Χρήστος Σαρτζετάκης: «Ο Κυριάκος Μάτσης ήταν προετοιμασμένος να πεθάνει για την πατρίδα»
Η μορφή του Κυριάκου Μάτση (1926-1958) δεσπόζει στο πάνθεον των ηρώων της ΕΟΚΑ, όχι μόνο για τη θυσία του, αλλά και για το ήθος που εξέπεμπε ως άνθρωπος και στοχαστής. Ο πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Χρήστος Σαρτζετάκης, ο οποίος τον γνώρισε κατά τη διάρκεια των φοιτητικών τους χρόνων στη Θεσσαλονίκη (1947-1952), μίλησε γι’ αυτόν με βαθιά συγκίνηση και σεβασμό. Μέσα από τα λόγια του αναδύεται μια μαρτυρία ειλικρινής, ανθρώπινη και ταυτόχρονα υπαρξιακή.
Ο Χρήστος Σαρτζετάκης τότε ήταν φοιτητής της Νομικής, ενώ ο Κυριάκος Μάτσης φοιτητής της Γεωπονίας· αμφότεροι στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ο μετέπειτα Πρόεδρος της Δημοκρατίας περιγράφει μια γενιά νέων που διαμορφώθηκε μέσα στον Εμφύλιο και στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Για τον Μάτση έλεγε πως διακατέχετο από βαθύ αίσθημα εθνικής ευθύνης και πίστης σε ιδανικά που ξεπερνούσαν το ατομικό συμφέρον.
Η μαρτυρία του Σαρτζετάκη που ακολουθεί, και που δόθηκε στον Σπύρο Παπαγεωργίου, αποτελεί ιστορική κατάθεση για το κλίμα και το ήθος μιας εποχής, όπου ο πατριωτισμός εκφραζόταν μέσα από πράξη και αυτοθυσία.
Η μαρτυρία του Χρήστου Σαρτζετάκη
«Ο Κυριάκος Μάτσης ήταν για μας τους φοιτητές της Θεσσαλονίκης ο αδιαμφισβήτητος αρχηγός. Εξέπεμπε εθνική φλόγα. Ήτο απαράμιλλος ρήτωρ.
Τη δυνατότητά του τη γνωρίσαμε όχι μόνο στους εθνικούς εορτασμούς, αλλά κυρίως κατά τις εξορμήσεις μας στα σύνορα και στις γραμμές του “μετώπου”.
Ήταν γεωπόνος κι ήμαστε νομικοί· φοιτητές δηλαδή όλοι. Είχαμε μια οργάνωση εθνικής διαφωτίσεως και συμπαραστάσεως προς το μαχόμενο κατά του κομμουνισμού στρατό μας. Και τρέχαμε παντού.
Αρχηγός και πρώτος ήταν ο Κυριάκος, ο “φλογερός” Κύπριος. Οι αξιωματικοί παρέτασσαν τους στρατιώτες για να ακούσουν αυτόν τον μοναδικό εθνικό ιεροκήρυκα.
Αφού τελείωσε τις σπουδές του, έφυγε για την Κύπρο. Δεν τον είδα έκτοτε, μόνο τον άκουσα. Άκουσα το ηρωικό του τέλος και τον τρόπο του θανάτου του τον Νοέμβριο του 1958. Σκέφθηκα ότι ήταν η φυσικότερη κατάληξη της ζωής του, γιατί ο Μάτσης ήταν δέκα χρόνια πριν προετοιμασμένος να πεθάνει για την Πατρίδα. Ύστερα πληροφορήθηκα τα της δράσεώς του στην ΕΟΚΑ και, πιο ύστερα, ήλθα σε επαφή με τα θαυμάσια πνευματικά κατάλοιπά του. Ήταν μεγάλο παλληκάρι ο Μάτσης».
Η φιλοσοφία της θυσίας
Η φράση «ήταν δέκα χρόνια πριν προετοιμασμένος να πεθάνει για την Πατρίδα» αποτελεί τον πυρήνα ενός βαθύτερου φιλοσοφικού στοχασμού. Δεν μιλά για τον θάνατο ως μοιραίο γεγονός, αλλά ως συνειδητή στάση ζωής. Ο Μάτσης δεν επιδίωξε τον θάνατο· τον αποδέχθηκε ως φυσική συνέπεια της αφοσίωσής του στο ιδανικό της ελευθερίας.
Στην ουσία, ο Σαρτζετάκης αναγνωρίζει ότι ο Μάτσης είχε φθάσει σε ένα ανώτερο επίπεδο ηθικής ετοιμότητας, εκεί όπου η ζωή παύει να μετριέται με τα χρόνια και αρχίζει να αποκτά αξία από το νόημα και τον σκοπό που της δίνει ο άνθρωπος. Η προετοιμασία του «να πεθάνει για την Πατρίδα» ήταν αποτέλεσμα μιας βαθιάς συμφιλίωσης με την αλήθεια και τη θυσία.
Έτσι, ο Σαρτζετάκης δεν τον θρηνεί ως νεκρό, αλλά τον αναγνωρίζει ως πνευματικά ολοκληρωμένο άνθρωπο, εκείνον που έζησε με τέτοια συνέπεια, ώστε ο θάνατός του να αποτελεί το αποκορύφωμα της ζωής του. Ο Κυριάκος Μάτσης, μέσα από το βλέμμα του Σαρτζετάκη, είναι σύμβολο του ανθρώπου που ζει ενσυνείδητα, με πίστη και ευθύνη.
Και αυτό είναι ίσως το ύψιστο μάθημα που μας κληροδοτούν οι μεγάλοι: ότι η αληθινή προετοιμασία για τον θάνατο είναι η πληρότητα της ζωής μέσα στην αλήθεια και την προσφορά.
Μάθημα ήθους για τη νέα γενιά
Σήμερα, σε μια εποχή που οι αξίες μοιάζουν να θολώνουν μέσα στον κυνισμό και την ταχύτητα, η μαρτυρία του Σαρτζετάκη για τον Μάτση αποκτά ξεχωριστή επικαιρότητα. Δεν ζητά από τους νέους να πεθάνουν για μια πατρίδα· τους καλεί να ζήσουν με συνείδηση και ευθύνη γι’ αυτήν. Να είναι «προετοιμασμένοι» για πνευματική εγρήγορση, ακεραιότητα και αντίσταση στην αδιαφορία. Να μην υποτάσσονται στο εύκολο, αλλά να στέκονται όρθιοι απέναντι στην αλήθεια, όπως στεκόταν ο Μάτσης στο φως του καθήκοντος.
Η πραγματική κληρονομιά των ηρώων δεν είναι ο θάνατός τους, αλλά η ζωή που μας διδάσκουν: ότι η ελευθερία και η αξιοπρέπεια απαιτούν καθημερινή πίστη, καλλιέργεια και αγώνα.
Δρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας
Πανεπιστήμιο Κύπρου
