Η καίρια σημασία των εξωτερικών και εξειδικευμένων συμβούλων για τις κυπριακές οικογενειακές επιχειρήσεις

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν τη ραχοκοκκαλιά της κυπριακής οικονομίας. Με πολυετή παρουσία, βαθιές ρίζες στις τοπικές κοινωνίες και μια επιχειρηματική κουλτούρα που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά, στηρίζουν καθοριστικά την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Ωστόσο, ακριβώς επειδή φέρουν το στοιχείο της οικογένειας, καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στις ανάγκες της αγοράς και στις σχέσεις μέσα στην ίδια την οικογένεια. Αυτή η διπλή διάσταση δημιουργεί μοναδικές προκλήσεις αλλά και ευκαιρίες – και είναι ο λόγος που η συμβολή εξωτερικών και εξειδικευμένων συμβούλων έχει γίνει απαραίτητη περισσότερο από ποτέ.

Σε μια μικρή και ευέλικτη οικονομία όπως η κυπριακή, οι εξωτερικοί σύμβουλοι συχνά αποτελούν τον κρίσιμο παράγοντα που επιτρέπει σε μια οικογενειακή επιχείρηση να εξελιχθεί, να επεκταθεί και να προσαρμοστεί. Η ουδετερότητα και η τεχνική γνώση που φέρνουν μαζί τους ενισχύουν σημαντικά τις αποφάσεις και τις στρατηγικές πρωτοβουλίες επιχειρήσεων που μεγάλωσαν χάρη στη διορατικότητα της ιδρυτικής γενιάς, αλλά πλέον λειτουργούν σε μια εποχή με αυξημένες απαιτήσεις.

Μια βασική ανάγκη αφορά τον στρατηγικό σχεδιασμό. Πολλές κυπριακές οικογενειακές επιχειρήσεις λειτουργούν παραδοσιακά, χωρίς πάντα δομημένα επιχειρηματικά πλάνα. Ένας εξωτερικός σύμβουλος μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου business plan που λαμβάνει υπόψη χρηματοδότηση, marketing, λειτουργίες, εφοδιαστική αλυσίδα και τεχνολογική αναβάθμιση. Αυτό είναι κρίσιμο σε μια περίοδο κατά την οποία οι επιχειρήσεις επιδιώκουν ανάπτυξη μέσω νέων κλάδων ή ξένων αγορών, αλλά χρειάζονται τεχνοκρατική καθοδήγηση για να το κάνουν βιώσιμα. Εννοείται πως, σε κάθε περίπτωση, η έκταση και το βάθος του επιχειρηματικού πλάνου καθορίζονται από τις ιδιάζουσες συνθήκες της κάθε επιχείρησης.

Ειδικότερα, σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που αλλάζει συνεχώς, η τεχνολογική εξέλιξη, ο αυξανόμενος ανταγωνισμός και η ψηφιακή μετάβαση απαιτούν νέες στρατηγικές. Ένας εξειδικευμένος σύμβουλος μπορεί ν’ αναλύσει τις τάσεις και τους κινδύνους, να προτείνει νέα μοντέλα και να βοηθήσει στην υιοθέτηση καινοτομιών που δεν είναι πάντα ορατές εσωτερικά.

Η άντληση χρηματοδότησης είναι επίσης μια ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία. Οι επιλογές –τραπεζικός δανεισμός, ευρωπαϊκά προγράμματα, κρατικές χορηγίες ή επενδυτικά / εξωτερικά κεφάλαια – απαιτούν εξειδικευμένη κατανόηση. Ο σωστός σύμβουλος μπορεί να εντοπίσει τις καταλληλότερες πηγές, να προετοιμάσει το απαραίτητο υλικό και να εξηγήσει τις υποχρεώσεις κάθε επιλογής, σε μια περίοδο κατά την οποία η Κύπρος επιδιώκει να ενισχύσει το οικοσύστημα καινοτομίας.

Η σωστή διαχείριση ταμειακών ροών και κεφαλαίου κίνησης αποτελεί εξίσου καθοριστική πρόκληση. Πολλές επιχειρήσεις δυσκολεύονται στην πρόβλεψη ρευστότητας και στην οργάνωση των λειτουργιών με τρόπο που μειώνει το κόστος. Οι σύμβουλοι διαθέτουν εργαλεία που μεταμορφώνουν τη χρηματοοικονομική λειτουργία και ενισχύουν τη σταθερότητα.

Ιδιαίτερη σημασία έχει και η σωστή διαχείριση φορολογικών υποχρεώσεων – εταιρικών και προσωπικών. Η Κύπρος προσφέρει ανταγωνιστικό φορολογικό καθεστώς, όμως αυτό συνεπάγεται την ανάγκη συνεχούς συμμόρφωσης και παρακολούθησης αλλαγών. Ένας φορολογικός σύμβουλος βοηθά στην αξιοποίηση κινήτρων και στην οργάνωση της συνολικής φορολογικής στρατηγικής, κάτι κρίσιμο όταν η περιουσία της οικογένειας και της επιχείρησης είναι στενά συνδεδεμένες.

Όσον αφορά τη διεθνή επέκταση, πολλοί κυπριακοί οργανισμοί στοχεύουν αγορές στη Μέση Ανατολή, την Ευρώπη και πέραν αυτών. Η κατανόηση διεθνών κανονισμών, φορολογικών υποχρεώσεων και πολιτισμικών διαφορών απαιτεί καθοδήγηση από ειδικούς που μπορούν να διευκολύνουν συνεργασίες, δημιουργία υποκαταστημάτων και προσαρμογή στρατηγικής.

Η τεχνολογία και η κυβερνοασφάλεια αποτελούν πλέον θεμελιώδη στοιχεία. Πολλές κυπριακές επιχειρήσεις χρειάζονται αναβάθμιση συστημάτων ή προστασία από αυξανόμενες κυβερνοαπειλές. Οι εξειδικευμένοι σύμβουλοι βοηθούν στην ενίσχυση της ψηφιακής ασφάλειας και στη δημιουργία υποδομών που βελτιώνουν παραγωγικότητα και προστατεύουν κρίσιμα δεδομένα.

Το θέμα της διαδοχής παραμένει ίσως το πιο ευαίσθητο ζήτημα για τις κυπριακές οικογενειακές επιχειρήσεις. Η έλλειψη σχεδιασμού μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις ή απώλεια αξίας. Εξωτερικοί σύμβουλοι βοηθούν με ουδετερότητα στον καθορισμό διαδόχων και στο χρονοδιάγραμμα και τον τρόπο μετάβασης.

Καθώς η επιχείρηση αλλά και η οικογένεια μεγαλώνουν, η μετάβαση σε πιο επαγγελματικές δομές διοίκησης, διαδικασιών και διακυβέρνησης καθίσταται ολοένα πιο αναγκαία. Οι εν λόγω δομές πρέπει να εστιάζουν στην κατανομή ξεκάθαρων ρόλων, στη διαφάνεια, στην ορθή επικοινωνία και πληροφόρηση και στην ορθολογιστική διαχείριση των αυξανόμενων κινδύνων. Οι σύμβουλοι βοηθούν στη δημιουργία εσωτερικών πολιτικών και μηχανισμών ελέγχου (internal audit και risk management), που ενισχύουν την αξιοπιστία και την προστασία της επιχείρησης.

Τέλος, η πώληση ή μερική εκποίηση μιας οικογενειακής επιχείρησης -είτε για στρατηγικούς λόγους είτε λόγω απουσίας διαδόχου- απαιτεί τεχνική και συναισθηματική υποστήριξη. Οι ειδικοί μπορούν να βοηθήσουν στην αποτίμηση, στην εξεύρεση αγοραστή και στη διασφάλιση ότι η οικογένεια λαμβάνει την πραγματική αξία της δουλειάς μιας ζωής.

Σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών, οι κυπριακές οικογενειακές επιχειρήσεις χρειάζονται συμμάχους που προσφέρουν γνώση, αντικειμενικότητα και στρατηγική προοπτική. Η συνεργασία με εξειδικευμένους συμβούλους μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ στασιμότητας και της βιωσιμότητας και της ανάπτυξης, διασφαλίζοντας την επιτυχία τους για τις επόμενες γενιές.

*Ο Ρένος Ιωαννίδης είναι Διοικητικός Σύμβουλος, Restructuring and Debt Advisory, Επικεφαλής τομέα Οικογενειακών Επιχειρήσεων, KPMG Κύπρου

**Ο Άθως Δημητρίου είναι Senior Manager, Restructuring & Debt Advisory, KPMG Κύπρου