Τι κρύβεται πίσω από το «τρελό» σχέδιο του Τραμπ ν’ αποκτήσει τη Γάζα

Ο Τραμπ προκάλεσε παγκόσμιο σοκ όταν ξετύλιξε το όραμά του για τη μεταπολεμική Γάζα. Σε μιαν άνευ προηγουμένου δήλωση, υποστήριξε ότι οι ΗΠΑ πρέπει ν’ αναλάβουν τον έλεγχο της Γάζας, αδειάζοντάς την από τους Παλαιστινίους, ώστε ο θύλακας να ξαναχτιστεί ως η «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής». Εύλογα οι διεθνείς αντιδράσεις ήταν έντονες και δημιουργήθηκε το ερώτημα πώς ο Τραμπ άλλαξε «μυαλά», αφού προεκλογικά υποσχόταν ότι θα είναι ένας Πρόεδρος χωρίς εμπλοκή σε ζητήματα ξένων χωρών. Παρά το γεγονός ότι η κίνησή του μπορεί να ερμηνευτεί με κάποια «λογική», αφήνει εκτός σχεδιασμού έναν σημαντικό παίκτη, ο οποίος έχει αποδείξει ότι είναι «πολύ σκληρός για να πεθάνει». Την ίδια ώρα, η πρόταση σπάει ένα ταμπού της ισραηλινής πολιτικής σκηνής, αλλά κανείς δεν φαίνεται να ενοχλείται με τη νέα κατάσταση πραγμάτων.

Από Πρόεδρος της ειρήνης, Πρόεδρος του επεκτατισμού;

Η προεκλογική του εκστρατεία βασίστηκε στην υπόσχεση της λιγότερης εμπλοκής των ΗΠΑ σε ζητήματα ξένων χωρών. Μόλις λίγες ημέρες στον Λευκό Οίκο και μια συνάντηση με τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ, Βενιαμίν Νετανιάχου, ήταν αρκετή για τη «μεταμόρφωση» της πολιτικής του νέου πλανητάρχη από το «καμιά εμπλοκή» σε έναν ιδιότυπο «επεκτατισμό».

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι η υλοποίηση μιας τέτοιας απόφασης με την ανάληψη του ελέγχου της διαφιλονικούμενης περιοχής θα έβαζε τις ΗΠΑ στο κέντρο των

πιο περίπλοκων διπλωματικών συγκρούσεων στον κόσμο, αυξάνοντας την πιθανότητα εμπλοκής τους σε μια ξένη υπόθεση, αθετώντας μια σημαντική προεκλογική δέσμευση του Τραμπ λιγότερο από ένα μήνα από την ορκωμοσία του. Υπενθυμίζεται ότι, στο δείπνο του κόμματός του στη Φλόριντα, το 2023, είχε πει ότι «το παλιό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα των RINO (Μόνο Κατ' Όνομα Ρεπουμπλικάνοι), των νεοσυντηρητικών και των παγκοσμιοποιητών έχει φύγει. Και δεν πρόκειται ποτέ να επιστρέψει».

Μάλιστα, όταν ετοιμαζόταν ν’ αναλάβει καθήκοντα, είχε ξεκαθαρίσει ότι δεν θα προσλάμβανε αξιωματούχους εθνικής ασφάλειας που θεωρούσε υπερβολικά συνδεδεμένους με τις παραδοσιακές νεοσυντηρητικές αξίες. Όμως, η ανακοίνωση της Τρίτης για κάποιους σηματοδότησε μια εντυπωσιακή μεταστροφή του Τραμπ, ο οποίος κατά την πρώτη του θητεία περιέγραφε τη Μέση Ανατολή ως «αίμα και άμμο».

Σύμφωνα με τη Wall Street Journal, δύο αξιωματούχοι της κυβέρνησης Τραμπ δήλωσαν ότι η ιδέα της ανάληψης του ελέγχου της Γάζας διαμορφώθηκε πρόσφατα, με τον πρόεδρο να την συζητά με συμβούλους και συμμάχους τις τελευταίες ημέρες. Αξιωματούχοι εκτός του στενού κύκλου του Τραμπ δεν γνώριζαν ότι η ιδέα ήταν υπό εξέταση κατά τη διάρκεια των ημερών των προετοιμασιών για τη συνάντηση με τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό. Εύλογα κάποιοι επικριτές του χαρακτήρισαν την ιδέα «παρανοϊκή» και αναρωτήθηκαν πώς θα μπορούσε να εφαρμοστεί, σημειώνοντας ότι αυτού του είδους πολιτική πιθανότατα θα χρειαζόταν πάνω από ένα χρόνο για να ολοκληρωθεί, με πάρα πολλούς αστάθμητους παράγοντες που δεν ευνοούν την ομαλή εκτέλεσή της.

Αναλυτές εξηγούν ότι το δράμα που προέκυψε με τη Γάζα δείχνει την αλλαγή της στρατηγικής που ακολουθεί ο Τραμπ στη δεύτερη θητεία, αφού πλέον είναι βέβαιος ότι η άνετη νίκη του τον Νοέμβριο τού παρέχει την πολιτική κάλυψη για να ενεργήσει σύμφωνα με το ένστικτό του. Ήδη, έχει θέσει ως στόχο την απόκτηση της στρατηγικά σημαντικής Γροιλανδίας, έχει προκαλέσει αντιπαράθεση για την απόκτηση του ελέγχου της Διώρυγας του Παναμά και έχει δηλώσει ότι ο Καναδάς θα έπρεπε να γίνει η 51η πολιτεία της χώρας του.

Σε κάθε περίπτωση, η πρότασή του αντικατοπτρίζει γι’ ακόμα μια φορά τη ροπή του προς την επιχειρηματική προσέγγιση τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών ζητημάτων, όπου βλέπει τον κόσμο ως έναν καμβά στον οποίο μπορεί να επεκτείνει την αμερικανική επιρροή. Ωστόσο, κάποιοι φοβούνται ότι η «επένδυσή» του δεν θα αποδώσει. «Δεν είναι μια σοβαρή πρόταση», είπε ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα, Νταν Σαπίρο. «Αν ποτέ εφαρμοζόταν, θα συνεπαγόταν τεράστιο κόστος σε δολάρια και αμερικανικά στρατεύματα, χωρίς υποστήριξη από βασικούς περιφερειακούς εταίρους».

Άλλοι αναλυτές σημειώνουν ότι ουσιαστικά αυτήν τη στιγμή ο Τραμπ διαμορφώνει μιαν αρχική διαπραγματευτική θέση, εξηγώντας ότι η επιτυχία στη σύναψη των Συμφωνιών του Αβραάμ το 2020 βασίστηκε στον παραμερισμό των παλιών αποτυχημένων μοντέλων. Γι’ αυτό εκτιμούν ότι, και σε αυτήν την περίπτωση, προσπαθεί να επανακαθορίσει τη συζήτηση.

Το αγκάθι

Μπορεί η πρότασή του για τη Γάζα ν’ αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και χλευασμό, αλλά αν εξαιρέσουμε τον ωμό και μη διπλωματικό του τρόπο, μπορούμε να δούμε ότι θέτει επί τάπητος ένα πραγματικό ερώτημα: Τι κάνουμε όταν δύο εκατομμύρια άμαχοι βρίσκονται σε μια περιοχή γεμάτη ερείπια, εκρηκτικά και πτώματα;

Αυτό είναι ένα ζήτημα, που ο Νετανιάχου πάντα απέφευγε. Έχει αρνηθεί να ασχοληθεί με το ερώτημα του ποιος θα κυβερνήσει τη Γάζα μετά τη σύγκρουση, κυρίως επειδή κάτι τέτοιο θα αποδυνάμωνε την κυβερνητική του συμμαχία, η οποία εξαρτάται από ακροδεξιά κόμματα που θέλουν να εγκαταστήσουν τους Ισραηλινούς στη Γάζα. Γι’ αυτό, όσο εξωφρενική και ανεφάρμοστη κι αν φαίνεται η πρόταση του Τραμπ, ίσως τελικά αναγκάσει όλες τις πλευρές να επανεξετάσουν τις μακροχρόνιες θέσεις τους, να ταρακουνήσει τα πράγματα δραματικά και να οδηγήσει σε νέες προοπτικές.

Σύμφωνα με τον Ομότιμο Καθηγητή Στρατιωτικών Σπουδών στο King’s College London, Λόρενς Φρίντμαν, είναι βέβαιο ότι αυτό που περιέγραψε ο Τραμπ, δηλαδή η βίαιη μετακίνηση δύο εκατομμυρίων Παλαιστινίων από τη Γάζα σε χώρες όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, δεν πρόκειται να συμβεί. Εξήγησε ότι «ο Τραμπ είναι ένας άνθρωπος που δεν θέλει νέες στρατιωτικές δεσμεύσεις, και τώρα ξαφνικά εμφανίζεται έτοιμος να μετακινήσει δύο εκατομμύρια ανθρώπους που δεν θέλουν να φύγουν, σε μέρη που δεν τους θέλουν. Στην πραγματικότητα, εντοπίζει ένα πραγματικό πρόβλημα, σχετικά με το πώς θα ανοικοδομηθεί η Γάζα. Το σημαντικό με τον Τραμπ είναι να ξεχωρίσουμε τα ουσιαστικά ζητήματα και να απορρίψουμε τις ανοησίες», είπε.

Εντούτοις, κατά τη συνέντευξη Τύπου που έδωσε την Τρίτη, απέφυγε να συζητήσει για το μεγαλύτερο αγκάθι στο σχέδιό του. Ειδικότερα, ο Τραμπ δεν έκανε καμιάν αναφορά για το πώς θα διαχειριστεί τη Χαμάς στη μεταπολεμική Γάζα. Παρά τις εξαγγελίες του Ισραήλ ότι θα καταστρέψει τη Χαμάς και θα αλλάξει το πολιτικό καθεστώς στη Γάζα, δεν έχει επιτύχει κανέναν από τους δύο στόχους.

Από την πλευρά της η Χαμάς έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να πάει πουθενά και, προφανώς, θα πολεμούσε τα αμερικανικά στρατεύματα όπως πολέμησε τα ισραηλινά. Μετά από μήνες πολέμου απέδειξε ότι δεν έχει καμία πρόθεση να εγκαταλείψει τον έλεγχό της ή τους στόχους της, πόσω μάλλον να αφοπλιστεί. Αντίθετα, έχει εκφράσει την πρόθεσή της να δημιουργήσει μια

«διοικητική επιτροπή» για να κυβερνήσει τη Γάζα μαζί με άλλους παίκτες, συμπεριλαμβανομένων αραβικών χωρών και της Παλαιστινιακής Αρχής. Φυσικά, μια τέτοια επιτροπή θεωρείται απλώς ένα πρόσχημα, που επιτρέπει στη Χαμάς να διατηρήσει τον έλεγχο της ασφάλειας, μειώνοντας παράλληλα την ευθύνη της για τη διακυβέρνηση των αμάχων.

Η πρόταση του Τραμπ αγνοεί επίσης ένα πιο επείγον πρόβλημα στη Γάζα, αφού η πιο επιτακτική ανάγκη είναι το Ισραήλ και η Χαμάς να καταφέρουν να προχωρήσουν από την πρώτη φάση της εκεχειρίας στην πολύ δυσκολότερη δεύτερη φάση, η οποία απαιτεί ισραηλινές παραχωρήσεις, που μέχρι στιγμής ο Νετανιάχου δεν είναι διατεθειμένος να κάνει.

Έσπασε τα ταμπού

Πολιτικοί αναλυτές σημειώνουν ότι η πρόταση του Τραμπ να «αδειάσει» τη Γάζα από σχεδόν δύο εκατομμύρια Παλαιστινίους αναβίωσε μια ιδέα, η οποία για καιρό εθεωρείτο ταμπού στην ισραηλινή πολιτική σκηνή. Ωστόσο, μετά την ανακοίνωση, κανένας κομματικός ηγέτης στο Ισραήλ δεν καταδίκασε τα σχόλια. Κάποιοι, μάλιστα, δήλωσαν ότι υποστηρίζουν μια τέτοια κίνηση.

Έτσι κι αλλιώς, ο Τραμπ ενδύει την πρόταση αυτή με τον μανδύα της ανθρωπιστικής βοήθειας, ισχυριζόμενος ότι θέλει να τους απομακρύνει από τον κατεστραμμένο θύλακα και να τους μεταφέρει σε ένα ασφαλέστερο μέρος. Βάζει αστερίσκο ότι οποιαδήποτε μετατόπιση των Παλαιστινίων θα ήταν μόνο προσωρινή.

Η εκδίωξη των Παλαιστινίων από τη Γάζα, την οποία χώρες της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής χαρακτηρίζουν εθνοκάθαρση και είναι παράνομη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, έχει για χρόνια αποτελέσει κόκκινη γραμμή στον κυρίαρχο πολιτικό λόγο στη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ.

Σημειώνεται ότι δύο ισραηλινές πολιτικές ομάδες, που προώθησαν αυτήν την ιδέα, τελικά τέθηκαν εκτός νόμου στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η ενθουσιώδης όμως αντίδραση στην πρόταση Τραμπ αποτελεί ένδειξη του πόσο έχει αλλάξει ο πολιτικός λόγος στο Ισραήλ. Αυτή η μετατόπιση μειώνει ακόμη περισσότερο τις ελπίδες ότι η επίλυση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή θα επέλθει μέσω της λύσης των δύο κρατών, η οποία εξακολουθεί να υποστηρίζεται από την πλειονότητα του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των αραβικών κρατών και κατά καιρούς των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με τον ερευνητή στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, Άρνον Ντεγκάνι, «η απλή αναφορά του Τραμπ κανονικοποιεί μια ιδέα, η οποία κάποτε ήταν καταδικαστέα στο Ισραήλ». Πρόσθεσε ότι όσοι δεν το είχαν σκεφτεί σοβαρά πριν, μπορεί τώρα να το βλέπουν ως μια ρεαλιστική επιλογή.

Ο Μπεν-Γκβιρ, που έχει υποστηρίξει αυτό που αποκαλεί εθελοντική μετανάστευση από τη Γάζα και μέχρι πρόσφατα ήταν μέλος της κυβέρνησης, περιέγραψε το σχέδιο του Τραμπ ως κάτι που ξεπερνά όσα ο ίδιος έχει προτείνει, επειδή στοχεύει στην απομάκρυνση σχεδόν ολόκληρου του παλαιστινιακού πληθυσμού της Γάζας.

«Μίλησα για εθελοντική μετανάστευση», είπε σε συνέντευξη την Τετάρτη. «Αυτός θέλει να βγάλει όλους τους Άραβες της Γάζας από εκεί». Ο Μπεν-Γκβιρ καταδικάστηκε το 2007 για υποκίνηση ρατσιστικού μίσους και για την ανάρτηση πινακίδων που έγραφαν: «Διώξτε τους Άραβες εχθρούς». Κάποτε θεωρούμενος περιθωριακός, η άνοδός του στην πολιτική έδωσε μεγαλύτερη υπόσταση στις ιδέες του, φέρνοντάς τις από το περιθώριο στο προσκήνιο.