μερίδα ψηφοφόρων βρήκε τον δρόμο να οδηγηθεί σε άλλες επιλογές. Για παράδειγμα, στις Βουλευτικές του 2021 αρκετοί συνδυασμοί έκαναν την προσπάθεια εισόδου στη Βουλή, με το 15% όμως του εκλογικού σώματος να μη λαμβάνει το μέτρο εισδοχής και να μένει εκτός».