Στη μέγκενη Τραμπ και σκανδάλων ο Ζελένσκι

Ο Ντόναλντ Τραμπ έβαλε επισήμως το Κίεβο μπροστά σε ένα σκληρό δίλημμα, δίνοντας στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι προθεσμία μέχρι τις 27 Νοεμβρίου για ν’ απαντήσει στο αμερικανικό ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Το σχέδιο, που διαμορφώθηκε σε κλειστά δωμάτια μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, προβλέπει βαθιές παραχωρήσεις από την ουκρανική πλευρά – από την οριστική απώλεια εδαφών έως τον δραστικό περιορισμό των στρατιωτικών δυνατοτήτων και την εγκατάλειψη της προοπτικής ένταξης στο ΝΑΤΟ. Την ίδια ώρα, ένα κύμα σκανδάλων και καταγγελιών διαφθοράς αποδυναμώνει πολιτικά το καθεστώς Ζελένσκι, μειώνοντας τα περιθώρια ελιγμών του στο εσωτερικό. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αιφνιδιάστηκαν, καθώς ενημερώθηκαν εκ των υστέρων για ένα σχέδιο που ανατρέπει συνολικά την αρχιτεκτονική ασφάλειας στην ήπειρο και επαναφέρει λογικές «μεγάλων συνεννοήσεων» ερήμην τους. Μετά το πρώτο σοκ, Παρίσι, Βερολίνο, Λονδίνο και Βρυξέλλες εξετάζουν πλέον δική τους αντιπρόταση, επιχειρώντας να επανακτήσουν ρόλο συνομιλητή και εγγυητή σε μια κρίση που καθορίζει το μέλλον της Ευρώπης.

Διαβάστε επίσης: Η όποια συμφωνία θα «σέβεται πλήρως την κυριαρχία της Ουκρανίας»: Η κοινή ανακοίνωση Ουάσιγκτον – Κιέβου

Τα 28 σημεία του τελεσιγράφου

Το αμερικανικό σχέδιο 28 σημείων συνιστά στην ουσία έναν συνολικό «ανασχεδιασμό» του ουκρανικού κράτους και της θέσης του στον γεωπολιτικό χάρτη. Προβλέπει παύση των εχθροπραξιών με βάση τις υφιστάμενες γραμμές αντιπαράθεσης, αναγνώριση από το Κίεβο της ρωσικής κυριαρχίας σε κατεχόμενα εδάφη, θεσμική δέσμευση ότι η Ουκρανία δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά και δραστικό περιορισμό του μεγέθους και των δυνατοτήτων των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων. Ως «αντάλλαγμα» προσφέρονται εγγυήσεις ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ από τις ΗΠΑ και ευρωπαϊκές χώρες, πακέτα ανοικοδόμησης που θα χρηματοδοτηθούν εν μέρει από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, καθώς και οδικός χάρτης για πολιτική σταθεροποίηση και εκλογές σε αυστηρό χρονοδιάγραμμα. Για τους επικριτές του, το κείμενο ισοδυναμεί με «ελεγχόμενη συνθηκολόγηση» του Κιέβου· για τον Λευκό Οίκο, είναι η μόνη ρεαλιστική διέξοδος από έναν πόλεμο φθοράς χωρίς ορατό τέλος.

Η κυβέρνηση Ζελένσκι υπό ασφυκτική πίεση

Οι πιέσεις προς τον Ζελένσκι ν’ απομακρύνει τον πολυετή επικεφαλής της προεδρικής του διοίκησης, Αντρίι Γιερμάκ, που πολλοί θεωρούν de facto αντιπρόεδρο της χώρας, αυξάνονται.

Ούτε ο Ζελένσκι ούτε ο Γιερμάκ κατηγορούνται από τους ανακριτές για οποιαδήποτε εμπλοκή. Παρ’ όλα αυτά, πολιτικοί αντίπαλοι αλλά και κυβερνητικοί σύμμαχοι, ανήσυχοι για τη συνοχή του κυβερνητικού συνασπισμού, υποστηρίζουν ότι απαιτείται λογοδοσία σε ανώτατο επίπεδο για ν’ αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών.

Η θητεία του Ζελένσκι έληξε τυπικά τον Μάιο του 2024, ωστόσο συνεχίζει να κυβερνά χωρίς εκλογές, υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούν να διεξαχθούν όσο η Ρωσία κατέχει το ένα πέμπτο της χώρας. Οι επικριτές του τονίζουν ότι η ενίσχυση της αξιοπιστίας της κυβέρνησης είναι κρίσιμη και για τη διατήρηση της Δυτικής υποστήριξης, που παραμένει ζωτικής σημασίας τόσο για τη διεξαγωγή του πολέμου όσο και για οποιαδήποτε μελλοντική διαδικασία ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων.

Η Αναστασία Ραντίνα, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής επιτροπής κατά της διαφθοράς, προειδοποίησε ότι είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως ένα τόσο εκτεταμένο σχέδιο μιζών λειτουργούσε χωρίς πολιτική κάλυψη. Κατηγόρησε τον Ζελένσκι ότι με τη στάση του απέναντι στον Γιερμάκ «προκαλεί ακόμη μεγαλύτερη εσωτερική κρίση».

Η έρευνα των ουκρανικών Αρχών κατά της διαφθοράς εμπλέκει υψηλόβαθμους αξιωματούχους, που φέρονται να πίεζαν εργολάβους να πληρώνουν μίζες έως και 15% σε αντάλλαγμα για έργα της κρατικής εταιρείας πυρηνικής ενέργειας, Energoatom. Οι ανακριτές είχαν συγκεντρώσει περισσότερες από 1.000 ώρες υποκλοπών, στις οποίες χρησιμοποιούνταν κωδικοί και υπαινικτική γλώσσα. Σε ορισμένες συνομιλίες αναφέρεται ένας πανίσχυρος παράγοντας με την κωδική ονομασία «Αλί Μπαμπά», του οποίου η ταυτότητα παραμένει άγνωστη.

Το σκάνδαλο ξέσπασε την ώρα που ρωσικοί βομβαρδισμοί είχαν αφήσει εκατομμύρια Ουκρανούς χωρίς ρεύμα, γεγονός που ενέτεινε την οργή. Νωρίτερα φέτος, ο Ζελένσκι είχε δεχθεί επικρίσεις για τις προσπάθειές του να περιορίσει τις αρμοδιότητες των ίδιων των ερευνητών που τώρα διεξάγουν την έρευνα.

Ποιος είναι ο Γιερμάκ

Οι πολιτικοί του αντίπαλοι θεωρούν αδιανόητο ένα τόσο μεγάλο κύκλωμα διαφθοράς να λειτουργούσε χωρίς γνώση του Γιερμάκ, ο οποίος τα τελευταία έξι χρόνια αποτελεί τον πιο ισχυρό σύμβουλο του Προέδρου, αν και δεν έχουν παρουσιάσει κανένα αποδεικτικό στοιχείο.

Ο Γιερμάκ γνώρισε τον Ζελένσκι πριν από περισσότερο από 15 χρόνια, όταν ήταν ακόμη δικηγόρος που έκανε τα πρώτα του βήματα στην τηλεοπτική παραγωγή και ο Ζελένσκι ήταν ήδη διάσημος κωμικός. Από τότε εξελίχθηκε σε κορυφαίο παράγοντα στη διαχείριση των σχέσεων της Ουκρανίας με τις ΗΠΑ και τις Δυτικές χώρες, αλλά και στη διαμόρφωση πιθανών σεναρίων για κατάπαυση του πυρός με τη Ρωσία.

Ανέλαβε επιτελικό ρόλο στην πρώτη ομάδα του Ζελένσκι για τα διεθνή θέματα και το 2020 προήχθη σε επικεφαλής του προεδρικού γραφείου. Από τον Φεβρουάριο του 2022 συνοδεύει τον Ζελένσκι σε κάθε ταξίδι στο εξωτερικό, ενώ η στενή σχέση εμπιστοσύνης τους έχει καταστήσει την επιρροή του σχεδόν απροσμέτρητη. Στο εσωτερικό, περιγράφεται ως ο «φύλακας της πύλης» του Προέδρου,

με φήμη ότι έχει αποφασιστικό λόγο σε όλες τις κρίσιμες κυβερνητικές τοποθετήσεις, από πρωθυπουργούς μέχρι υπουργούς.

Κινδυνεύει η ενότητα του μετώπου

Καθώς ξεδιπλώνεται το σημαντικότερο σκάνδαλο διαφθοράς της θητείας του, αντίπαλοι που επί χρόνια είχαν σιγήσει επανεμφανίζονται και συγκροτούν το πρώτο μεγάλο αντι-Ζελένσκι μέτωπο από το 2022. «Η χώρα είδε επιτέλους τι σημαίνει πραγματικά ο όρος ματωμένα χρήματα», ανέφερε σε ανακοίνωσή του το κόμμα του Ποροσένκο, κατηγορώντας το πολεμικό υπουργικό συμβούλιο του Ζελένσκι ως «ανίκανο και διεφθαρμένο».

Από την άλλη, κανένας σημαντικός πολιτικός δεν ζητά την παραίτηση του Προέδρου, αφού με τις εκλογές παγωμένες λόγω στρατιωτικού νόμου, δεν μπορεί ν’ απομακρυνθεί από την κάλπη. Ωστόσο, το κίνημα που συγκροτείται γύρω από το σκάνδαλο αποτελεί, σύμφωνα με αναλυτές, σοβαρή απειλή. Η διογκούμενη αντιπολίτευση ενδέχεται να απειλήσει τον έλεγχο του Ζελένσκι επί του Κοινοβουλίου, καθώς βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος μεταπηδούν στους ανεξάρτητους, υπονομεύοντας έτσι την ικανότητά του να περνά κρίσιμα νομοθετήματα με την ταχύτητα που απαιτούν οι συνθήκες του πολέμου.

Οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν εντυπωσιακή υποχώρηση της εμπιστοσύνης προς το πρόσωπο του Προέδρου, στο περίπου 50%, από το σχεδόν 90% που είχε αγγίξει στην αρχή της εισβολής.

Οι κατηγορίες περί διαφθοράς σε υψηλό επίπεδο μπορεί ν’ αλλάξουν τους συσχετισμούς δυνάμεων στο Κοινοβούλιο, τονίζουν πολιτικοί αναλυτές, επαναφέροντας μια πραγματικότητα γνώριμη στη σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ουκρανίας, δηλαδή Προέδρους αντιμέτωπους με ένα Κοινοβούλιο όπου κυριαρχεί η αντιπολίτευση. Σε περίοδο πολέμου, τέτοιες εσωτερικές ρωγμές ενδέχεται ν’ αξιοποιηθούν από τη Ρωσία.