Η Παιδεία δεν είναι διεκπεραίωση αλλά ευθύνη

Τους τελευταίους μήνες γινόμαστε μάρτυρες μιας κατάστασης που ποτέ προηγουμένως δεν είχαμε βιώσει: Μιας ατελείωτης συζήτησης γύρω από το νομοσχέδιο για την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού και του εκπαιδευτικού έργου.

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι το υφιστάμενο σύστημα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών είναι πεπαλαιωμένο και χρήζει αλλαγής. Βρισκόμαστε σχεδόν στο 2026 και εξακολουθούμε να αξιολογούμε τους εκπαιδευτικούς με ένα σύστημα που θεσπίστηκε το 1976. Όλοι συμφωνούν πως η αλλαγή είναι αναγκαία. Το ερώτημα, όμως, είναι: Ποια αλλαγή ζητά πραγματικά η κοινωνία;

Τα μαθησιακά αποτελέσματα των μαθητών μας δεν μας τιμούν και απαιτούνται διορθωτικές παρεμβάσεις ώστε να ξεφύγουμε από τις τελευταίες θέσεις στις οποίες βρισκόμαστε. Είναι, όμως, η αξιολόγηση το «μαγικό ραβδί» που θα διορθώσει όλα τα κακώς κείμενα της εκπαίδευσης; Είναι ο εκπαιδευτικός ο μόνος υπεύθυνος για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί; Κανείς δεν αμφισβητεί ότι στα σχολεία, όπως και σε κάθε άλλο επαγγελματικό κλάδο, υπάρχουν ανεπαρκείς εκπαιδευτικοί.

Τα προβλήματα, ωστόσο, στα σχολεία μας είναι πολλά και δυστυχώς αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο: Nαρκωτικά, βία και παραβατικότητα, ακατάλληλες κτηριακές εγκαταστάσεις, υπέρογκη ύλη, μεγάλος αριθμός μαθητών ανά τάξη. Ο χρόνος για αφομοίωση της γνώσης, κατανόηση και καλλιέργεια της κριτικής σκέψης είναι ελάχιστος. Ο σεβασμός προς τους εκπαιδευτικούς σχεδόν ανύπαρκτος. Πολλοί εκπαιδευτικοί, όσο ικανοί, συνεπείς και άξιοι κι αν είναι, δε διαθέτουν τα απαραίτητα εφόδια για να ανταποκριθούν σε τόσο σύνθετες απαιτήσεις.

Γιατί άραγε δεν δίνεται η ίδια βαρύτητα και σε αυτά τα εξίσου σοβαρά ζητήματα; Ακούμε συχνά ότι μειώνεται το ενδιαφέρον για είσοδο στο εκπαιδευτικό επάγγελμα, ότι το πρόβλημα οξύνεται κάθε χρόνο και ότι στο μέλλον ίσως δεν υπάρχουν αρκετοί εκπαιδευτικοί για να στελεχώσουν τα σχολεία. Αναρωτήθηκαν ποτέ οι αρμόδιοι, γιατί;

Και εμείς υπήρξαμε μαθητές, όμως σεβόμασταν τους δασκάλους μας. Από αυτούς δεν μαθαίναμε μόνο την ύλη, αλλά αξίες, αρχές και ιδανικά. Ανήκουμε στη γενιά που διδαχτήκαμε: «Στους γονείς μου χρωστώ το ζην και στους δασκάλους μου το ευ ζην». Σήμερα, όμως, τα πρότυπα, τα όνειρα και οι προτεραιότητες των μαθητών έχουν αλλάξει. Πολλούς δεν τους ενδιαφέρει η γνώση, καθώς βομβαρδίζονται καθημερινά από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις ψηφιακές πλατφόρμες. Προτιμούν τον χρόνο μπροστά σε μια οθόνη παρά ένα βιβλίο ή άλλες δημιουργικές δραστηριότητες. Ο δε σεβασμός έχει καταστεί, δυστυχώς, σχεδόν άγνωστη λέξη.

Παράλληλα, ο εκπαιδευτικός συναντά μεγάλες δυσκολίες στην επιβολή πειθαρχικών μέτρων, συχνά με τη —λανθασμένη σε αρκετές περιπτώσεις— άνευ όρων υποστήριξη των γονέων. Οι γονείς έχουν λόγο και ρόλο, όμως χρειάζεται να υπάρχουν όρια και σαφείς γραμμές.

Μέσα σε υπεράριθμες τάξεις, με μαθητές διαφορετικών ικανοτήτων και προκλήσεων, ο εκπαιδευτικός καλείται να είναι ταυτόχρονα δάσκαλος, φίλος, γονιός και —πολλές φορές— ψυχολόγος. Και ενώ προσπαθεί να ανταποκριθεί σε όλα αυτά, γίνεται στόχος συστηματικής αποδόμησης του έργου του από μια κοινωνία που ζητά «την κεφαλήν του επί πίνακι», συχνά χωρίς επαρκή ενημέρωση. Όταν η ίδια η κοινωνία απαξιώνει τόσο εύκολα τον εκπαιδευτικό, πώς μπορούμε να απαιτούμε σεβασμό και πειθαρχία από τους μαθητές;

Συμπερασματικά, ναι, χρειάζεται ένα νέο σύστημα αξιολόγησης. Όμως δεν είναι και δεν πρέπει να παρουσιάζεται ως η πανάκεια για όλα τα προβλήματα της εκπαίδευσης.

Ήρθε η ώρα να αναλογιστούμε όλοι τις ευθύνες μας, να αναλάβει ο καθένας το μερίδιο που του αναλογεί και, συλλογικά, να συζητήσουμε και να αναζητήσουμε λύσεις. Γιατί η Παιδεία δεν είναι διεκπεραίωση· είναι ευθύνη. Πρώτα προς τα παιδιά μας!

*Εκπαιδευτικός