Σένγκεν και ξένοι φοιτητές: Προκλήσεις και εισηγήσεις

Η επικείμενη ένταξη της Κύπρου στη ζώνη Σένγκεν σηματοδοτεί ιστορική καμπή για την Κύπρο, καθώς ανοίγει νέες προοπτικές, αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί προκλήσεις για το εκπαιδευτικό της σύστημα. Οι αλλοδαποί φοιτητές, που αποτελούν πλέον σημαντικό κομμάτι του πανεπιστημιακού και κολεγιακού πληθυσμού, αναμένεται να βιώσουν άμεσα τις συνέπειες αυτής της εξέλιξης, τόσο όσοι ήδη σπουδάζουν στη χώρα, όσο και όσοι σχεδιάζουν να επιλέξουν την Κύπρο ως προορισμό σπουδών τα επόμενα χρόνια.

Η χώρα, τα τελευταία χρόνια, έχει εξελιχθεί σε σημαντικό κέντρο ανώτερης εκπαίδευσης, με τον αριθμό των αλλοδαπών φοιτητών να φτάνει περίπου τις 30.000, από ευρωπαϊκές και τρίτες χώρες, ενώ η διεθνοποίηση αυτή αντικατοπτρίζεται τόσο στη διδασκαλία, όσο και στη συμμετοχή σε ευρωπαϊκά και διεθνή εκπαιδευτικά προγράμματα. Η ένταξη στη Σένγκεν καταργεί τους εσωτερικούς ελέγχους στα σύνορα με άλλα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα για την κινητικότητα των φοιτητών, καθώς τα ταξίδια για εκπαιδευτικούς σκοπούς, η πρακτική άσκηση, τα συνέδρια ή τα θερινά σχολεία θα γίνονται πιο εύκολα και χωρίς επιπλέον γραφειοκρατία. Η απλοποίηση αυτή αναμένεται να ενισχύσει την ακαδημαϊκή εμπειρία, να διευκολύνει τη δικτύωση και να καταστήσει την Κύπρο πιο ελκυστική για φοιτητές απ’ όλη την Ευρώπη και τρίτες χώρες. Ειδικά τα προγράμματα όπως το Erasmus+ θα γίνουν πιο άμεσα και οικονομικά προσιτά, προσφέροντας σε φοιτητές από χώρες Σένγκεν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν μαθήματα και να συμμετάσχουν σε ανταλλαγές με ελάχιστες δυσκολίες.

Η ένταξη της Κύπρου στη Σένγκεν ενισχύει τη φήμη τής χώρας ως ασφαλούς και εύκολα προσβάσιμου εκπαιδευτικού προορισμού. Η δυνατότητα πρόσβασης σε ολόκληρη τη ζώνη Σένγκεν χωρίς πρόσθετες θεωρήσεις αποτελεί ισχυρό κίνητρο για νέους φοιτητές από τρίτες χώρες, που ενδεχομένως βλέπουν την Κύπρο ως πύλη για ευρύτερη ακαδημαϊκή και επαγγελματική κινητικότητα στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, όμως, οι φοιτητές τρίτων χωρών θ’ αντιμετωπίσουν αυστηρότερο έλεγχο κατά την είσοδό τους στη χώρα, καθώς η Κύπρος θα πρέπει να εφαρμόσει κοινά πρότυπα καταγραφής εισόδου, με αποτέλεσμα να απαιτούνται σαφείς διαδικασίες για τη χορήγηση φοιτητικής θεώρησης και ανανέωσης αδειών διαμονής. Η ανάγκη αυτή υπογραμμίζει τη σημασία της οργάνωσης και της υποστήριξης από τα πανεπιστήμια και τα κολέγια, ώστε οι φοιτητές να μπορούν να προγραμματίζουν τη διαμονή και τις σπουδές τους χωρίς ανασφάλεια και καθυστερήσεις.

Παράλληλα, η αυξημένη κινητικότητα ενδέχεται να οξύνει το υφιστάμενο ήδη πρόβλημα φοιτητικής στέγης, και θα δημιουργήσει περαιτέρω ανταγωνισμό, καθώς η προσέλκυση περισσότερων φοιτητών θα αυξήσει τη ζήτηση για διαμερίσματα και εστίες. Αυτό θα απαιτήσει συνεργασία μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών φορέων για την εξασφάλιση επαρκούς και προσιτής στέγασης, ώστε να μην επηρεαστεί η ποιότητα ζωής και οι ακαδημαϊκές επιδόσεις των φοιτητών. Οι αυξημένες ανάγκες στέγασης και η διαχείριση του νέου καθεστώτος κινητικότητας καθιστούν αναγκαία τη συντονισμένη δράση των πανεπιστημίων, των δημοτικών Αρχών και των κρατικών υπηρεσιών για την ομαλή εφαρμογή των νέων κανόνων Σένγκεν.

Η διοικητική προετοιμασία αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την επιτυχία αυτής της μετάβασης. Οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι διαδικασίες έκδοσης φοιτητικής βίζας και αδειών διαμονής, καταγραφής εισόδου και ανανέωσης θα είναι γρήγορες, διαφανείς και κατανοητές για τους φοιτητές τρίτων χωρών, ώστε ν’ αποφευχθούν φαινόμενα καθυστερήσεων ή γραφειοκρατικής σύγχυσης. Τα πανεπιστήμια και τα κολέγια, από την πλευρά τους, χρειάζεται να δημιουργήσουν δομές ενημέρωσης και καθοδήγησης, παρέχοντας σαφείς οδηγίες για τη συμμόρφωση με το νέο καθεστώς Σένγκεν, την ανανέωση εγγράφων και την οργάνωση ταξιδιών στο εξωτερικό. Η συντονισμένη προσπάθεια θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των φοιτητών και θα βελτιώσει την εικόνα της Κύπρου ως χώρας που υποδέχεται διεθνείς φοιτητές με επαγγελματισμό και συνέπεια.

Η αξιοποίηση της ένταξης στη Σένγκεν προϋποθέτει, επίσης, στρατηγική προβολή της Κύπρου ως διεθνούς εκπαιδευτικού κέντρου. Η χώρα μπορεί να προβάλλει την ευκολία διακίνησης εντός Ευρώπης, την ασφάλεια και την ποιότητα σπουδών ως βασικά πλεονεκτήματα. Παράλληλα, η ανάπτυξη μιας κεντρικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας για φοιτητές θα μπορούσε να συγκεντρώνει όλες τις πληροφορίες σχετικά με έκδοση φοιτητικής βίζας, άδειες διαμονής, θεώρηση εισόδου, προθεσμίες και δικαιώματα, μειώνοντας τη γραφειοκρατία και διευκολύνοντας την οργάνωση των σπουδών. Η ενίσχυση της φοιτητικής στέγης μέσω νέων εστιών, επιδοτήσεων και συνεργασιών με ιδιωτικά καταλύματα θα αντιμετωπίσει τις πιέσεις της αγοράς, ενώ προγράμματα ενημέρωσης και καθοδήγησης για υφιστάμενους και νέους φοιτητές θα εξασφαλίσουν την ομαλή μετάβαση στο νέο καθεστώς. Ο συντονισμός δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, σε συνδυασμό με σαφείς και γρήγορες διαδικασίες, θα εξασφαλίσει ότι οι αλλοδαποί φοιτητές θα μπορούν ν’ αξιοποιούν πλήρως τα οφέλη της Σένγκεν, χωρίς να αντιμετωπίζουν περιττά εμπόδια.

Συμπερασματικά, η ένταξη της Κύπρου στη Σένγκεν αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την περαιτέρω ανάπτυξη της ανώτερης εκπαίδευσης και την ενίσχυση της διεθνούς θέσης της χώρας ως προορισμού σπουδών. Οι αλλοδαποί φοιτητές θα επωφεληθούν από αυξημένη κινητικότητα, ευκολότερη πρόσβαση σε ευρωπαϊκά προγράμματα και διεθνείς εμπειρίες, ενώ οι προκλήσεις που συνοδεύουν τη νέα κατάσταση, όπως η αυστηροποίηση των ελέγχων για τρίτες χώρες, η ζήτηση για στέγαση και η ανάγκη διοικητικής υποστήριξης, μπορούν να αντιμετωπιστούν με στρατηγική και συνεργασία. Με στοχευμένα μέτρα, όπως η ανάπτυξη ψηφιακών πλατφορμών, η αύξηση των διαθέσιμων χώρων στέγασης, η ενημέρωση και καθοδήγηση των φοιτητών και η προβολή της Κύπρου ως ασφαλούς και εύκολα προσβάσιμου εκπαιδευτικού κέντρου, η χώρα μπορεί να καταστεί πρότυπο υποδοχής διεθνών φοιτητών και να ενισχύσει τη διεθνοποίηση της ανώτερής της εκπαίδευσης. Και τούτο, γιατί η εφαρμογή της Σένγκεν δεν αποτελεί απλώς διοικητική ή γεωπολιτική αλλαγή, αλλά καθορίζει και την ποιότητα της ακαδημαϊκής ζωής, την ελκυστικότητα της Κύπρου ως διεθνούς κέντρου ανώτερης εκπαίδευσης, και την ανταγωνιστικότητα των εκπαιδευτικών της ιδρυμάτων για τα επόμενα χρόνια.

*Πανεπιστημιακός-Ανθρωπολόγος, πρώην Πρύτανης