Το κοινωνικό και οικονομικό στοίχημα για την επάρκεια των συντάξεων

Η επάρκεια των συντάξεων, η ενίσχυση του δεύτερου ασφαλιστικού πυλώνα (Ταμεία Προνοίας), η αποπληρωμή του δανεισμού της Κυβέρνησης στο Ταμείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΤΚΑ) και ο εκσυγχρονισμός της επενδυτικής του πολιτικής αποτελούν τις βασικές επιδιώξεις της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης, σύμφωνα με τον Υπουργό Εργασίας, Γιάννη Παναγιώτου. Με τις συναντήσεις της αρμόδιας Επιτροπής να βρίσκονται σε εξέλιξη για την ετοιμασία του πλαισίου, και τον Υπουργό να θέτει ως στόχο την ψήφιση των νομοσχεδίων πριν από τις ερχόμενες βουλευτικές εκλογές, οικονομολόγοι και κοινωνικοί εταίροι αναλύουν στην εφημερίδα «Σημερινή» τις κατευθυντήριες γραμμές που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση για ένα μέλλον που θα εξασφαλίζει ασφάλεια για όλους.

Ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Ανδρέας Μιλιδώνης, θέτει ως προτεραιότητα την ίδρυση Ανεξάρτητης Εποπτικής Αρχής για συντάξεις και ασφαλιστικά προϊόντα, τονίζοντας ότι ένας τέτοιος θεσμός θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη των πολιτών και την κουλτούρα αποταμίευσης. Για την ανάγκη για επενδυτική πολιτική του ΤΚΑ με υψηλότερες αποδόσεις, που θα επιφέρουν και υψηλότερες συντάξεις, κάνει λόγο ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης, για να προσθέσει ότι υπάρχουν καλά παραδείγματα άλλων χωρών, κυρίως στη Βόρεια Ευρώπη.

Ο γενικός διευθυντής της ΟΕΒ, Μιχάλης Αντωνίου, επισημαίνει την ανάγκη η μεταρρύθμιση να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συστήματος χωρίς αύξηση εισφορών, καθώς και την ανάγκη δημιουργίας αποθεματικού στο ΤΚΑ που να διέπεται με κανόνες σώφρονος διαχείρισης. Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματέα της ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, η μεταρρύθμιση θα πρέπει να επιλύει περαιτέρω ζητήματα όπως το χάσμα συντάξεων ανδρών και γυναικών και το πέναλτι 12%.

Α. Μιλιδώνης: «Κλειδί» η δημιουργία Ανεξάρτητης Εποπτικής Αρχής

Την ανάγκη για εκσυγχρονισμό στην εποπτεία του συνταξιοδοτικού συστήματος στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης, ώστε να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, η προστασία των συνταξιούχων και η βιωσιμότητα του συστήματος, ανέδειξε ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών του Πανεπιστημίου Κύπρου, Ανδρέας Μιλιδώνης, στη «Σ».

«Η πιο σημαντική μεταρρύθμιση που μπορεί να γίνει για το συνταξιοδοτικό είναι η δημιουργία της Ανεξάρτητης Εποπτικής Αρχής για Συντάξεις και ασφαλιστικά προϊόντα. Η ανεξαρτησία αυτού του θεσμού είναι το κλειδί. Θα ενισχύσει τη θεσμική εμπιστοσύνη και την κουλτούρα αποταμίευσης», ανέφερε συγκεκριμένα.

Οι βασικοί στόχοι της εποπτείας των ασφαλιστικών συνταξιοδοτικών προϊόντων, σύμφωνα με τον κ. Μιλιδώνη, έχουν να κάνουν με:

- Την προστασία των ασφαλισμένων και των δικαιούχων συντάξεων.

- Την παρακολούθηση της φερεγγυότητας των ασφαλιστών και της χρηματοδότησης των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων.

- Tη διατήρηση της χρηματοοικονομικής σταθερότητας.

- Την προώθηση της δικαιοσύνης και της διαφάνειας.

Στην Κύπρο, οι ασφαλιστικές εταιρείες και τα Ταμεία Προνοίας εποπτεύονται από τον Έφορο Ασφαλιστικών Εταιρειών και τον Έφορο Ταμείων Προνοίας / Συντάξεων που υπάγονται στα Υπουργεία Οικονομικών και Εργασίας αντίστοιχα. Συνεπώς, ο Ανδρέας Μιλιδώνης υπογραμμίζει πως το κριτήριο της ανεξαρτησίας δεν ικανοποιείται αφού τα δύο Υπουργεία έχουν πολιτικούς προϊσταμένους.

Ο καθηγητής Ανδρέας Μιλιδώνης, ως ιδανική λύση, προτείνει τη δημιουργία Ανεξάρτητης Εποπτικής Αρχής, που θα καλύπτει τόσο τον ασφαλιστικό τομέα όσο και τον τομέα των επαγγελματικών συντάξεων (Ταμεία Προνοίας), η οποία θα λειτουργεί καθαρά με τεχνοκρατικά κριτήρια, κάτω από την ομπρέλα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πρόσθεσε ότι, σε περίπτωση που δεν θα δημιουργηθεί μια νέα Ανεξάρτητη Εποπτική Αρχή, όπως προνοούσε το νομοσχέδιο που είχε υποβληθεί στη Βουλή πριν από μερικά χρόνια, τότε η δεύτερη καλύτερη λύση θα ήταν ίσως η κοινή εποπτεία για τον ασφαλιστικό τομέα όσο και τον τομέα των επαγγελματικών συντάξεων (Ταμεία Προνοίας), να μεταφερθεί κάτω από την Κεντρική Τράπεζα (ΚΤ) για τους εξής λόγους:

- Η αξιοπιστία της Κεντρικής Τράπεζας μεταξύ των πολιτών της Κύπρου βρίσκεται σε ιστορικά ψηλά επίπεδα και έχει τη μεγαλύτερη διαφορά από αυτήν της Κεντρικής Κυβέρνησης, δηλαδή και των Υπουργείων (2013-2025) με βάση τα στοιχεία του Trust Index της Stockwatch.

- Τίθεται θέμα Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας αφού τα υφιστάμενα περιουσιακά στοιχεία των Συνταξιοδοτικών Ταμείων (2ος πυλώνας) ανέρχονται στο 13% του ΑΕΠ (4,26 δισ. ευρώ).

- Υπάρχει ήδη σημαντική τεχνογνωσία και υποδομή που μπορεί ν’ αξιοποιηθεί (οικονομίες κλίμακας).

- Μέρος του Ευρωσυστήματος: τεχνογνωσία σε τομείς όπως η καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος.

- Η επερχόμενη Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων εκθέτει καταναλωτές σε επενδυτικό κίνδυνο μέσω των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών προϊόντων τους.

- H Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου ηγείται της Κυπριακής Επιτροπής Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού και Παιδείας και η χρηματοοικονομική παιδεία συνδέεται άμεσα με την αποταμιευτική κουλτούρα και τη συνταξιοδοτική επάρκεια.

Γ. Τελώνης: Ανάγκη για ενθάρρυνση της προσωπικής αποταμίευσης

Ως προτεραιότητες της μεταρρύθμισης, ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης προτάσσει τη βιωσιμότητα του ΤΚΑ και την επενδυτική του πολιτική.

«Όσο αφορά την επενδυτική πολιτική, υπάρχουν διεθνή πρότυπα και καλά παραδείγματα άλλων χωρών, τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, ειδικότερα στις Σκανδιναβικές χώρες. Θα πρέπει μέσω της επενδυτικής πολιτικής να ψηλώσουμε τις αποδόσεις, οι οποίες θα φέρουν υψηλότερες συντάξεις», ανέφερε ο κ. Τελώνης στη «Σ».

Καθώς οι συντάξεις από το ΤΚΑ δεν είναι επαρκείς, ο Γιάννης Τελώνης θεωρεί ότι η μεταρρύθμιση θα πρέπει να περιλαμβάνει πρόνοιες που να ενθαρρύνουν την προσωπική αποταμίευση για σύνταξη.

«Δηλαδή, τα χρήματα τα οποία ο πολίτης θα μαζεύει, για να συμπληρώνουν τη βασική σύνταξη του Ταμείου. Όσο πιο νωρίς ξεκινήσει κάποιος να αποταμιεύει για τη σύνταξή του, τόσο το καλύτερο», διευκρίνισε.

Μ. Αντωνίου: Απαραίτητη η ισορροπία

Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή της ΟΕΒ, Μιχάλη Αντωνίου, λόγω των δημογραφικών αλλαγών, η βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων είναι εξαιρετικής σημασίας όχι μόνο για την ποιότητα ζωής των ατόμων που βρίσκονται σε συντάξιμη ηλικία, αλλά και για την ευρωστία της οικονομίας.

«Οι συνταξιούχοι σταδιακά μετατρέπονται στο 1/3 του συνόλου του πληθυσμού σ’ όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Οπότε, είναι πάρα πολύ σημαντικό η καταναλωτική τους ικανότητα να είναι αξιοπρεπής καθώς και τα επίπεδα διαβίωσής τους. Αυτό χρειάζεται προγραμματισμό, ενίσχυση του πρώτου πυλώνα, δηλαδή του εθνικού συστήματος συνταξιοδοτικών παροχών, καθώς και ενίσχυση του 2ου και 3ου πυλώνα», ανέφερε ο κ. Αντωνίου στη «Σ».

Υψίστης σημασίας, κατά τον κ. Αντωνίου, είναι να βρεθεί η ισορροπία που δεν θα οδηγήσει σε αύξηση των εισφορών.

«Είναι αρκετά πιεσμένες οι συναφείς με την απασχόληση εισφορές και για τους εργαζόμενους και για τις επιχειρήσεις. Οπότε θα πρέπει να δούμε μια βελτίωση των συνταξιοδοτικών ωφελημάτων κυρίως με τη διαχείριση και τη συντάξιμης ηλικίας. Θα πρέπει να δούμε πού καθορίζουμε τη συντάξιμη ηλικία, πού τις εισφορές και πού το ύψος των συντάξεων», εξήγησε.

Την ίδια ώρα, υπέδειξε πως θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα πραγματικό αποθεματικό στο ΤΚΑ, με κανόνες σώφρονος διαχείρισης και που ν’ αποδίδει λίγο υψηλότερα.

«Αυτό είναι μία σταδιακή διαδικασία, που χρειάζεται μελέτη», κατέληξε ο γενικός διευθυντής της ΟΕΒ, Μιχάλης Αντωνίου.

Σ. Χαραλάμπους: Ο κάθε πολίτης να εξασφαλίζει αξιοπρεπή σύνταξη

Κατευθυντήρια γραμμή του συνταξιοδοτικού, κατά τη Γενική Γραμματέα της ΠΕΟ, Σωτηρούλα Χαραλάμπους, θα πρέπει να είναι η διατήρηση του ΤΚΑ ως βασικού πυλώνα, μέσα από το οποίο ο κάθε πολίτης να εξασφαλίζει αξιοπρεπή σύνταξη, που να μην τον κατατάσσει στους φτωχούς.

«Ταυτόχρονα θα πρέπει να επεκταθεί ο θεσμός των Ταμείων Προνοίας για να καλύψει όλους τους εργαζομένους. Αυτό το ζήτημα είναι συνυφασμένο και με τη συζήτηση για μέτρα, μέσα από τα οποία θα αυξηθεί ο αριθμός των εργαζομένων που καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις», δήλωσε στη «Σ».

Ανέφερε ότι μια παράμετρος που την έχει αναδείξει ο Υπουργός και βρίσκει σύμφωνη την ΠΕΟ, είναι η ανάγκη να επιλυθεί το πρόβλημα με το χάσμα των συντάξεων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η κ. Χαραλάμπους επισήμανε ότι θα πρέπει επίσης ν’ αποκατασταθεί η άνιση μεταχείριση όσον αφορά τους άνδρες δικαιούχους σύνταξης χηρείας.

Συν τοις άλλοις, μέσω της μεταρρύθμισης, όπως είπε, θα πρέπει να επιλυθούν ζητήματα που εκκρεμούν, όπως είναι το πέναλτι 12% στην πρόωρη αφυπηρέτηση.

«Η θέση μας είναι πολύ συγκεκριμένη. Με βάση τα χρόνια εισφορών που έχει ο καθένας στο σύστημα, το 12% θα πρέπει να μειώνεται, μέχρι και τον μηδενισμό», διευκρίνισε.

Την ίδια ώρα, ανέφερε ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις ομάδες εργαζομένων που αφυπηρετούν στα 63 τους χρόνια επειδή οι συνθήκες εργασίας τους είναι δύσκολες.

«Απαραίτητη είναι και η δημιουργία πλαισίου για επίλυση του ζητήματος του χρέους του κράτους προς το ΤΚΑ. Η πρόταση της ΠΕΟ αφορά στο να επανεκκινήσει το πρόγραμμα ετήσιας καταβολής δόσης και να σταματήσει ο δανεισμός. Όταν δημιουργηθεί πραγματικό αποθεματικό και υπό την προϋπόθεση ύπαρξης ρυθμιστικού πλαισίου, το Ταμείο θα μπορεί να αναπτύξει επενδυτική πολιτική χαμηλού ρίσκου με κοινωνικό χαρακτήρα. Ενδεικτικά, θα μπορούσε να επενδύει σε ανεγέρσεις κτηρίων που θα ενοικιάζονται στο κράτος ή σε έργα κοινωνικής στέγης μέσω σύμπραξης του κράτους με την Τοπική Αυτοδιοίκηση και με αυτήν τη διαδικασία να προσφέρει κοινωνική στέγη και ταυτόχρονα να έχει και έσοδα», τόνισε η κ. Χαραλάμπους.

Πώς οι χαμηλοί μισθοί ανοίγουν μελλοντική δημοσιονομική «τρύπα»

Η ενίσχυση της επάρκειας των μισθών, όπως ανέφερε ο Υπουργός Εργασίας Γιάννης Παναγιώτου στην Επιτροπή Οικονομικών της Βουλής κατά την εξέταση του προϋπολογισμού του Υπουργείου Εργασίας (17/11), είναι συνυφασμένη με την ενίσχυση της επάρκειας των συντάξεων. «Οι χαμηλοί μισθοί, που για ορισμένες εταιρείες και Οργανισμούς είναι ελκυστικοί για σκοπούς κερδοφορίας, έχουν αλυσιδωτές επιπτώσεις», είπε, ανάμεσα σε άλλα.

Ο οικονομολόγος Γιάννης Τελώνης, μιλώντας στη «Σ», εξήγησε πως οι χαμηλοί μισθοί επιφέρουν χαμηλές συντάξεις, και αυτό «κτυπά» στην πολιτική του κράτους.

«Όταν έχεις χαμηλούς μισθούς, τότε έχεις χαμηλές συντάξεις. Σημαίνει ότι αυτό το άτομο που θα πάρει ελάχιστη σύνταξη, θα χρειαστεί κοινωνική στήριξη. Αν αυξηθούν οι μισθοί θα κλείσουμε μια δημοσιονομική τρύπα του μέλλοντος», ανέφερε ο κ. Τελώνης.

Γ. Παναγιώτου: Το χρονοδιάγραμμα και οι στόχοι

Ο Υπουργός Εργασίας Γιάννης Παναγιώτου ανέφερε στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών (17/11) πως ο στόχος είναι να κατατεθούν τα νομοσχέδια της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης στη Βουλή εντός του 2025, να ψηφιστούν πριν από τις επικείμενες βουλευτικές εκλογές και η μεταρρύθμιση να εφαρμοστεί το 2027.

Ιδιαίτερη έμφαση, σύμφωνα με τον Υπουργό, δίνεται στην αύξηση των χαμηλών συνταξιοδοτικών αμοιβών, στη διασφάλιση αξιοπρεπών συντάξεων και στην ενίσχυση του δεύτερου πυλώνα. Παράλληλα, έμφαση δίνεται στον εκσυγχρονισμό της επενδυτικής πολιτικής του ΤΚΑ, με επενδύσεις εκτός Δημοσίου. Ο κ. Παναγιώτου ανέφερε ότι μέσω της μεταρρύθμισης θα ξεκινήσει η αποπληρωμή του εσωτερικού δανεισμού της Κυβέρνησης στο ΤΚΑ, με στόχο τη δημιουργία αποθεματικού και θωράκισης της βιωσιμότητάς του.