Με τη δύναμη της μνήμης, των αρχείων και των μαρτυριών, 70 χρόνια από την έναρξη του Αγώνα της ΕΟΚΑ
Με αφορμή τη συμπλήρωση 70 χρόνων από την έναρξη του Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955–1959, πραγματοποιήθηκαν δύο ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, ακολουθούμενες από συζήτηση με το κοινό, στο πλαίσιο των διαλέξεων του Ελεύθερου Σαλαμίνιου Πανεπιστημίου. Ομιλητές ήταν η Δρ Δόξα Κωμοδρόμου και ο Δρ Χρίστος Κυριακίδης, ειδικοί στη Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία.
Η Δρ Κωμοδρόμου ανέλυσε τον ρόλο της ραδιοφωνίας κατά τη διάρκεια του Αγώνα, αξιοποιώντας πλούσιο αρχειακό υλικό από την Κύπρο, την Ελλάδα και τη Βρετανία. Τόνισε ότι η μελέτη και χρήση ιστορικών τεκμηρίων αποτελεί όχι μόνο ακαδημαϊκή διαδικασία, αλλά κυρίως πράξη τιμής προς την ιστορική αλήθεια και ευθύνη απέναντι στις επόμενες γενιές. Όπως ανέφερε, τα αξιόπιστα και τεκμηριωμένα αρχεία –ανεξάρτητα από το πού προέρχονται– είναι απαραίτητα για την ακριβή αποτύπωση των γεγονότων και την κατανόηση της πραγματικής διάστασης της ιστορίας. Υπογράμμισε επίσης ότι ένας λαός που γνωρίζει και τιμά το παρελθόν του μπορεί να πορεύεται στο μέλλον με αυτογνωσία και σταθερότητα. Κάθε αρχείο λειτουργεί ως ξεχωριστό «παράθυρο» στο παρελθόν, ενώ όλα μαζί συνθέτουν ένα πολύτιμο μωσαϊκό που φωτίζει την εποχή με πληρότητα. Ειδικά κατά τα χρόνια του Αγώνα της ΕΟΚΑ, είπε, η ραδιοφωνία λειτούργησε τόσο ως μέσο εθνικής αφύπνισης για τους Ελληνοκύπριους όσο και ως εργαλείο προπαγάνδας της βρετανικής διοίκησης.
Ο Δρ Χρίστος Κυριακίδης παρουσίασε στη συνέχεια το σημαντικό αρχειακό υλικό των Ειδικών Δικαστηρίων και τις συλλογές που διατηρούνται στο Κρατικό Αρχείο Κύπρου, το οποίο αποτελεί κομβική πηγή για τη μελέτη του αγώνα της ΕΟΚΑ. Αναφέρθηκε στην εξέλιξη και τον ρόλο του Κρατικού Αρχείου, στη σημασία των αποικιακών τεκμηρίων, καθώς και στην πρόσφατη προσπάθεια ψηφιοποίησης και πλήρους πρόσβασης σε αυτά μετά από την επίλυση ζητημάτων προσωπικών δεδομένων. Ιδιαίτερη μνεία έκανε στους φακέλους των Ειδικών Δικαστηρίων, που περιλαμβάνουν περισσότερες από 16.000 υποθέσεις, υλικό θανατικών ανακρίσεων, αστυνομικές καταγραφές και πολυάριθμα έγγραφα που αποτυπώνουν τις κοινωνικές, πολιτικές και δικαστικές συνθήκες της εποχής. Τόνισε τέλος ότι η διατήρηση και διάθεση των αρχείων ενισχύει την ιστορική γνώση, βοηθά στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και συμβάλλει στη διαμόρφωση της συλλογικής μνήμης.
Τον συντονισμό των ομιλιών είχε ο δημοσιογράφος κ. Μάριος Αδάμου, ο οποίος, εμφανώς συγκινημένος, αναφέρθηκε στη δράση του Πατέρα Γεωργίου Ιωάννου στον Αγώνα της ΕΟΚΑ – από την ορκωμοσία του το 1955 μέχρι την αποφυλάκισή του με τη λήξη του Αγώνα. Όπως είπε, ο νεαρός τότε διάκονος συμμετείχε ενεργά στη δημιουργία των πρώτων πυρήνων στη Σωτήρα, συνελήφθηκε το 1956 και υπέστη σκληρά βασανιστήρια από τους Βρετανούς, γεγονός που αποκαλύφθηκε δημοσίως από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και προβλήθηκε στον κυπριακό και διεθνή Τύπο. Κατά την περίοδο κράτησής του στα Κρατητήρια Πύλας και αργότερα Κοκκινοτριμιθιάς, ανέπτυξε σημαντική πνευματική δράση και συμμετείχε στην απόδραση τεσσάρων αγωνιστών. Διατήρησε στενούς δεσμούς με πολλούς συναγωνιστές-ήρωες και μετά τον Αγώνα αφιερώθηκε στη διαφύλαξη της μνήμης του, μέσα από το έργο του στις εκκλησίες και στο Μουσείο Αγώνος στη Σωτήρα.
Πριν από την τελετή έναρξης του Σαλαμίνου Ελεύθερου Πανεπιστημίου, το κοινό ξεναγήθηκε στο Μουσείο ΕΟΚΑ στη Σωτήρα, αποκομίζοντας μια ζωντανή εικόνα της απόδρασης των τεσσάρων αγωνιστών – Φώτη Πίττα, Ανδρέα Κάρυου, Φρίξου Δημητριάδη και Χριστάκη Τρυφωνίδη – από τα Κρατητήρια της Πύλας στις 12 Μαρτίου 1957 μέσω του ευφυούς τεχνάσματος του «Δούρειου Ίππου». Το φορτηγό που χρησιμοποιήθηκε στην απόδραση, το οποίο εκτίθεται στο Μουσείο, ήταν έμπνευση του «Οδυσσέα» της ΕΟΚΑ, Αντώνη Κατσιάρη, από τη Σωτήρα.
