Great Sea Interconnector: Ιστορική Αναδρομή και Επικαιροποίηση Παραμέτρων για Βιωσιμότητα
Το έργο «Great Sea Interconnector (GSI)», η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου-Ισραήλ, βρίσκεται σε κρίσιμη φάση επικαιροποίησης των τεχνοοικονομικών παραμέτρων του. Η επικαιροποίηση, όπως συμφωνήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2025 μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, έχει ως στόχο την προσέλκυση νέων επενδυτών από ΗΠΑ και Ισραήλ και την ενδεχόμενη ενσωμάτωση στο διεθνή διάδρομο IMEC (India–Middle East–Europe Economic Corridor).
Η παρακάτω ανάλυση εστιάζει στην ιστορική αναδρομή των γεγονότων, που έχουν διαμορφώσει την τρέχουσα κατάσταση του έργου, καθώς και στις σημαντικές παραμέτρους που καθιστούν τη βιωσιμότητά του αμφίβολη.
Ιστορική Αναδρομή: Από τη Σύλληψη στο Αδιέξοδο
Το έργο αρχικά γνωστό ως «EuroAsia Interconnector», ξεκίνησε το 2012 με εκτιμώμενο κόστος €1,5 δισ. και στόχο λειτουργίας το 2021-2022. Το 2013 απέκτησε το καθεστώς Έργου Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI) από την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και το 2017 χρηματοδοτήθηκε με €14,5 εκατ. για προκαταρκτικές μελέτες. Παρά τις θετικές εξελίξεις, το έργο συνάντησε αρκετές δυσκολίες, όπως η απόρριψη κρατικών εγγυήσεων από την Κύπρο το 2020 και η άρνηση χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων το 2024. Τον Οκτώβριο του 2023, το έργο πέρασε στα χέρια του ΑΔΜΗΕ, έναντι €48 εκατ. Το τμήμα Κρήτης-Αττικής, το οποίο είχε αποσπαστεί από το κύριο έργο το 2018, λειτούργησε κανονικά το 2025, αποδεικνύοντας την τεχνική ικανότητα του ΑΔΜΗΕ. Ωστόσο, το κύριο έργο «GSI» παραμένει καθηλωμένο, κυρίως λόγω των αυξανόμενων γεωπολιτικών και οικονομικών εντάσεων.
Χρηματοδότηση και Κόστος: Αύξηση Κόστους Λόγω Καθυστερήσεων
Αρχικά, το έργο ενισχύθηκε με €657 εκατ. από το Μηχανισμό Συνδέοντας την Ευρώπη (CEF) το 2022. Παρά την έγκριση αυτής της χρηματοδότησης, το έργο παρέμεινε στάσιμο λόγω της απροθυμίας της Κύπρου να εκταμιεύσει €25 εκατ. για το 2025, επικαλούμενη αβεβαιότητες σχετικά με τη βιωσιμότητα και το γεωπολιτικό ρίσκο. Η εκτίμηση κόστους για το τμήμα Κρήτης-Κύπρου είχε εκτιμηθεί στα €1,9 δισ., ενώ για την πλήρη διασύνδεση και με το Ισραήλ το κόστος ανέρχεται στα €2,4 δισ. Με βάση τις πρόσφατες εξελίξεις -λόγω καθυστερήσεων, πληθωριστικών πιέσεων, και τεχνικών προβλημάτων (όπως το μεγάλο βάθος για υποθαλάσσια καλώδια)- το συνολικό κόστος εκτιμάται ότι μπορεί να ξεπεράσει τα €3,2 δισ. Η συμφωνία με την «Nexans» ύψους €1,43 δισ. αντιμετωπίζει καθυστερήσεις πληρωμών (Μάρτιος του 2025), με το έργο να εισέρχεται σε νέο κύκλο αβεβαιότητας.
Γεωπολιτικό Ρίσκο και Θεσμικά Ζητήματα
Η τουρκική παρέμβαση το καλοκαίρι του 2024, όταν τουρκικά πολεμικά πλοία εμπόδισαν τις βυθομετρήσεις για την κατασκευή του έργου, προσέθεσε μια ακόμη σημαντική πρόκληση για το «GSI». Παρά την πολιτική στήριξη από τις ΗΠΑ και την ΕΕ τον Νοέμβριο του 2025, το έργο παραμένει ευάλωτο στις γεωπολιτικές εντάσεις, και η στρατιωτική κάλυψη για την άρση του γεωπολιτικού κινδύνου από την Τουρκία δεν είναι ακόμη δεδομένη.
Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας Κύπρου έχει αναγνωρίσει μόνο €82 εκατ. από τα €251 εκατ. που είχε ζητήσει ο ΑΔΜΗΕ για το 2025, εντείνοντας την ένταση στις σχέσεις Κύπρου Ελλάδας. Επιπλέον, η έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για κακοδιαχείριση σε σχέση με τον προηγούμενο φορέα υλοποίησης «EuroAsia Interconnector» προσθέτει επιπλέον πολιτική και θεσμική αβεβαιότητα στο έργο.
Μελέτες και Οφέλη: Αμφισβήτηση Βιωσιμότητας
Η μελέτη που εκπόνησε η «Exergia/ΕΜΠ» τον Ιούλιο του 2025 προέβλεψε οφέλη €8 δισ. για το έργο, κυρίως από τη μείωση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας και την ενσωμάτωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Ωστόσο, αυτά τα αποτελέσματα βασίζονται σε ιδανικές συνθήκες, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι καθυστερήσεις, οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι, και τα τεχνικά προβλήματα που έχουν ήδη ανακύψει. Εν τω μεταξύ, το Υπουργείο Οικονομικών Κύπρου έχει στη διάθεσή του μελέτες, οι οποίες αναδεικνύουν σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με τη βιωσιμότητα του έργου, που το χαρακτηρίζουν ως μη βιώσιμο υπό τις παρούσες συνθήκες.
Χρονοδιάγραμμα: Ρεαλιστική Εκτίμηση
Ο αρχικός στόχος για λειτουργία του έργου το 2029-2030 έχει αναθεωρηθεί, λόγω των καθυστερήσεων και των γεωπολιτικών και οικονομικών εμποδίων. Η επικαιροποίηση των τεχνοοικονομικών παραμέτρων αναμένεται να διαρκέσει από 6 έως 12 μήνες, με αποτέλεσμα οι βυθομετρήσεις να μην μπορούν να ξεκινήσουν πριν το 2026. Εάν ληφθούν υπόψη οι χρονικές καθυστερήσεις και τα τεχνικά προβλήματα, η νέα εκτίμηση για τη λειτουργία του έργου τοποθετείται στο 2031-2033, υπό την προϋπόθεση θετικής έκβασης της επικαιροποίησης και επίλυσης του γεωπολιτικού ρίσκου με την Τουρκία.
Συμπέρασμα
Το έργο «Great Sea Interconnector» παραμένει σε σταυροδρόμι, με την Κύπρο να διστάζει να εκταμιεύσει τα €25 εκατ. για τη συμμετοχή της και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να έχει απορρίψει τη χρηματοδότηση. Η τουρκική παρέμβαση και η γεωπολιτική αβεβαιότητα καθυστερούν περαιτέρω την πρόοδο του έργου, ενώ οι προβλέψεις για τα οικονομικά οφέλη εκτιμούνται ως υπεραισιόδοξες. Παρά την αβεβαιότητα, η επικαιροποίηση προσφέρει την ευκαιρία να επαναξιολογηθεί η βιωσιμότητα του έργου, εφόσον υπάρξουν δεσμευτικές χρηματοδοτήσεις και διπλωματική επίλυση των γεωπολιτικών προκλήσεων.
*Χριστάκης Χατζηλαού / Ηλεκτρολόγος Μηχανικός με πολυετή εμπειρία στη λειτουργία του Ηλεκτρικού Συστήματος
