Θλιβερό ρεκόρ θανατηφόρων στην Κύπρο

Θλίψη και έντονο προβληματισμό προκαλεί ο απολογισμός των θανατηφόρων τροχαίων της τελευταίας χρονιάς. Από την αρχή του χρόνου μέχρι σήμερα, η Κύπρος μετρά 44 θανατηφόρες οδικές συγκρούσεις με ισάριθμους νεκρούς. Ο αριθμός αυτός δεν καταγράφει απλώς μια τραγική στατιστική, αλλά μια εντεινόμενη κρίση που αποκαλύπτει τις βαθιές παθογένειες της οδικής συμπεριφοράς και κουλτούρας, καθώς οι 19 θάνατοι αποδίδονται σε απρόσεκτη οδήγηση που συνδέεται πιθανώς με χρήση κινητού τηλεφώνου, ενώ περιλαμβάνονται και άλλες αιτίες, όπως οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ, ναρκωτικών και υπερβολική ταχύτητα.

Το ίδιο διάστημα το 2024 είχαν σημειωθεί 36 θανατηφόρες συγκρούσεις με 41 νεκρούς, ενώ το 2023 οι αντίστοιχοι αριθμοί ήταν 26 συγκρούσεις και 28 νεκροί. Η ανοδική τάση είναι κάτι παραπάνω από εμφανής, αφού μέσα σε μόλις δύο χρόνια οι θανατηφόρες συγκρούσεις έχουν αυξηθεί κατά 61%, ενώ οι νεκροί κατά 50%. Παρά τις εκστρατείες ενημέρωσης, τις επεμβάσεις της Τροχαίας και τη δημόσια συζήτηση γύρω από την οδική ασφάλεια, η εικόνα επιδεινώνεται.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 2024 περισσότεροι από 19.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε θανατηφόρα τροχαία δυστυχήματα, ενώ περίπου 100.000 τραυματίζονται σοβαρά κάθε χρόνο από οδικές συγκρούσεις. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την οδική ασφάλεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σχεδόν τρεις στους τέσσερεις νεκρούς είναι άνδρες, γεγονός που υπογραμμίζει τη μεγαλύτερη έκθεση ή επικινδυνότητα συγκεκριμένων ομάδων οδηγών. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί και η ηλικιακή ομάδα 18-24 ετών, η οποία αντιπροσωπεύει το 12% των θανάτων από τροχαία ατυχήματα, παρότι αποτελεί μόλις το 7% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ, αναδεικνύοντας την ανάγκη για στοχευμένα μέτρα πρόληψης και ευαισθητοποίησης των νέων οδηγών.

Ο πιο επικίνδυνος συνδυασμός

Στο επίκεντρο αυτής της ανησυχητικής πραγματικότητας βρίσκεται η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών από οδηγούς. Το Τμήμα Τροχαίας εκφράζει σοβαρή ανησυχία, καθώς η οδήγηση υπό την επήρεια ουσιών αποδεικνύεται ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες που συμβάλλουν στη δραματική αύξηση των θανατηφόρων τροχαίων.

Τα τελευταία στοιχεία της Αστυνομίας δείχνουν ότι έγιναν μέχρι σήμερα πάνω από 3.250 καταγγελίες για οδήγηση με μέθη και πάνω 870 για οδήγηση υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών. Παρά το ότι αυτοί οι αριθμοί εμφανίζονται χαμηλότεροι σε σχέση με προηγούμενες χρονιές, το 2024 είχαν καταγραφεί 4.765 παραβάσεις αλκοόλ και 1.014 ναρκωτικών, ενώ το 2023 οι αντίστοιχες ήταν 5.389 και 1.450, η μείωση δεν αντανακλά πραγματική βελτίωση.

Όπως πληροφορείται η «Σ», η μειωμένη στατιστική εικόνα οφείλεται σε περιορισμούς στη δυνατότητα του Κρατικού Χημείου ν’ αναλύει δείγματα. Τα ναρκοτέστ που γίνονται στον δρόμο είναι προκαταρκτικά και απαιτούν εργαστηριακή επιβεβαίωση. Το Χημείο, όμως, μπορεί ν’ αναλύσει συγκεκριμένο αριθμό δειγμάτων κάθε μήνα. Έτσι, ο πραγματικός αριθμός των οδηγών που κυκλοφορούν υπό την επήρεια ουσιών είναι πιθανότατα πολύ μεγαλύτερος.

Τα περιστατικά που συγκλόνισαν

Το πρόβλημα δεν αποτελεί μιαν απλή στατιστική υπόθεση. Είναι μια καθημερινή απειλή που στοιχίζει ζωές. Τα πρόσφατα περιστατικά αποδεικνύουν πώς η απερίσκεπτη συμπεριφορά πίσω από το τιμόνι μετατρέπεται σε τραγωδία.

Στις 23 Νοεμβρίου, στη Λεμεσό, ένας 26χρονος οδηγός, τρέχοντας με υπερβολική ταχύτητα και παραβιάζοντας κόκκινο φανάρι, παρέσυρε και σκότωσε έναν 20χρονο. Ο δράστης εντοπίστηκε με 49 μg% αλκοόλης στο αίμα, υπερδιπλάσιο του επιτρεπόμενου ορίου των 22 μg%, ενώ βρέθηκε θετικός και σε προκαταρκτικό ναρκοτέστ. Η Τροχαία χαρακτήρισε το περιστατικό «ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πόσο φονικός μπορεί να γίνει ο συνδυασμός ουσιών και οδήγησης».

Μέρες αργότερα, η 17χρονη Αλίκη Νικολάου έχανε τη ζωή της στον αυτοκινητόδρομο Λεμεσού–Λευκωσίας, όταν το όχημα στο οποίο επέβαινε συγκρούστηκε με προστατευτικά κιγκλιδώματα. Ο οδηγός είχε καταναλώσει αλκοόλ, επιβεβαιώνοντας ξανά ότι η νεανική απερισκεψία και η κατανάλωση ουσιών αποτελούν θανατηφόρο συνδυασμό. Στην ίδια χρονική συγκυρία, 28χρονος μοτοσικλετιστής, ο Artem Fomichov, σκοτώθηκε τα ξημερώματα, ενώ ένα ακόμη θανατηφόρο στην Πάφο είχε θύμα έναν 69χρονο πεζό που παρασύρθηκε από αυτοκίνητο καθώς διέσχιζε τον δρόμο.

Ακόμη ένα σοβαρό ατύχημα ήταν αυτό που σημειώθηκε στις 14 Δεκεμβρίου, όταν η μοτοσικλέτα 23χρονου συγκρούστηκε με αυτοκίνητο που οδηγούσε 41χρονος. Ο 23χρονος μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο Πάφου, όπου υπέκυψε στα τραύματά του. Ο 41χρονος οδηγός του αυτοκινήτου συνελήφθη με δικαστικό ένταλμα σε σχέση με το θανατηφόρο αλλά και υπόθεση παράνομης παραμονής στη Δημοκρατία. Υποβλήθηκε σε έλεγχο αλκοόλης με αρνητικό αποτέλεσμα, ενώ βρέθηκε θετικός σε προκαταρκτικό έλεγχο ναρκωτικών.

Το πιο πρόσφατο συμβάν αφορά θανατηφόρο τροχαίο δυστύχημα που σημειώθηκε στις 22 Δεκεμβρίου στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας–Λεμεσού, στην περιοχή της Σκαρίνου, με θύμα τη Σύλβια Γεωργίου Τζόουνς, ηλικίας 71 ετών. Την ώρα του δυστυχήματος η γυναίκα είχε σταματήσει το αυτοκίνητό της στη λωρίδα έκτακτης ανάγκης του αυτοκινητόδρομου και, ενώ επιχειρούσε να εξέλθει ή να εισέλθει στη θέση του οδηγού, παρασύρθηκε από βαν που οδηγούσε 64χρονος.

Κάθε περιστατικό διαφορετικό, κάθε θύμα με τη δική του ιστορία που διακόπηκε βίαια. Όμως η πλειοψηφία των περιστατικών έχουν έναν κοινό παρονομαστή, την αυξανόμενη απειλή της οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλ ή ναρκωτικών.

Η διαδικασία των ελέγχων και οι αδυναμίες

Οι έλεγχοι γίνονται στοχευμένα σε οδηγούς που παρουσιάζουν ενδείξεις χρήσης ουσιών. Οι τροχονόμοι μπορούν ν’ αναγνωρίσουν συμπεριφορές ή σωματικές ενδείξεις που υποδεικνύουν πιθανή χρήση. Εάν το προκαταρκτικό τεστ βγει θετικό, τότε το δείγμα αποστέλλεται στο χημείο για εργαστηριακή ανάλυση. Σύμφωνα με την Αστυνομία, πάνω από το 90% των προκαταρκτικών θετικών αποτελεσμάτων επιβεβαιώνονται.

Οι ουσίες που εντοπίζονται πιο συχνά είναι η κάνναβη, ακολουθούμενη από την κοκαΐνη και τη μεθαμφεταμίνη. Σε πολλές περιπτώσεις καταγράφεται και ταυτόχρονη κατανάλωση αλκοόλ, ένας συνδυασμός που, όπως υπογραμμίζουν οι ειδικοί στη «Σ», πολλαπλασιάζει τις πιθανότητες πρόκλησης θανατηφόρου τροχαίου.

Η εργαστηριακή επιβεβαίωση, όμως, καθυστερεί σημαντικά, συχνά μέχρι και έναν μήνα. Μόνο τότε μπορεί να καταχωρηθεί υπόθεση στο δικαστήριο, καθιστώντας την επιβολή κυρώσεων αργή και συχνά αναποτελεσματική. Αν και ο νόμος προβλέπει μέχρι τρία χρόνια φυλάκιση και πρόστιμο έως 3.000 ευρώ, στην πράξη τα πρόστιμα συνήθως περιορίζονται γύρω στα 700 ευρώ, ενώ ο εγκλεισμός επιβάλλεται μόνο σε συγκεκριμένες, ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις.

Ενίσχυση μέτρων ενόψει των εορτών

Με φόντο αυτήν τη δραματική αύξηση των θανατηφόρων δυστυχημάτων, η Αστυνομία ανακοίνωσε την ενίσχυση των ελέγχων ενόψει των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Οι έλεγχοι θα είναι περισσότεροι και πιο στοχευμένοι, με έμφαση τόσο στα αλκοτέστ όσο και στα ναρκοτέστ. Σε περιπτώσεις σοβαρής παράβασης προβλέπεται άμεση σύλληψη, ως μέτρο πρόληψης νέων τραγωδιών.

Την ίδια ώρα, η Αστυνομία δηλώνει πως η προσπάθεια είναι συνεχής και επίπονη και ότι τα μέλη της κάνουν ό,τι μπορούν για να σώσουν έναν άνθρωπο. Η Τροχαία απευθύνει ισχυρή έκκληση στους οδηγούς ν’ αναλάβουν προσωπική ευθύνη, όχι μόνο για τη δική τους ζωή, αλλά και για τις ζωές όσων κινούνται γύρω τους.

Η ανάγκη για βαθύτερη αλλαγή

Η οδική ασφάλεια δεν είναι μόνο ζήτημα αστυνόμευσης. Είναι ζήτημα κουλτούρας. Όσο η κοινωνία ανέχεται ή υποβαθμίζει τη σοβαρότητα της οδήγησης υπό την επήρεια μέθης, όσο το αλκοόλ παραμένει συνώνυμο της διασκέδασης και τα ναρκωτικά μια «παρασκηνιακή» πραγματικότητα, τα τροχαία δεν πρόκειται να μειωθούν.

Το 2025 αποδεικνύεται μια χρονιά-καμπή. Τα δεδομένα υπογραμμίζουν ότι η χώρα οδηγείται σε ένα οριακό σημείο. Οι αριθμοί των νεκρών έχουν αυξηθεί δραματικά μέσα σε τρία χρόνια και, αν δεν υπάρξει άμεση και πολυεπίπεδη δράση, η κατάσταση θα χειροτερέψει.

Η αυστηροποίηση των ποινών, η ενίσχυση των εργαστηριακών δυνατοτήτων, η εκπαίδευση των νέων οδηγών και η συνεχής ενημέρωση του κοινού αποτελούν απαραίτητα βήματα. Όμως, πάνω απ’ όλα, απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας, καθώς η οδήγηση δεν είναι μια καθημερινή ρουτίνα, αλλά πράξη ευθύνης. Η Κύπρος θρηνεί 44 ανθρώπινες ζωές μόνο φέτος. Πίσω από κάθε αριθμό υπάρχει μια οικογένεια που δεν θα είναι ποτέ ξανά η ίδια, ένα κενό που καμία ποινή και κανένα στατιστικό δεν πρόκειται να αναπληρώσουν.