Ο Ερχιουρμάν δεν μας έχει ήδη παγιδεύσει. Θα μας παγιδεύσει μόνο αν συνεχίσουμε να παίζουμε στο δικό του γήπεδο

Η πραγματικότητα όμως είναι πιο ψυχρή: ο Τουφάν Ερχιουρμάν δεν εμφανίστηκε στο τραπέζι ως «λευκή σελίδα», αλλά ως πολιτικός με καλά δομημένο πακέτο προϋποθέσεων, που αν μείνει αναπάντητο, κινδυνεύει να μετατραπεί σε νομικοπολιτικό πλαίσιο εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το πραγματικό λάθος μας θα είναι να τον παρουσιάζουμε σαν να έχει ήδη παγιδεύσει οριστικά την Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν την έχει. Μπορεί όμως να το πετύχει, αν η Λευκωσία συνεχίσει να μιλά γενικά και συναισθηματικά, αντί να αποδομήσει νομικά και πολιτικά τις προϋποθέσεις του εκεί που πονάει, δηλαδή στα πρακτικά του ΟΗΕ και στα χαρτιά των Βρυξελλών.

Το πακέτο Ερχιουρμάν: από τα «μέτρα εμπιστοσύνης» στις σκληρές προϋποθέσεις

Μετά τη συνάντηση, ο Ερχιουρμάν έδωσε συνέντευξη Τύπου, παρουσιάζοντας ένα «δεκάλογο» μέτρων για τη δημιουργία «κλίματος λύσης»Το ‘κλίμα’ περιλαμβάνει μεικτούς γάμους, σημεία διέλευσης, εμπόριο μέσω Πράσινης Γραμμής, χαλλούμι, νεανικά τουρνουά, κοινές πρωτοβουλίες.

Στην επιφάνεια, πρόκειται για τεχνικές βελτιώσεις της καθημερινότητας. Πολιτικά όμως, εξυπηρετούν τρεις στόχους:

1. Εδραιώνουν την εικόνα ενός «υπεύθυνου, πρακτικού ηγέτη» που «λύνει προβλήματα» σε συνεργασία με ΟΗΕ και ΕΕ.
2. Δένουν τους διεθνείς οργανισμούς σε μια λογική «σταδιακής κανονικοποίησης» της Τ/κ οντότητας, χωρίς να αλλάζει τίποτα στην κατοχή.
3. Μετατρέπουν τεχνικά ζητήματα (π.χ. εμπόριο, χαλλούμι, πράσινη γραμμή) σε εργαλεία πολιτικής πίεσης, που όποιος τα μπλοκάρει παρουσιάζεται ως «εχθρός της συνεργασίας».

Πολύ πιο κρίσιμη, όμως, είναι η παράλληλη τετραπλή «μεθοδολογία» που ο ίδιος έχει ήδη διατυπώσει δημόσια:

• Πολιτική ισότητα ως «κόκκινη γραμμή»: όχι ως γενική αρχή, αλλά ως πακέτο που περιλαμβάνει εκ περιτροπής προεδρία και ουσιαστικό βέτο των Τ/κ σε όλα τα ομοσπονδιακά όργανα.
• Χρονοδιάγραμμα & «αποτέλεσμα»: διαπραγμάτευση χωρίς χρονικά όρια, απορρίπτεται ρητά. Ζητά διαδικασία με σαφή χρόνο λήξης και προαποφασισμένο ότι δεν θα επανέλθουμε στο σημερινό status quo.
• Εκ των προτέρων συμφωνία για το blame game: έχει δηλώσει πως διαπραγματεύσεις που επιτρέπουν στην Ε/κ πλευρά να «φύγει από το τραπέζι» χωρίς κόστος είναι «απαράδεκτες» για τον λαό(!) του.
• Σύνδεση με αναβάθμιση του ψευδοκράτους: αν δεν πληρωθούν οι όροι για μια «διαδικασία λύσης», προαναγγέλλει ότι η «βούληση για λύση» των Τ/κ θα προωθηθεί μέσω ΜΟΕ και απευθείας συνεργασιών με ΕΕ, ΟΗΕ, Οργανισμό Ισλαμικής Διάσκεψης κ.λπ.

Με απλά λόγια:

• Αν δεχθούμε το πλαίσιο, κατοχυρώνεται στην πράξη μια συνομοσπονδιακή δομή με ισχυρή τουρκική επιρροή.
• Αν δεν το δεχθούμε, ο Ερχιουρμάν έχει ήδη χτίσει επιχείρημα ότι «η άλλη πλευρά δεν θέλει λύση» και απαιτεί «άρση απομόνωσης» και αναβαθμίσεις βορρά.

Πρόκειται για κλασικό σχήμα «win–win» για την τουρκική πλευρά και «lose–lose» για την Κυπριακή Δημοκρατία, αν το δεχτούμε ως βάση χωρίς αντίλογο.

Το πραγματικό λάθος της Λευκωσίας

Στον δημόσιο διάλογο βλέπουμε ήδη μια μοιρολατρική γραμμή:
«μας παγίδευσε επικοινωνιακά», «δεν έχουμε περιθώρια αντίδρασης».

Αυτή η προσέγγιση είναι λανθασμένη για δύο λόγους:

1. Νομικά, τίποτα δεν έχει κριθεί.
   Οι θέσεις Ερχιουρμάν δεν αποτελούν απόφαση Σ.Α. ΟΗΕ, ούτε μέρος δεσμευτικής συμφωνίας. Είναι πολιτική πλατφόρμα. Το αν θα μετατραπεί σε «παράμετρο λύσης» εξαρτάται από το αν η Λευκωσία δείξει ανοχή και δεν αντιδράσει έντονα αν προσπαθήσουν να τα περάσουν στα κείμενα του ΟΗΕ και της ΕΕ.
2. Πολιτικά, το κενό δεν το καλύπτει εκείνος, το δημιουργούμε εμείς.
   Ο Ερχιουρμάν μιλά με σαφήνεια, όρους, χρονοδιαγράμματα, πολλαπλά ακροατήρια (Τ/κ, Τουρκία, ΕΕ, ΟΗΕ).
   Ο κ. Χριστοδουλίδης, όμως, μένει σε γενικές αναφορές περί «επανέναρξης από εκεί που μείναμε» και «θετικής ατζέντας». Πρέπει να αποδομούνται δημόσια και τεκμηριωμένα τα προβληματικά σημεία του πλαισίου του Ερχιουρμάν.

Το πρώτο καθήκον, λοιπόν, δεν είναι να θρηνούμε «παγίδες» στην τηλεόραση, αλλά να εμποδίσουμε να γίνουν διεθνές κεκτημένο.

Και αυτό δεν γίνεται με συναισθηματικές δηλώσεις, αλλά με νομικά τεκμηριωμένη πολιτική.

Το ερώτημα για τη Λευκωσία είναι κυνικό αλλά αναγκαίο:
Πώς απορρίπτεις τις απαράδεκτες προϋποθέσεις χωρίς να επιτρέψεις στον Ερχιουρμάν να σε δείξει ως τον «ένοχο» της αποτυχίας;

Κάποιες αρχές είναι κρίσιμες:

1. Διαχωρισμός έννοιας – περιεχομένου στην «πολιτική ισότητα».
   Η Κυπριακή Δημοκρατία πρέπει να αποδεχθεί την έννοια όπως ορίζεται από ΟΗΕ (συμμετοχή των Τ/κ στη διακυβέρνηση, αποτελεσματική συμμετοχή, ισότιμο καθεστώς της κοινότητας), αλλά να απορρίψει την ταύτισή της με δομικό βέτο παντού, εκ περιτροπής προεδρία χωρίς ουσιαστικά ανταλλάγματα και μόνιμο ρόλο της Τουρκίας ως εγγυήτριας.
2. Άρνηση του «δώρου» σε περίπτωση αποτυχίας.
   Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή διαδικασία όπου, αν διαφωνήσεις σε κρίσιμα θέματα (στρατός, εγγυήσεις), η άλλη πλευρά θα ανταμειφθεί με απευθείας εμπόριο, πτήσεις ή θεσμική αναβάθμιση. Αυτό αντιστρέφει τη λογική των ψηφισμάτων 541 και 550, που καταδικάζουν την αναγνώριση του ψευδοκράτους.
3. Επιμονή σε ένα κράτος – όχι σε δύο «ισότιμους ιδρυτικούς εταίρους».

Η Λευκωσία οφείλει να δηλώνει ρητά ότι:

*διεθνώς αναγνωρίζεται μία Κυπριακή Δημοκρατία,

*οι δύο κοινότητες είναι συνιστώσες αυτής της Δημοκρατίας,

*οποιαδήποτε φρασεολογία περί «δύο ιδρυτικών κρατών» δεν μπορεί να εισαχθεί σε κείμενα ΟΗΕ ή ΕΕ χωρίς ρητή συναίνεση.

4. Κατοχή, δικαιώματα, ΕΕ: επιστροφή στη βάση του προβλήματος.
Αν ο δημόσιος λόγος περιοριστεί σε «θετικό κλίμα» και «παράθυρα ευκαιρίας», τότε ο Ερχιουρμάν θα εμφανίζεται ως ο «οικοδόμος της ειρήνης» και η Λευκωσία ως «σύμμαχος της αδράνειας».
Η ΚΔ οφείλει να υπενθυμίζει σταθερά ότι:

Τα παραπάνω δεν είναι επικοινωνιακές ατάκες. Είναι η βάση πάνω στην οποία μπορεί να χτιστεί ένα συνεκτικό πλαίσιο θέσεων, που να επιτρέπει στην ΚΔ να πει «ναι» σε διαδικασία, αλλά «όχι» σε εκβιαστικές προϋποθέσεις.

Τι πρέπει να κάνει τώρα η Λευκωσία

Στο σημείο που βρισκόμαστε, κάθε καθυστέρηση αφήνει τον Ερχιουρμάν να «γράφει» αφήγημα σε ΟΗΕ και ΕΕ.

Αν η Κυπριακή Δημοκρατία θέλει να μπλοκάρει τα σχέδιά του και να ενισχυθεί νομικά – διεθνώς, οφείλει να κινηθεί σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις:

• Σύνταξη τεκμηριωμένων non-papers προς ΟΗΕ και ΕΕ
  Που να εξηγούν:
  • τι σημαίνει «πολιτική ισότητα» στα ψηφίσματα,
  • τι δεν περιλαμβάνουν υποχρεωτικά (εκ περιτροπής, δομικό βέτο),
  • γιατί η σύνδεση αποτυχίας – αναβάθμισης ψευδοκράτους αντιστρατεύεται τους σκοπούς του Χάρτη και τα ψηφίσματα 541/550.
• Επικαιροποίηση της νομικής επιχειρηματολογίας στη βάση του Πρωτοκόλλου 10
  Να σταλεί σαφές μήνυμα προς τα κράτη μέλη ότι:
  • απευθείας εμπόριο ή πτήσεις με τα κατεχόμενα, εκτός πλαισίου λύσης, παραβιάζουν την ιδιότητα κράτους μέλους,
  • οποιαδήποτε τέτοια κίνηση θα αντιμετωπιστεί ως ζήτημα ΕΕ, όχι μόνο διμερές.
• Καθορισμός και δημοσιοποίηση εθνικών «κόκκινων γραμμών»
  Όχι ως συνθήματα, αλλά ως νομικοπολιτικό κείμενο τα εξης:
  • κατάργηση εγγυήσεων και αποχώρηση στρατού,
  • μη αποδοχή μοντέλου μόνιμου βέτο σε κάθε κρίσιμη απόφαση,
  • διασφάλιση ότι η λειτουργικότητα του κράτους δεν θα εξαρτάται από τη βούληση τρίτης χώρας.
• Παραγωγή εναλλακτικών ΜΟΕ που ενισχύουν την ίδια την Κυπριακή Δημοκρατία
  Π.χ.:
  • διευκολύνσεις προς Τ/κ ως πολίτες της ΚΔ,
  • επιστροφή Αμμοχώστου, αφού ο Ερχιουρμάν μιλά για ψηφίσματα ΣΑ
  • συνεργασίες πολιτών, που να μην περνούν μέσω «κρατικής βιτρίνας» στα κατεχόμενα.
• Στοχευμένη διπλωματική εκστρατεία σε Παρίσι, Βερολίνο, Βρυξέλλες, Ουάσιγκτον
  Με συγκεκριμένα χαρτιά, όχι με γενικές εισηγήσεις:
  • παρουσίαση των προϋποθέσεων Ερχιουρμάν,
  • ανάλυση των συνεπειών τους για την ΕΕ (ασφάλεια, ενεργειακή πολιτική, θεσμικό προηγούμενο),
  • εισήγηση για το τι θα θεωρηθεί «παραβίαση» εκ μέρους της Τουρκίας.
• Πλήρης αξιοποίηση του ΕΔΑΔ και του ευρωπαϊκού κεκτημένου
  • Επικαιροποίηση υποθέσεων και φακέλων για περιουσίες,
  • ανάδειξη του γεγονότος ότι η «λύση» δεν μπορεί να νομιμοποιήσει συστηματική παραβίαση ατομικών δικαιωμάτων για χάρην πολιτικής ισορροπίας.
• Αναβάθμιση της εσωτερικής τεχνοκρατικής ομάδας για το Κυπριακό
  • συγκρότηση μόνιμου, μικρού αλλά σοβαρού επιτελείου διεθνολόγων, συνταγματολόγων, ευρωπαιολόγων,
  • συνεχής παραγωγή νομικών και πολιτικών σημειωμάτων, όχι μόνο ad hoc, όταν καίγεται το σπίτι.
• Αλλαγή ύφους στον δημόσιο λόγο της ηγεσίας
  • λιγότερες αναφορές σε «καλό κλίμα» και «πρώτα βήματα»,
  • περισσότερη ψυχρή γλώσσα διεθνούς δικαίου και ευρωπαϊκού κεκτημένου,
  • σαφής διάκριση ανάμεσα στην ειλικρινή διάθεση για λύση και στην άρνηση εκβιαστικών προϋποθέσεων.
• Πειθαρχία εσωτερικού μετώπου
  • βασικές γραμμές να είναι κοινές σε Προεδρικό, ΥΠΕΞ, διαπραγματευτική ομάδα,
  • πίεση νατερματίσουν την πρακτική τους τα κόμματα να βγάζουν διαφορετικό «μήνυμα» προς ξένους συνομιλητές για λόγους εσωτερικής κατανάλωσης.
• Συστηματική υπενθύμιση ότι η ΚΔ είναι κράτος μέλος της ΕΕ με δικαιώματα, όχι «αιτών χάρης»
  • η Λευκωσία πρέπει να συμπεριφέρεται ως αυτόνομος ευρωπαϊκός δρών,
  • να θέτει στο τραπέζι και το κόστος για ΕΕ από μονιμοποίηση τουρκικού ρόλου ασφάλειας σε ευρωπαϊκό έδαφος.

Αν αυτά δεν γίνουν, τότε ο Ερχιουρμάν, όντως, θα καταφέρει σταδιακά να παγιδεύσει την Κυπριακή Δημοκρατία σε ένα πλαίσιο όπου κάθε «όχι» στις υπερβολικές του απαιτήσεις θα παρουσιάζεται ως «άρνηση λύσης», με διεθνή κατανόηση για «ανταμοιβή» της άλλης πλευράς.

Αν γίνουν, η παγίδα σπάζει εκεί που κατασκευάστηκε, δηλαδή στο επίπεδο του λόγου, του δικαίου και των κειμένων που γράφονται, όχι των εντυπώσεων στα δελτία των οκτώ.

*Απόφοιτος Πολιτικών Επιστημών, Ψυχολογίας και Κοινωνιολογίας από τη Γερμανία