Πώς η πολιτική του κράτους διαμορφώνει τη δημογραφική εξέλιξη και τις μελλοντικές τάσεις της Κύπρου

Η δημογραφική εικόνα της Κύπρου αλλάζει ραγδαία, καθώς οι γεννήσεις από γηγενείς μειώνονται συνεχώς, ενώ οι γεννήσεις από αλλοδαπούς, κυρίως από τρίτες χώρες, αυξάνονται σημαντικά. Οι τάσεις αυτές υποδεικνύουν μια ριζική αλλαγή στη σύνθεση του πληθυσμού τις επόμενες δεκαετίες.

Οι γεννήσεις από Κύπριες μητέρες μειώνονται λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της μείωσης των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Ο μέσος όρος ηλικίας της μητέρας για το πρώτο παιδί είναι τα 32 έτη, γεγονός που περιορίζει τις γεννήσεις. Παράλληλα, η αύξηση του προσδόκιμου ζωής διατηρεί υψηλό το ποσοστό των ηλικιωμένων, οδηγώντας σε περισσότερους θανάτους.

Αντίθετα, οι αλλοδαποί από τρίτες χώρες εμφανίζουν υψηλότερη γονιμότητα και μικρότερη μέση ηλικία, συμβάλλοντας στην αύξηση των γεννήσεων. Οι αλλοδαποί από την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν μικρότερη μακροπρόθεσμη επίδραση, καθώς συχνά εργάζονται προσωρινά στην Κύπρο.

Η κρατική πολιτική στήριξης των γεννήσεων επηρεάζει καθοριστικά αυτές τις εξελίξεις. Από το 2012, η οικονομική στήριξη μειώθηκε για τη μεσαία και κατώτερη τάξη, προκαλώντας σταθεροποίηση των γεννήσεων από γηγενείς και μείωση των γεννήσεων από αλλοδαπούς έως το 2016. Ωστόσο, από το 2017, η αύξηση του κόστους ζωής και η εστίαση της στήριξης στην κατώτερη τάξη οδήγησαν σε μείωση των γεννήσεων από γηγενείς και αύξηση των γεννήσεων από αλλοδαπούς τρίτων χωρών. Οι γεννήσεις από γηγενείς μειώθηκαν από 6.905 το 2016 σε 6.572 το 2023, ενώ οι γεννήσεις από τρίτες χώρες αυξήθηκαν από 1.126 σε 2.460. Επίσης, οι γεννήσεις τέταρτου παιδιού (πολύτεκνοι) αυξήθηκαν από 368 το 2016 σε 466 το 2023, κυρίως λόγω αλλοδαπών τρίτων χωρών.

Αυτή η τάση οφείλεται στη συγκέντρωση της στήριξης στην κατώτερη τάξη, όπου υπερισχύουν πληθυσμοί τρίτων χωρών. Αν η στήριξη δεν επεκταθεί και στη μεσαία τάξη, όπου υπερεκπροσωπούνται οι γηγενείς, η δημογραφική αλλοίωση της Κύπρου είναι πιθανή.

Το Υπουργείο Οικονομικών θα μπορούσε να επανεξετάσει την κατανομή των παροχών, λαμβάνοντας υπόψη την εισοδηματική κατάταξη της Στατιστικής Υπηρεσίας [1] η οποία λαμβάνει υπόψη το μέγεθος της οικογένειας με συντελεστές στάθμισης [2] που αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα της οικονομικής άνεσης των νοικοκυριών. Η μεσαία εισοδηματική τάξη έχει διαθέσιμο εισόδημα έως περίπου €37.700, ενώ για την κατάταξη, π.χ., μιας εξαμελούς οικογένειας το απαιτούμενο ακαθάριστο εισόδημα ανέρχεται περίπου στις €190.000.

[1] Σύμφωνα με την Έκθεση «Πληθυσμός κατά Εισοδηματική Τάξη και Διαστήματα Ισοδύναμου Διαθέσιμου Εισοδήματος» της Στατιστικής Υπηρεσίας (2023) - Υπουργείο Οικονομικών.

[2] Χρησιμοποιείται το ισοδύναμο διαθέσιμο εισόδημα το οποίο υπολογίζεται διαιρώντας το συνολικό διαθέσιμο εισόδημα του νοικοκυριού διά το ισοδύναμο μέγεθος του νοικοκυριού, το οποίο προκύπτει από την εφαρμογή των ακόλουθων συντελεστών στάθμισης: 1ος ενήλικας = 1,0 μονάδα, υπόλοιπα άτομα ηλικίας 14 χρονών και άνω = 0,5 μονάδες και άτομα κάτω των 14 χρονών = 0,3 μονάδες.

*Μέλος της Παγκύπριας Οργάνωσης Πολυτέκνων