Συγκλονιστικές αποκαλύψεις για τις συνθήκες κράτησης των μελών της ΕΟΚΑ

Κατάμεστη ήταν η αίθουσα της διάλεξης που έδωσε η υποψήφια Διδάκτωρ του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Δόξα Κωμοδρόμου, στις 18 Μαρτίου 2025, στο πλαίσιο των 70 χρόνων από την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ. Το θέμα της, που αφορούσε τις φρικιαστικές συνθήκες κράτησης των αγωνιστών στα κρατητήρια και τις φυλακές της αποικιοκρατικής διοίκησης, προκάλεσε βαθιά συγκίνηση στο ακροατήριο. Το κοινό, που ξεπέρασε κάθε προσδοκία σε αριθμό, παρακολούθησε τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις, βασισμένες σε ντοκουμέντα από την Υπηρεσία Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και σε δημοσιεύματα της εποχής.

«Τιμούμε τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, επώνυμους και ανώνυμους, που με αυταπάρνηση έγραψαν ένα από τα πιο ηρωικά κεφάλαια της κυπριακής ιστορίας», ανέφερε η κ. Κωμοδρόμου, τονίζοντας πως χιλιάδες Ελληνοκύπριοι φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν απάνθρωπα, χωρίς δίκη, μόνο με την υποψία ότι ήταν μέλη της Οργάνωσης. Οι 3.362 πολιτικοί κρατούμενοι υπέστησαν ανείπωτα βασανιστήρια στα κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς, στο Κάστρο της Κερύνειας, στην Ομορφίτα, στην Πύλα, στο Πολέμι, στη Λίμνη, στην Πέργαμο, στο Μάμμαρι, στο Πυρόι και στην Αγύρτα. «Οι φυλακισμένοι υποβάλλονταν σε φρικιαστικές μεθόδους ανάκρισης: ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ, απομόνωση, ψυχολογικό πόλεμο. Ζούσαν σε άθλιες συνθήκες, με ανεπαρκή τροφή και υγειονομική περίθαλψη, χωρίς καν να γνωρίζουν πότε – ή αν – θα απελευθερώνονταν».

Η πιο ανατριχιαστική περιγραφή προήλθε από Ιταλό δημοσιογράφο της εποχής, ο οποίος επισκέφθηκε το στρατόπεδο της Κοκκινοτριμιθιάς και το συνέκρινε με στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχε δει στη Γερμανία, την Κορέα και την Άπω Ανατολή. «Είναι το σκληρότερο από όλα, γιατί εδώ οι κρατούμενοι δεν γνωρίζουν ούτε γιατί βρίσκονται εδώ, ούτε πότε – αν ποτέ – θα αφεθούν ελεύθεροι. Πρόκειται για πλήρη παραβίαση του νόμου Habeas Corpus». Ο ίδιος περιέγραψε τις συνθήκες διαβίωσης ως κολαστήρια: οι φυλακισμένοι κοιμόντουσαν πάνω σε τσιμεντένια κρεβάτια χωρίς στρώματα, υπέφεραν από αρρώστιες, στερούνταν βασική ιατρική περίθαλψη και συχνά τιμωρούνταν με εξευτελιστικές πρακτικές, όπως γδύσιμο και διαπόμπευση στο προαύλιο ή ποινές με μοναδική τροφή ψωμί και νερό για μέρες.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε και το άρθρο της αθηναϊκής «Καθημερινής» στις 29 Νοεμβρίου 1957, το οποίο περιέγραφε τις φυλακές Λευκωσίας ως «άντρο βασανιστηρίων». Στις μαρτυρίες γίνεται λόγος για βάναυση συμπεριφορά των δεσμοφυλάκων, ενώ οι γυναίκες κρατούμενες υπέφεραν διπλά, καθώς έμεναν σε κελιά με υγρασία, όπου το νερό έμπαινε μέσα κατά τις βροχές, αναγκάζοντάς τες να στέκονται πάνω στα κρεβάτια τους για να μην βραχούν.

Η διάλεξη κορυφώθηκε με συγκλονιστικές μαρτυρίες αγωνιστών, όπως αυτή του ήρωα Κυριάκου Μάτση, που ανέδειξαν όχι μόνο τις αδιανόητες δοκιμασίες που υπέστησαν, αλλά και το ήθος με το οποίο τις αντιμετώπισαν. Οι φυλακισμένοι πάλευαν καθημερινά για την επιβίωση, ενώ πολλοί προσβλήθηκαν από ασθένειες λόγω των άθλιων συνθηκών διαβίωσης. Εξίσου συγκινητικές ήταν οι αναφορές στις συνθηματικές επιστολές που αντάλλασσαν οι κρατούμενοι, στις συλλήψεις δασκάλων και μαθητών, στα μαθήματα που οργανώνονταν στα κρατητήρια και στις τελετές γάμων που πραγματοποιήθηκαν πίσω από τα συρματοπλέγματα. Η υποψήφια διδάκτορας, παρουσίασε επίσης σειρά φωτογραφιών από διάφορα Κρατητήρια, αλλά και αρκετά περιστατικά που διαδραματίστηκαν εντός αυτών.

Η συζήτηση που ακολούθησε, υπό τον συντονισμό του γλωσσολόγου Γιώργου Γεωργίου, κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον του κοινού, ενώ πολλοί από τους παρευρισκόμενους δεν έκρυψαν τη συγκίνησή τους. Το γεγονός μεταδόθηκε ζωντανά μέσω του Ραδιοφωνικού Ιδρύματος Κύπρου στο YouTube, επιτρέποντας σε πολλούς ενδιαφερόμενους να παρακολουθήσουν αυτή την ιστορική διάλεξη.