Πώς η Έκθεση Βιβλίου ενώνει τον πολιτισμό

Η 4η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Λεμεσού πραγματοποιείται στους Χαρουπόμυλους Λανίτη από τις 21 έως τις 23 Νοεμβρίου, με κεντρική φετινή θεματική «Ο Άνθρωπος. Πρωταγωνιστής και Θεατής».

Η συμμετοχή της Άννας Μαραγκού στην Έκθεση έρχεται ως μια ακόμη συμβολή σε έναν θεσμό που, όπως η ίδια σημειώνει, έχει ήδη αποκτήσει πλατύ κοινό και ουσιαστικό αντίκτυπο στον πολιτισμό του τόπου. Με λόγο άμεσο και βαθιά ανθρώπινο, μιλά στη «Σημερινή» για την ανάγκη εξωστρέφειας, για τη σημασία της διεθνούς παρουσίας, για την αξία του βιβλίου ως ζωντανού φορέα μνήμης και πολιτισμού, αλλά και για τη φετινή θεματική «Ο Άνθρωπος. Πρωταγωνιστής και Θεατής», που κατά την ίδια αντανακλά τη διττή φύση κάθε δημιουργού και κάθε αναγνώστη.

Ακολουθεί η συνέντευξη:

Πώς βιώνετε τη συμμετοχή σας στην 4η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Λεμεσού, έναν θεσμό που αναπτύσσεται σταθερά και δυναμικά;

Eίναι τιμή να συμπεριλαμβάνονται τα συγγράμματά μου σ’ έναν θεσμό που απέκτησε ήδη ένα πλατύ κοινό. Ό,τι ποιοτικό και σοβαρό γίνεται σήμερα στον τόπο μας για τον πολιτισμό είναι κέρδος. Είναι σημαντικό οι συγγραφείς, οι λογοτέχνες, οι καλλιτέχνες ν’ αποκτήσουν ερείσματα στην Κύπρο του 2025 για ν’ αποδείξουν ότι ο τόπος αντιστέκεται και κρατά καλά και έχει μέλλον. Μόνον ο πολιτισμός μπορεί να διαψεύσει το τραγικό This is Cyprus.

Η Έκθεση συγκεντρώνει εκθέτες, ομιλητές και δράσεις από την Κύπρο και το εξωτερικό. Τι πιστεύετε ότι καθιστά αυτήν τη διοργάνωση τόσο σημαντική για το νησί;

Το άνοιγμα των ματιών και φτερών μας στον υπόλοιπο πλανήτη είναι ανάγκη. Δεν είμαστε μόνον εμείς ο επιούσιος λαός του Κυρίου. Είμαστε ένας τόπος με έναν πολιτισμό αιώνων που συμπορεύεται και είναι ισάξιος με τους μεγάλους πολιτισμούς της Μεσογείου θαλάσσης. Δεν είμαστε μόνοι μας, είμαστε μέρος του όλου, και η γνώση των δεδομένων και των πεπραγμένων και του γύρω κόσμου ωφελεί στην αυτογνωσία μας και κυρίως στο απαραίτητο «μέτρο».

Ποια θεωρείτε ότι είναι η συμβολή μιας τέτοιας μεγάλης πολιτιστικής διοργάνωσης στην ενίσχυση της φιλαναγνωσίας και της σχέσης του κοινού με το βιβλίο;

Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αυτό το γεγονός έχει λαϊκό έρεισμα, είναι ζωντανός και έχει παλμό. Δεν είναι «δήθεν». Ο κόσμος αρέσκεται στο να βρίσκεται και να περιφέρεται ανάμεσα σε βιβλία, ανθρώπους του πολιτισμού, να βλέπει παραστάσεις, να μετέχει ενεργά σε συζητήσεις. Το βιβλίο, άρα και ο πολιτισμός, ανοίγεται για όλους, μικρούς, μεγάλους, ακαδημαϊκούς ή λάτρεις αστυνομικών μυθιστορημάτων. Ένας μεγάλος και όμορφος χώρος κυριεύεται από πολιτισμό. Λίγο είναι;

Η φετινή θεματική, «Ο Άνθρωπος. Πρωταγωνιστής και Θεατής», δίνει μια στοχαστική διάσταση στο πρόγραμμα. Πώς συνομιλεί αυτή η ιδέα με τον τρόπο που εσείς προσεγγίζετε την ιστορία και τον πολιτισμό;

Αυτοί που δημιουργούν τον πολιτισμό είναι οι άνθρωποι, που κάποιες φορές είναι και πρωταγωνιστές και κάποιες φορές θεατές. Άρα ο κόσμος που θα επισκεφθεί το φεστιβάλ θα γνωρίσει το υπόστρωμα, το προζύμι του πολιτισμού μας, θ’ αντιληφθεί το εύρος της καλλιτεχνίας, της παράδοσης, των τεχνών και, κυρίως, του γραπτού λόγου. Γιατί ένα βιβλίο αντανακλά έναν κόσμο μέσα από τα μάτια ενός ατόμου, ενός υπαρκτού ανθρώπου.

Η Έκθεση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διεθνή παρουσία και στη διασύνδεση με άλλες χώρες. Πώς βλέπετε αυτήν την προσπάθεια διεύρυνσης;

Σημαντική και αναγκαία. Ένα Άγγλος ποιητής, ο John Donne, έγραψε κάτι που με αγγίζει πολύ, «No man is an island». Πρέπει να γνωρίζουμε τους πέριξ, να απογαλακτιστούμε από τα χιλιοειπωμένα που αφορούν ένα μικρό νησί, σε ένα μεγάλο πέλαγος με μια τεράστια ιστορία. Εξερευνούμε, ακούμε, μαθαίνουμε, συγκρίνουμε, γνωρίζουμε, συζητούμε για θέματα που είναι κοινά, για αξίες που είναι δυσεύρετες πια, βρίσκουμε απαντήσεις, λύσεις, παραδειγματιζόμαστε, καταλαβαίνουμε ότι είμαστε μέρος του όλου!

Με έξι σκηνές και δεκάδες δράσεις, η Έκθεση λειτουργεί ως πολυφωνικός χώρος διαλόγου. Πώς εκτιμάτε ότι αυτό επηρεάζει το επίπεδο και το εύρος των συζητήσεων γύρω από το βιβλίο;

Οτιδήποτε ανοίγει λεωφόρους γνώσης και διαλόγου είναι καλοδεχούμενο και, κυρίως, αναγκαίο. Το βιβλίο είναι η έκφραση ενός γεγονότος, ενός συναισθήματος, μιας καταγεγραμμένης σκέψης, μιας συγκεκριμένης στιγμής που πλέον φεύγει από τον συγγραφέα και παραδίδεται στην αιωνιότητα. Είναι μια προσωπική κατάθεση για το σύνολο, ξεπερνά το ιδιωτικό και το προσωπικό, παραδίνεται στην κρίση του «άλλου» και για τούτο η γραφή είναι μια γενναία και τολμηρή πράξη.

Πόσο σημαντικό θεωρείτε ότι είναι για το έργο των Κύπριων δημιουργών να παρουσιάζεται σε ένα τέτοιο, διεθνούς προσανατολισμού, περιβάλλον;

Μετέχουμε με τα μικρά και τα μεγάλα μας ως πράξη συνύπαρξης. Τα έργα των Κυπρίων δημιουργών είναι σήμερα εφάμιλλα και ανταγωνίζονται επάξια έργα άλλων. Είναι πολύ σημαντικό να βρίσκονται στο σύγχρονο προσκήνιο μιας παγκόσμιας καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Φέτος υπάρχει εστίαση στη γαλλική λογοτεχνία και κουλτούρα. Πώς αξιολογείτε την παρουσία τέτοιων αφιερωμάτων μέσα σε μια βιβλιακή έκθεση;

Η γαλλική λογοτεχνία, η ιστοριογραφία, η περιηγητική λογοτεχνία έχουν πολλούς δεσμούς με την Κύπρο, να θυμίσω μόνον ότι η Κύπρος από τον 12ον μέχρι και τα τέλη του 15ου αιώνα βρισκόταν κάτω από την κυριαρχία των Γάλλων Λουζινιάν. Οι τρεις αυτοί αιώνες άφησαν ένα μεγάλο απόθεμα πολιτισμού, που λανθασμένα οι παλαιότερες γενιές περιφρόνησαν, γιατί δεν ήταν ούτε ελληνικό ούτε ορθόδοξο. Τα πράγματα όμως άλλαξαν ευτυχώς και η γαλλική παράδοση έχει περάσει όχι μόνο στο πανέμορφο γλωσσικό μας ιδίωμα αλλά και στην ίδια τη φύση της πολιτιστικής παραγωγής του νησιού. Ένας σύγχρονος ερευνητής, λογοτέχνης, καλλιτέχνης, ένας ελεύθερος δημιουργός, τέλος πάντων, έχει επίγνωση των επιρροών και των επιδράσεων, αλλά γνωρίζει ταυτόχρονα ότι αυτές συμβάλουν ώστε το έργο του να είναι πολυδιάστατο και όχι μονολιθικό και να εκφράζει ακριβώς την ιδιαιτερότητα και τον χαρακτήρα που είχε πάντα το νησί μας.

Στη σκηνή θα συνομιλήσετε με την Κωνσταντία Σωτηρίου για τη ζωή και το έργο σας. Τι περιμένετε να αναδειχθεί μέσα από αυτήν τη δημόσια συζήτηση;

Η Κωνσταντία Σωτηρίου εκφράζει τη νεότερη λογοτεχνική γενιά. Εγώ εκπροσωπώ έναν παλαιότερο κόσμο, δεν ξέρω ποια από τις δυο μας είναι πιο τυχερή. Ίσως αυτό βγει από τις κουβέντες μας. Ίσως ακόμη, παρά τη διαφορά ηλικίας, να συνειδητοποιήσουμε ότι αμφότερες αντλούμε από την ίδια μάνα, που είναι η ιστορία και οι ιστορίες του τόπου. Η Κωνσταντία βγήκε μπροστά με γενναία και τολμηρά βιβλία, που αγγίζουν και νοματίζουν και το παρόν και το παρελθόν. Εγώ είμαι ακόμη βαθιά νυχτωμένη και συνεπαρμένη μέσα σε μια Κύπρο που ποθώ και πεθυμώ.

Ως άνθρωπος με βαθιά σχέση με τον πολιτισμό, τι θεωρείτε ότι αποκομίζει ένας επισκέπτης φεύγοντας από τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Λεμεσού;

Λίγες ώρες μακριά από τα τεκταινόμενα και τις αλήθειες της βραχονησίδας. Λίγες ώρες ανάπαυλας από την καταναλωτική και επιφανειακή ζωή, από τα λάθη και τα καθημερινά πάθη, από την αβάσταχτη ελαφρότητα των ηγετών μας, ξεκινώντας από το κυκλοφοριακό, περνώντας μέσα από το υδατικό για να καταλήξουμε στο Κυπριακό. Ο πολιτισμός προσφέρει ανάπαυλα και ελπίδα και είναι μεγάλο δώρο η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου της Λεμεσού και την ευχαριστώ.