H USAID στη μετά Ανάν εποχή

Την περασμένη εβδομάδα εστιάσαμε στον ρόλο και τηδράση της Υπηρεσίας Εξωτερικής Βοήθειας των ΗΠΑ (USAID), κυρίως την περίοδο του Σχεδίου Ανάν. Επί της ουσίας έγινε μια ανασκόπηση των χρημάτων που στάλθηκαν στην Κύπρο εκείνη την περίοδο και αξιοποιήθηκαν μέσω τoυ Αναπτυξιακού Προγράμματος του ΟΗΕ (UNDP) και της UNOPS για δικοινοτικά προγράμματα. Ωστόσο, από τον χρόνο και τρόπο που υλοποιήθηκε το πρόγραμμα αλλά και τον μηχανισμό που ενεργοποιήθηκε για την προώθησή του, διαφαίνεται πως απώτερος στόχος ήταν να καλλιεργηθεί το έδαφος προκειμένου να υπερψηφιστεί το Σχέδιο Ανάν. Στησημερινή ανάλυση θα δοθεί συνέχεια για τον τρόπο με τον οποίο Αμερικανοί διπλωμάτες και αξιωματούχοι του ΟΗΕ επιχείρησαν τα χρόνια που ακολούθησαν να αποσυνδέσουν την οικονομική βοήθεια της USAID με την προσπάθεια στήριξης του Σχεδίου, σε μια περίοδο(2006) που η Κυπριακή Βουλή ξεκίνησε σχετικές έρευνες. Χρήματα για στήριξη της διαδικασίας λύσης προήλθαν και από άλλα ταμεία.

«Υποκινούμενο ανθρωποκυνηγητό»

Σύμφωνα με έγγραφο της αμερικανικής Πρεσβείας, 27 Οκτωβρίου 2006 (Wikileaks/06NICOSIA1842_a), ανώτατοι αξιωματούχοι της UNFICYP παρουσίασαν ιδιωτικά το τελευταίο σχέδιο του ΟΗΕ για να ξεμπλοκάρει το αδιέξοδο μέσω της Διαδικασίας Γκαμπάρι.

Όπως σημειώνεται, αξιωματούχοι του ΟΗΕ ανησυχούν, λοιπόν, ότι οι προσεχείς μήνες δεν προσφέρουν καμία εγγύηση επιτυχίας. Επιπλέον, παρατηρούν πια μιαναρνητική στάση και τάσεις από την ελληνοκυπριακή πλευρά προς τον ΟΗΕ και τη διαδικασία επίλυσης και γίνεται αναφορά σε «συνεχιζόμενο πολιτικά υποκινούμενο ‘‘ανθρωποκυνηγητό’’ σχετικά με τη χρηματοδότηση της UNOPS πριν από το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν το 2004», καθώς και το «μποϊκοτάζ» από Κύπριους αξιωματούχους στη δεξίωση της UNFICYP για την Ημέρα του ΟΗΕ στις 20 Οκτωβρίου.

«Κυνήγι μαγισσών»

Ένα μήνα αργότερα, στις 9 Νοεμβρίου 2006, ο τότε επικεφαλής της UNFICYP στην Κύπρο, Michael Mοller,ενημέρωσε το διπλωματικό σώμα στη Λευκωσία, σχετικά με το αδιέξοδο στη διαδικασία επίλυσης του Κυπριακού από τον ΟΗΕ. Ο Mοller εξέφρασε την απογοήτευσή του για την αδράνεια και την έλλειψη δέσμευσης από τις δύο πλευρές, τονίζοντας ότι οι Ελληνοκύπριοι αντιτίθενται στη γραπτή διατύπωση της "πρότασης γεφύρωσης" του ΟΗΕ, ενώ οι Τουρκοκύπριοι την υποστηρίζουν.

Ο Moller και το επιτελείο του άρχισαν ήδη να δυσανασχετούν, και τόνισαν τις «επιβλαβείς επιπτώσεις της συνεχιζόμενης έρευνας του κυπριακού Κοινοβουλίου σχετικά με τα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την UNOPS».

Για το περιστατικό αυτό, στο έγγραφο (06NICOSIA1916_a), ο Αμερικανός τότε Πρέσβης στην Κύπρο, Ronald L. Schlicher, σχολιάζει: «Αυτή η πολιτικά υποκινούμενη έρευνα, η οποία έχει αρχίσει να μοιάζει με ‘‘κυνήγι μαγισσών’’, έχει ανασύρει αβάσιμους ισχυρισμούς ότι τα προγράμματα της UNOPS που χρηματοδοτήθηκαν από την κυβέρνηση των ΗΠΑ το 2004 και νωρίτερα ήταν στην πραγματικότητα ύπουλες προσπάθειες ‘‘αγοράς ψήφων’’ υπέρ του Σχεδίου Ανάν -και είχαν, σύμφωνα με έναν πληροφοριοδότη του ΟΗΕ, σχεδιαστεί για να υπονομεύσουν τα συμφέροντα της ελληνοκυπριακής κοινότητας».

Αυτή η έρευνα, συνεχίζει ο Πρέσβης, φαινόταν να αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης και ανησυχητικής πολιτικής τάσης της ελληνοκυπριακής πλευράς - συμπεριλαμβανομένης της άρνησης της κυπριακής Κυβέρνησης να συμμετάσχει σε οποιοδήποτε πρόγραμμα στο οποίο ήταν παρόντες και Τουρκοκύπριοι «αξιωματούχοι». Ήταν όμως πράγματι ένα «κυνήγι μαγισσών» ή εύλογες ανησυχίες των Ε/κ;

Χρηματοδότηση για «νέα σημαία», «εθνικό ύμνο» και «ομοσπονδιακές δομές»

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει έγγραφο (Doc No. C05513190), που αποδεσμεύτηκε το 2014 από το StateDepartment και σημειώνει: «Η (αμερικανική) Πρεσβεία κατανοεί τις ανησυχίες της κυπριακής Κυβέρνησης γι’ αυτά τα (δικοινοτικά) προγράμματα - δηλαδή ότι δεν πρέπει να ενθαρρύνουν την αναγνώριση της ‘‘Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου’’ ή να απειλούν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των Ελληνοκυπρίων που εκτοπίστηκαν το 1974.

»Ωστόσο, η Πρεσβεία διαφωνεί με τη δήλωση της κυπριακής Κυβέρνησης ότι οι δραστηριότητες που χρηματοδοτήθηκαν κατά την προεκλογική περίοδο για το δημοψήφισμα του Σχεδίου Ανάν - όπως η μετάφραση και η δημοσίευση αμερόληπτων, βασισμένων σε γεγονότα πληροφοριών για το Σχέδιο Ανάν (η επίσημη ιστοσελίδα του ΟΗΕ για το Σχέδιο Ανάν στα Ελληνικά, Τουρκικά και Αγγλικά, ο Οδηγός Πολίτη του Ινστιτούτου Ειρηνικής Έρευνας του Όσλο για το Σχέδιο Ανάν, κ.ά.), ο Διαγωνισμός Σημαίας και Ύμνου, οι εμπειρογνώμονες της Τεχνικής Επιτροπής σε τομείς όπως η οικονομία, οι ομοσπονδιακές δομές, κ.ά. - ήταν εκτός πλαισίου».Δηλαδή, δόθηκαν χρήματα από την USAID μέσω UNDPγια διαγωνισμό «νέας σημαίας» και «νέου εθνικού ύμνου» της Κύπρου αλλά και σε εμπειρογνώμονες για να εξετάσουν ομοσπονδιακές δομές, αλλά αυτά δεν ήταν εκτός πλαισίου…

Επιπλέον, σε άλλο έγγραφο (Doc No. C05513211) αναφέρει, «για το οικονομικό έτος 2006, οι πόροι του Ταμείου Οικονομικής Υποστήριξης (ESF) θα στηρίξουν τη διαδικασία ειρήνης και την ενδεχόμενη επανένωση της Κύπρου. Οι ενέργειες θα επικεντρωθούν στην ενίσχυση των δικοινοτικών προσπαθειών για την προώθηση μιας λύσης, μετά την απόρριψη του σχεδίου του ΟΗΕ σε δημοψηφίσματα τον Απρίλιο του 2004. Η χρηματοδότηση θα συνεχίσει να υποστηρίζει την ανάπτυξη της οικονομίας των Τουρκοκυπρίων και την οικονομική ενοποίηση του νησιού». Στο ίδιο έγγραφο σημειώνεται πως «για το οικονομικό έτος 2006 προγραμματίζεται η άμεση διάθεση 1.600.000 δολαρίων στο Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ για το Πρόγραμμα Δικοινοτικής Υποστήριξης, το οποίο διαχειρίζεται η αμερικανική πρεσβεία στη Λευκωσία. Το πρόγραμμα αυτό επικεντρώνεται σε πολιτικά ευαίσθητες, βραχυπρόθεσμες δράσεις που προάγουν τη συμφιλίωση».

Τα παράπονα «ειρηνευτών» με χρήματα USAID

Τον Νοέμβριο του 2008, μια ομάδα Τ/κ και Ε/κ δηλωμένων ένθερμων υποστηρικτών του Σχεδίου Ανάν δημοσίευσαν μελέτη,  η οποία αξιολόγησε την κατάσταση στην Κύπρο μετά το αρνητικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για το Σχέδιο Ανάν, Όπως σημειώνουν, «Δύο χρόνια μετά τις κατηγορίες των ελληνoκυπριακών μέσων ενημέρωσης ότι ειρηνευτές είχαν λάβει εκατομμύρια δολάρια από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για να υποστηρίξουν το σχέδιο, η Βουλή των Αντιπροσώπων αποφάσισε να διερευνήσει αυτές τις καταγγελίες μέσω της Επιτροπής Θεσμών. Οι άνθρωποι που είχαν αφιερώσει χρόνια στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των δύο κοινοτήτων βρέθηκαν υπό έρευνα ως ‘‘προδότες’’». Στο τελευταίο μέρος της μελέτης σημειώνεται πως η έρευνα χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από επιχορήγηση της ΕΕ μέσω του προγράμματος USAID/UNDP στην Κύπρο.

Από ανθρωπιστική βοήθεια στη ΛΟΑΤΚΙ ιδεολογία

Σε κάθε περίπτωση η USAID, οι υπάλληλοι της οποία κλήθηκαν να αποχωρήσουν και από Κύπρο αυτήν την εβδομάδα, ξεκίνησε ως εργαλείο ανάπτυξης και σταδιακά εξελίχθηκε σε βασικό μέσο γεωπολιτικής επιρροής των ΗΠΑ. Μάλιστα τα τελευταία χρόνια, κυρίως επί διακυβέρνησης Τζο Μπάιντεν,χρηματοδοτικά προγράμματα μέσω της USAID και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ έδωσαν έμφαση στην προώθηση της ΛΟΑΤΚΙ+ ιδεολογίας σε αρκετές χώρες , συμπεριλαμβανομένης και της Κύπρου. Το 2022, 132 αμερικανικές πρεσβείες δημοσίευσαν δηλώσεις για τον Μήνα Υπερηφάνειας, 99 ύψωσαν σημαίες Pride ή Progress, ενώ προσωπικό από 49 πρεσβείες συμμετείχε σε παρελάσεις.. Η προώθηση αυτών των πολιτικών θεωρείται από τους επικριτές ως ιδεολογικός "εξαναγκασμός", που υπονομεύει άλλες παγκοσμίως αναγνωρισμένες ανθρώπινες ελευθερίες, όπως η θρησκευτική ελευθερία, και αποσπά την προσοχή από άλλα σημαντικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Επί της ουσίας, όμως, η USAID έχει χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πολιτικής επιρροής, τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Αν και η κύρια αποστολή της είναι η παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και η υποστήριξη της ανάπτυξης, η χρηματοδότησή της και τα προγράμματά της συχνά εξυπηρετούν ευρύτερους στόχους της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.

Συγκεκριμένα, στην Αϊτή, η USAID φέρεται να παρείχε 100.000 δολάρια σε μια πολιτική οργάνωση που υποστήριζε συγκεκριμένο υποψήφιο στις εκλογές του 2010-2011. Οι εκλογές χρηματοδοτήθηκαν με τη γνωστή συνταγή όπως και στην Κύπρο, δηλαδή μέσω χρημάτωνπου διαχειρίζεται το UNDP.

Η USAID διέθεσε 17 εκατομμύρια δολάρια σε οργανώσεις όπως το National Democratic Institute (NDI) και το International Republican Institute (IRI), που ιστορικά έχουν εμπλακεί στη διαμόρφωση πολιτικών κινημάτων σε ξένες χώρες. Στην Αφρική και στη Νοτιοανατολική Ασία, ανθρωπιστικά και αναπτυξιακά προγράμματα χρησιμοποιήθηκαν για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τοπικές κυβερνήσεις και αντάρτικες οργανώσεις.

H USAID ως εργαλείο ήπιας ισχύος

Με απλά λόγια, η USAID αποτελεί εδώ και καιρό πυλώνα της ήπιας ισχύος των ΗΠΑ, προωθώντας μοντέλα διακυβέρνησης ευθυγραμμισμένα με τα αμερικανικά συμφέροντα.

Η οικονομική βοήθεια συχνά συνοδεύεται από όρους που ευνοούν τα συμφέροντα των ΗΠΑ, όπως η οικονομική φιλελευθεροποίηση, οι ιδιωτικοποιήσεις ή η συνεργασία σε θέματα ασφαλείας.

Η κατανομή της χρηματοδότησης δίνει προτεραιότητα σε φιλικές και ελεγχόμενες ΜΚΟ, πράγμα που ενισχύει την εξάρτηση..

Θα πρέπει ωστόσο να τονίσει πως η μεταφορά της USAID υπό το Υπουργείο Εξωτερικών, όπως προτάθηκε από την κυβέρνηση Τραμπ, η εξωτερική βοήθεια πιθανότατα θα γίνει ακόμη πιο πολιτικοποιημένη, ενισχύοντας τον ρόλο της ως εργαλείο γεωπολιτικής στρατηγικής αντί για καθαρά ανθρωπιστική βοήθεια.

Τάξιμο για λεφτά  αν περνούσε το «ΝΑΙ»

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πως διαχειριστής της USAID από το 2001 έως το 2006 ήταν ο ελληνοαμερικανικής καταγωγής Ρεπουμπλικάνος Andrew Natsios. Λίγες ημέρες πριν από το δημοψήφισμα οι ΗΠΑ υποσχέθηκαν να δωρίσουν 400 εκατομμύρια δολάρια για «μια επανενωμένη Κύπρο», εάν τόσο οι ελληνοκυπριακές όσο και οι τουρκοκυπριακές κοινότητες υποστηρίξουν το ειρηνευτικό σχέδιο του ΟΗΕ. Ο Άντριου Νάτσιος, μιλώντας μάλιστα σε προσυνεδριακή συνάντηση δωρητών στις Βρυξέλλες, υποσχέθηκε τη χορήγηση των κονδυλίων «υπό την προϋπόθεση ενός θετικού αποτελέσματος». «Προτρέπουμε και άλλες κυβερνήσεις-δωρητές και διεθνείς οργανισμούς να κάνουν μια παρόμοια δέσμευση», πρόσθεσε (Al Jazeera 15/4/2004),

Την ίδια περίοδο, η βρετανική Independent έγραφε πως η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες υποσχέθηκαν 515 εκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια προς την Κύπρο, σε μια προσπάθεια να ενισχύσουν το ειρηνευτικό σχέδιο του ΟΗΕ για την επανένωση του νησιού. Όπως σημειωνόταν, η προσφορά αυτή ήταν αυστηρά υπό όρους και εξαρτιόταν από το αν οι Ε/κ και οι Τ/κ από τις δυο πλευρές της ουδέτερης ζώνης του ΟΗΕ θα ψηφίσουν υπέρ του τερματισμού της τριακονταετούς διαίρεσης στα ταυτόχρονα δημοψηφίσματα της 24ης Απριλίου.