Διάκριση με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων στην Ελλάδα στον αρθρογράφο, Παντελή Μπουκάλα

Η απονομή του Μεγάλου Βραβείου Γραμμάτων για το 2024 στον Παντελή Μπουκάλα, που μόλις ανακοινώθηκε από το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, δεν αποτελεί απλώς μια επιβράβευση, αλλά μια αναγνώριση της διαχρονικής και πολυδιάστατης συμβολής του στον ελληνικό λόγο. Ο Παντελής Μπουκάλας είναι ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους διανοούμενους, αρθρογράφος, ποιητής, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, μεταφραστής της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και μελετητής της λαϊκής παράδοσης. Η πλούσια και πολυσχιδής του δράση διαμορφώνει έναν στοχαστή με σπάνια ευρυμάθεια, ο οποίος προσεγγίζει την ελληνική γλώσσα και τα κείμενά της με αφοσίωση, σεβασμό και διαρκή αναζήτηση.

Ακαδημαϊκή πορεία και διάκριση

Μεταξύ των ακαδημαϊκών του διακρίσεων, ο Παντελής Μπουκάλας συγκαταλέγεται στους αριστούχους μεταπτυχιακούς αποφοίτους του Πανεπιστημίου Κύπρου, από το Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής. Στην Τελετή Αποφοίτησης του 2018, απηύθυνε έναν λόγο υψηλού ήθους και διανοητικής διαύγειας, προκαλώντας αίσθημα θαυμασμού και υπερηφάνειας στους παρευρισκόμενους. Ήδη από τότε, η πορεία του επιβεβαίωνε τη θέση του ως εξέχοντα πνευματικού ανθρώπου. Ανάμεσα σε άλλα, ανέφερε: « Άλλωστε εδώ βρίσκομαι σαν μαθητής, χάρη στη δυνατότητα που γενναιόδωρα μού πρόσφερε το Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής να παρακολουθήσω μεταπτυχιακά μαθήματα και να υποστηρίξω το διδακτορικό μου, με θέμα τη δημοτική μας ποίηση. Όσα έμαθα -και συνεχίζω να μαθαίνω- μελετώντας τα δημιουργήματα της ανώνυμης κοινοτικής ποίησης παντού όπου μιλήθηκε η ελληνική, από τον Πόντο στην Κορσική και από την Κύπρο στα Διαπόντια νησιά δυτικά της Κέρκυρας, όσα έμαθα φοιτώντας στο πάντοτε ανοιχτό σχολείο του λαϊκού προφορικού πολιτισμού, μου δίδαξαν σαν αυτονόητη και απαραγνώριστη την ευγνωμοσύνη απέναντι στις κοινότητες των Ελλήνων. «Μα, μαθητής αρκετά μετά το μεσοστράτι της ζωής, όπως ορίζεται στη δαντική Θεία Κωμωδία;» θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς. Η αυθόρμητη απάντηση είναι μία - και είναι καταφατική. Γιατί η εκπαίδευση έχει ένα πέρας, που το συμβολίζει η απόκτηση ορισμένων τίτλων, διπλωμάτων και επαγγελματικών δεξιοτήτων. Η παιδεία όμως είναι πάντοτε στην αφετηρία, είτε την οδό της αυτοδιδασκαλίας ακολουθεί κανείς είτε της ένταξης σε ακαδημαϊκά προγράμματα. Η παιδεία είναι ένα κεφάλαιο άυλο, δεν έχει αντίκρισμα σε τράπεζες και χρηματιστήρια. Μολαταύτα είναι ένα κεφάλαιο που σφραγίζει τον τρόπο με τον οποίο υπάρχουμε ως άτομα και ως μέλη ενός κοινωνικού ή εθνικού συνόλου, τον τρόπο με τον οποίο πολιτευόμαστε, δηλαδή φερόμαστε ως πολίτες: ενάρετα ή αμοραλιστικά, με φιλαυτία και εγωπάθεια ή με κοινωνική ευσυνειδησία και πνεύμα προσφοράς…».

Πολυετής και πολύπλευρη προσφορά

Αρθρογραφεί εδώ και 35 χρόνια, τηρώντας απαρέγκλιτα την αρχή της εντιμότητας προς τον αναγνώστη. Η γραφή του διακρίνεται για το βάθος, την οξυδέρκεια και τη διαρκή διαλεκτική με το ιστορικό και πολιτισμικό παρελθόν. Η ενασχόλησή του με την ποίηση τον ανέδειξε σε έναν από τους πιο αξιοσημείωτους σύγχρονους ποιητές, ενώ το 2010 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Ρήματα». Ως δοκιμιογράφος, το 2017 έλαβε το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου για το έργο του «Όταν το ρήμα γίνεται όνομα», μια πραγματεία που ανατέμνει τη γλώσσα και τις σημασιολογικές της μεταπτώσεις.

Μεταφραστής και Θεατρικός Συγγραφέας

Η προσφορά του Παντελή Μπουκάλα στη μετάφραση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είναι ανεκτίμητη. Το 2019, η μετάφρασή του στην «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» του Ευριπίδη παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο Κουρίου από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές. Η ερμηνευτική του προσέγγιση διατηρεί το βάθος και το ύφος των πρωτότυπων κειμένων, προσφέροντας ταυτόχρονα μια σύγχρονη ανάγνωση προσιτή στο σημερινό κοινό.

Το Σκεπτικό της Βράβευσης

Η Επιτροπή των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας της Ελλάδος, επισημαίνει ότι ο Παντελής Μπουκάλας «υπηρετεί το ήθος της λογοτεχνίας, σε συνομιλία με παλαιότερες (Σολωμός, Παλαμάς, Κρυστάλλης) και σύγχρονες φωνές (Ελύτης, Ρίτσος, Αναγνωστάκης, Χάκκας, Μέσκος), με πρόταγμα μια βασανισμένη και βασανιστική ερωτηματοθεσία για όλα όσα ανθρώπους μάς ονομάζουν, αλλά και όλα όσα διαμορφώνουν τις νεοελληνικές ταυτότητες». Η συνολική του προσφορά χαρακτηρίζεται ως «φιλάνθρωπη και φιλέταιρη», επιβεβαιώνοντας τη βαθιά ανθρωποκεντρική και φιλοσοφική του στάση απέναντι στη λογοτεχνία και τη ζωή.

Στοχαστής του Ελληνικού Πολιτισμού

Ο Παντελής Μπουκάλας δεν είναι απλώς ένας διακεκριμένος λογοτέχνης, αλλά ένας βαθυστόχαστος διανοούμενος που υπηρετεί τη γλώσσα και τον πολιτισμό με σεβασμό, ερευνητική διάθεση και ποιητική ευαισθησία. Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων αποτελεί μια δίκαιη αναγνώριση για έναν άνθρωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη, τη διαφύλαξη και την ανανέωση του ελληνικού λόγου. Με βαθιά εκτίμηση, συγχαίρω προσωπικά, αλλά και εκ μέρους του Πανεπιστημίου Κύπρου, τον Παντελή Μπουκάλα για τη σπουδαία του διάκριση. Νιώθω ιδιαίτερη τιμή και ευγνωμοσύνη που τον γνώρισα και είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί του. Η συμβολή του στον ελληνικό λόγο και η ακεραιότητά του ως άνθρωπος και δημιουργός, αποτελούν πηγή έμπνευσης για όλους μας.

*Εκπρόσωπος Τύπου, Πανεπιστήμιο Κύπρου