130 εκ. σε 15 χρόνια έριξε το UNDP στην Κύπρο

Στο άρθρο της περασμένης Κυριακής παρουσιάσαμε δύο επίσημες εκθέσεις γύρω από το δίκτυο των δικοινοτικών προγραμμάτων που ξεκίνησαν με την υποστήριξη της USAID και του UNDP. Μία έκθεση αξιολόγησης του 2004 για το Bi-Communal Development Program (BDP), που κατατέθηκε στην USAID και μία έκθεση των Ηνωμένων Εθνών του 2013, που αποτυπώνει τη συνέχεια των χρηματοδοτήσεων μετά την απόρριψη του Σχεδίου Ανάν. Ωστόσο, φαίνεται ότι υπάρχουν πολλά ακόμη στοιχεία που προκύπτουν από πολυσέλιδες εκθέσεις αξιολόγησης και ανασκόπησης των προγραμμάτων, καθώς και από ιστοσελίδες εμπλεκόμενων φορέων. Πρόκειται για έγγραφα και πληροφορίες, που, παρά τη σημασία τους, ουδέποτε έχουν απασχολήσει την κοινή γνώμη ή τα μέσα ενημέρωσης.

Μεταξύ των ευρημάτων αναδεικνύεται η συνέχιση της ροής χρηματοδοτήσεων σε ΜΚΟ, πολιτικούς φορείς και οργανώσεις, όχι μόνο για κοινωφελή προγράμματα, αλλά και για έργα με πολιτικά κίνητρα και σκοπούς, όπως ήταν και το «εκπαιδευτικό» πρόγραμμα Imagine. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εμπλοκή πολιτικών κομμάτων στο Cyprus Dialogue Forum, μια ΜΚΟ που αναπτύχθηκε μέσα από τις δικοινοτικές πρωτοβουλίες του UNDP-ACT και της USAID και λειτουργεί μέχρι σήμερα ως ένας από τους βασικούς μηχανισμούς άσκησης επιρροής στο κυπριακό πολιτικό σκηνικό.

Φως στην έρευνα ρίχνει η τελική έκθεση 126 σελίδων του UNDP με τίτλο "Action for Cooperation and Trust in Cyprus 2005 - 2015". Η έκθεση καλύπτει τη δραστηριότητα του προγράμματος ACT και αναλύει τις τέσσερεις φάσεις στις οποίες χωρίστηκε το πρόγραμμα. Στη σελίδα 29 της έκθεσης, το Cyprus Dialogue Forum, πρωτοεμφανιζόμενο κατά την τέταρτη φάση με τίτλο «Crossroads for Civic Engagement - Making Civil Society Influential 2013-2015», παρουσιάζεται ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του προγράμματος ACT.

Το Cyprus Dialogue Forum και οι στόχοι του

Σύμφωνα με την έκθεση, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, επιχειρηματίες και πολιτικοί ηγέτες ήρθαν κοντά ώστε να δημιουργηθεί το Cyprus Dialogue Forum. Οι συμμετέχοντες φορείς, από τα κατεχόμενα και τις ελεύθερες περιοχές, συμφώνησαν σε ένα «Ενιαίο Κείμενο», το οποίο λειτουργεί ως καταστατικός χάρτης, το οποίο αναφέρει ως σκοπούς τα ακόλουθα:

1. Υποστήριξη των επίσημων διαπραγματεύσεων και όλων των πολιτικών προσπαθειών για την επίτευξη μιας αμοιβαία συμφωνημένης ομοσπονδιακής λύσης, μέσω της δημιουργίας εναλλακτικών επιλογών και της υποβολής προτάσεων στη διαπραγματευτική διαδικασία.
2. Ενίσχυση της δημόσιας ενημέρωσης, αναγνώριση και ενσωμάτωση των απόψεων του ευρύτερου κοινού και προετοιμασία και των δύο κοινοτήτων για μια λύση.
3. Δημιουργία κοινού πλαισίου κατανόησης της πολυπρισματικής προσέγγισης, ανάπτυξη κοινής οπτικής για το μέλλον και οικοδόμηση μιας κουλτούρας συνύπαρξης και συνεργασίας.
4. Παροχή χώρου στους πολίτες, ώστε να θέτουν και ν’ αντιμετωπίζουν ζητήματα που δεν περιλαμβάνονται στην πολιτική διαδικασία.

Φως στην έρευνα ρίχνει η τελική έκθεση 126 σελίδων του UNDP, με τίτλο «Action for Cooperation and Trust in Cyprus 2005-2015»

Με μια σύντομη περιήγηση στην ιστοσελίδα του Cyprus Dialogue Forum μπορεί κανείς να δει ποια πολιτικά κόμματα και φορείς συμμετέχουν, καθώς και τους χρηματοδότες του φόρουμ, στους οποίους περιλαμβάνονται η USAID, η Ευρωπαϊκή Ένωση και το State Department. Στα πολιτικά κόμματα και τους φορείς που συμμετέχουν, εκτός από κόμματα και οργανώσεις των Τουρκοκυπρίων, είναι ο ΔΗΣΥ, το ΑΚΕΛ, η ΕΔΟΝ, η ΠΕΟ, η ΣΕΚ, η United Cyprus (ΔΗΠΑ και VOLT φαίνεται να εντάχθηκαν στη συνέχεια).

Η τέταρτη φάση του ACT έχει τη δική της έκθεση αξιολόγησης 39 σελίδων (ACT-CCE Final Evaluation Report) και δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2015. Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης, το Cyprus Dialogue Forum είναι ένας κρίσιμος μηχανισμός για τη διατήρηση και εφαρμογή μιας ενδεχόμενης συμφωνίας στην Κύπρο, ενώ υπογραμμίζεται ότι πρέπει να παραμείνει βιώσιμο κάτι που καθιστά την ανάγκη για κονδύλια «μεγάλη». Κατά τη διάρκεια της σύντομης επίσκεψής του στην Κύπρο από τις 6 μέχρι τις 10 Ιουλίου του 2015, ο αξιολογητής της έκθεσης φρόντισε να συναντηθεί με συμμετέχοντες στο πρόγραμμα CCE, μέλη της ομάδας του UNDP στην Κύπρο, μέλη του Cyprus Dialogue Forum και άλλους “stakeholders” όπως τους κατονομάζει, όπως εκπροσώπους του Υπουργείου Εξωτερικών της ΚΔ και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ακολουθεί ο πλήρης κατάλογος των ατόμων που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις, μεταξύ των οποίων ο Δήμαρχος Δερύνειας Άντρος Καραγιάννης, ο Ηλίας Δημητρίου ως εκπρόσωπος του ΑΚΕΛ και ο πρώην Επίτροπος Εθελοντισμού και νυν υπόδικος Γιαννάκης Γιαννάκη:

Από το Transparency Portal της ιστοσελίδας του UNDP, το συνολικό ποσό που φαίνεται να διατέθηκε για το "NGO Dialogue" ανέρχεται σε $1,2 εκ. Επισημαίνεται ότι πριν από τον τερματισμό του προγράμματος ACT, το UNDP-ACT και η USAID Κύπρου κατάφεραν να εξασφαλίσουν επιπλέον χρηματοδότηση $500.000 από το State Department, χρήματα τα οποία διατέθηκαν για το Cyprus Dialogue Forum.

UNDP ACT: Action for Cooperation & Trust – Outcome Evaluation Report

Εν τω μεταξύ τον Ιανουάριο του 2013, κατά τη διάρκεια του προγράμματος ACT, μια διμελής ομάδα αξιολόγησης επισκέφθηκε την Κύπρο για τη διεξαγωγή συναντήσεων με βασικούς εταίρους του προγράμματος και την εκπόνηση του «UNDP ACT: Action for Cooperation & Trust – Outcome Evaluation Report». Η έκθεση καλύπτει λεπτομέρειες γύρω από τις τρεις πρώτες φάσεις του προγράμματος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, η πρώτη φάση του έργου είχε προϋπολογισμό 26 εκατομμύρια δολάρια. Το 2007, το έργο επεκτάθηκε για τρία επιπλέον χρόνια και με επιπρόσθετη χρηματοδότηση 21 εκατομμυρίων δολαρίων. Αργότερα το 2011, παρατάθηκε για δύο χρόνια με επιπλέον 7,5 εκατομμύρια. Το συνολικό ποσό, περίπου 60 εκατομμυρίων δολαρίων, εάν προστεθεί στις δαπάνες της USAID προ του σχεδίου Ανάν, ανεβάζει το ποσό των χρηματοδοτήσεων σε τουλάχιστον 120 εκατομμύρια δολάρια. Το υπέρογκο αυτό ποσό επιβεβαιώνεται από έγγραφα της ιστοσελίδας του UNDP, τα οποία αναφέρουν ότι «με την οικονομική βοήθεια της USAID, το UNDP έχει διαθέσει περίπου $130 εκατομμύρια μέσα σε 15 χρόνια δουλειάς για τον μετασχηματισμό της κυπριακής κοινωνίας των πολιτών».

Ενώ καταγράφονται κάποια κοινωφελή, εκ πρώτης όψεως, προγράμματα στα projects που έλαβαν χρηματοδότηση, όπως για παράδειγμα ένα πρόγραμμα για τη βελτίωση της υγειονομικής φροντίδας για θύματα ενδοοικογενειακής βίας, αυτά συνοδεύονταν από άλλα χρηματοδοτούμενα έργα, τα οποία υλοποιήθηκαν από ΜΚΟ άγνωστες στο ευρύ κοινό με αδιευκρίνιστες δραστηριότητες. Αυτές οι ΜΚΟ λειτουργούσαν ως εργαλεία προπαγάνδας υπέρ της ΔΔΟ, προωθώντας μια συγκεκριμένη πολιτική ατζέντα υπό το πρόσχημα της δικοινοτικής συνεργασίας. Δύο παραδείγματα είναι το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Καθηγητών Ιστορίας (History Teacher Training Project) και το Πρόγραμμα «Building a Multi-Ethnic and Multinational Cyprus to Promote European Values and Regional and International Peace» του Cyprus Neuroscience & Technology Institute.

Σύμφωνα με το έγγραφο, για την «επιτυχή επιρροή» των ΜΚΟ στη διαμόρφωση της νέας νομοθεσίας για τις ΜΚΟ δαπανήθηκαν μισό εκατομμύριο δολάρια

Η ομάδα αξιολόγησης της έκθεσης πραγματοποίησε συνεντεύξεις με αρκετούς εκπροσώπους από διάφορες ομάδες «ενδιαφερομένων» που περιελάμβαναν τόσο άτομα που συμμετείχαν στην υλοποίηση των έργων ACT I, II, και III, όσο και εξωτερικούς παράγοντες που δεν είχαν άμεση εμπλοκή στο έργο. Πάντως η λίστα των programme partners, δηλαδή των συνεργατών, περιλαμβάνει πάνω από 50 ονόματα, μεταξύ άλλων αυτά των Κώστα Καδή (Frederick University) και Μητροπολίτη Μόρφου Νεόφυτου (για ένα έργο στην Περιστερώνα), ενώ στις «λοιπές συνεντεύξεις» αναφέρονται μεταξύ άλλων οι Χάρης Τζιμητράς (PRIO Centre) και Κώστας Γεννάρης (Δημοσιογράφος). Η έκθεση, όπως και οι υπόλοιπες, βρίσκεται σε ανοικτή πρόσβαση στο διαδίκτυο επιτρέποντας σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να την αναζητήσει και να βρει την πλήρη λίστα των ονομάτων στο Παράρτημα Γ, καθώς και όλα τα έργα που έλαβαν χρηματοδότηση στις πρώτες τρεις φάσεις του ACT στο Παράρτημα Ε.

Η εμπλοκή των κομμάτων και τα αναπάντητα ερωτήματα

Το μέγεθος των κονδυλίων που διατέθηκαν, τα κόμματα και οι οργανισμοί που εμπλέκονται και η διαχείριση του Cyprus Dialogue Forum, εγείρουν σοβαρά ερωτήματα που απαιτούν διερεύνηση. Είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί πού ακριβώς κατευθύνθηκαν όλα αυτά τα εκατομμύρια, ποιοι επωφελήθηκαν και με ποιον τρόπο επηρεάστηκε, όπως αναφέρουν και οι επίσημες πηγές, η πολιτική σκηνή της Κύπρου. Η διαφάνεια σε αυτά τα ζητήματα είναι απαραίτητη και θεμελιώδης για τη δημοκρατία, ειδικά όταν προκύπτουν ενδείξεις εξωτερικής παρέμβασης μέσω διεθνών οργανισμών, κυβερνήσεων και ΜΚΟ. Η εμπλοκή πολιτικών κομμάτων στο Cyprus Dialogue Forum εγείρει ερωτήματα για πιθανές επιρροές σε κρίσιμες αποφάσεις. Εντύπωση προκαλεί ένα έγγραφο για το πρόγραμμα ACT-CCE, που αναφέρει ανάμεσα στις δραστηριότητες την άσκηση επιρροής από πλευράς ΜΚΟ για το περιεχόμενο της νομοθεσίας περί ΜΚΟ στην ΚΔ. Σύμφωνα με το έγγραφο, για την «επιτυχή επιρροή» των ΜΚΟ στη διαμόρφωση της νέας νομοθεσίας για τις ΜΚΟ δαπανήθηκαν μισό εκατομμύριο δολάρια. Αυτά, σύμφωνα πάντα με το έγγραφο, ήταν για τακτικές διαβουλεύσεις μεταξύ ΜΚΟ και Επιτρόπου Εθελοντισμού, παρουσίαση μελετών σε κυβερνητικούς φορείς και αλλαγές στη νομοθεσία μέσω διαβουλεύσεων.

Οι αναφορές αυτές γεννούν εύλογα ερωτήματα:

- Ποιος καθόρισε ποιοι πολιτικοί ηγέτες και ΜΚΟ συμμετείχαν στις διαδικασίες και ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής τους;

- Σε ποιο βαθμό οι διαδικασίες αυτές αποτέλεσαν μηχανισμό έμμεσης εξωτερικής παρέμβασης στην κυπριακή πολιτική σκηνή και στο νομοθετικό έργο;

Να σημειωθεί ότι, τον Ιούνιο του 2017, η Βουλή των Αντιπροσώπων εισήγαγε τη νομική οντότητα των οργανώσεων του εξωτερικού που μπορούν να εγγραφούν και να δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Για όλα αυτά χρειάζεται επίσημη έρευνα και έλεγχος στα λογιστικά βιβλία των κομμάτων, φορέων και ΜΚΟ που υποχρεούνται να καταγράφουν κάθε δοσοληψία με ακρίβεια. Το λιγότερο που μπορεί να γίνει είναι η σύσταση επιτροπής διερεύνησης σχετικά με τις χρηματοδοτήσεις και τους σκοπούς των προγραμμάτων.