Η Ευρώπη σε ανισορροπία

Πολλές είναι οι συζητήσεις και οι συσκέψεις που γίνονται σε σχέση με το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τον τρόπο αντίδρασης στα νέα δεδομένα που έφερε η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ. Αναδεικνύονται από τη μια οι διαφωνίες μεταξύ των κρατών μελών και από την άλλη οι δομικές αδυναμίες της Ένωσης, παρά το γεγονός ότι είναι κατανοητή η δυσκολία συνένωσης πολλών χωρών και παραχώρηση εξουσιών σε έναν κεντρικό μηχανισμό.

Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ξεκάθαρα ότι η Ευρώπη έχει υποστεί τις μεγαλύτερες αρνητικές συνέπειες από τις οικονομικές εξελίξεις και την επιβολή κυρώσεων μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η Ένωση δεν κατάφερε να διασφαλίσει φθηνές πηγές ενέργειας και πρώτων υλών, καθώς και την αμυντική της αυτονομία. Αυτό ενδεχομένως να οφείλεται και στο γεγονός ότι πολλές χώρες μέλη της ΕΕ ανήκουν την ίδια στιγμή στο ΝΑΤΟ.

Οπότε είδαμε την προηγούμενη εβδομάδα να ανακοινώνονται σκέψεις όσον αφορά την αμυντική ενίσχυση της ΕΕ, όπως για παράδειγμα την ενεργοποίηση 800 δις ευρώ μέσα από τους προϋπολογισμούς και τα χρηματοδοτικά όργανα της Ένωσης (π.χ. Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων), με αρκετούς αρχηγούς κρατών να ζητούν εξηγήσεις για τον τρόπο εφαρμογής τους.

Σύνοδο Κορυφής των 27

Αυτό που αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής των 27 είναι η επιτάχυνση της κινητοποίησης της χρηματοδότησης για ενίσχυση της ασφάλειας της ΕΕ (ως επικεφαλίδα χωρίς συγκεκριμένα μέτρα) και χαιρέτισε (1) την πρόθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να προτείνει στο Συμβούλιο την ενεργοποίηση, με συντονισμένο τρόπο, της εθνικής ρήτρας διαφυγής στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης όσον αφορά τις αμυντικές δαπάνες (ουσιαστικά να εξαιρούνται από την αξιολόγηση της πορείας των εθνικών οικονομιών όσον αφορά τις δημοσιονομικές επιδόσεις) και (2) την επίσης, πρόθεση της Επιτροπής για δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού μέσου που θα παρέχει στα κράτη μέλη δάνεια ύψους έως 150 δις ευρώ για εξοπλιστικά προγράμματα.

Αυτές τις σκέψεις σχολίασε και η Διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας μετά την ανακοίνωση της έκτης κατά σειρά μείωσης των επιτοκίων. Ουσιαστικά επισήμανε ότι η διοχέτευση τόσο μεγάλης ρευστότητας στην αγορά, έστω και στοχευμένα για αμυντικές δαπάνες, ενδεχομένως να ωθήσει τον πληθωρισμό προς τα πάνω.

Την ίδια στιγμή πολλοί είναι οι αναλυτές που κάνουν αναφορές για τον στασιμοπληθωρισμό. Σημειώνεται ότι το ενδεχόμενο στασιμοπληθωρισμού επηρεάζει ιδιαίτερα αρνητικά τις οικονομίες. Ο στασιμοπληθωρισμός προκύπτει όταν η αύξηση των τιμών οφείλεται σε άλλους παράγοντες που δεν σχετίζονται με την αύξηση της ζήτησης, όπως η αύξηση στο κόστος της ενέργειας ή τα προβλήματα που παρουσιάζονται στην εφοδιαστική αλυσίδα.

Το γεγονός αυτό οδηγεί σε ακριβότερες επενδύσεις, με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως αντικίνητρο σε επενδυτές και επιχειρήσεις και ως κατάληξη, ο υψηλός πληθωρισμός να συνοδεύεται με ύφεση ή ισχνή ανάπτυξη της οικονομίας και ενίσχυση των ποσοστών ανεργίας.

Πέραν των πιο πάνω την περασμένη βδομάδα, υπήρξαν σημαντικές συζητήσεις για τη δημιουργία του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία, με τα μέρη να καταλήγουν στην υιοθέτηση ενός προγράμματος 500 δις ευρώ για ενίσχυση των υποδομών και προσωρινή κατάργηση «του φρένου δημόσιου χρέους», της οροφής δηλαδή του κρατικού δανεισμού.

Αυτό οδήγησε την επομένη της ανακοίνωσης σε ενίσχυση του ευρώ μετά από τέσσερεις μήνες σε σχέση με τα άλλα νομίσματα και σημαντική πτώση στις αγορές κρατικών ομολόγων (σημαντικές πωλήσεις), εφόσον οι επενδυτές αναμένουν να ενισχυθεί σημαντικά η προσφορά τους, λόγω των εκδόσεων από τη Γερμανία.

Διαφαίνεται ότι η Ευρώπη, η οποία κινείται πίσω από τα γεγονότα, θα ενισχύσει τη ρευστότητα στην αγορά, ώστε να ενισχυθούν οι οικονομίες και να διασφαλιστεί η ασφάλειά της. Εύκολα γίνεται ο συνειρμός ότι θα υπάρξουν σημαντικές αγορές εξοπλιστικών προγραμμάτων από τις ΗΠΑ, κάτι που θα μεταβάλει το εμπορικό ισοζύγιο και θα ικανοποιήσει τον κ. Τραμπ.

Βιομηχανικές χώρες της Ε.Ε.

Το υψηλό κόστος ενέργειας και ο περιορισμός των εξαγωγικών προορισμών οδήγησε τις βιομηχανικές χώρες της Ευρώπης σε προβλήματα. Οι εκτιμήσεις των αναλυτών καταδεικνύουν ότι η Ευρωζώνη θα δυσκολευτεί να αντιμετωπίσει οποιεσδήποτε αρνητικές εξελίξεις, ειδικά αυτήν την περίοδο που παρουσιάζεται οικονομικά αδύναμη. Οι επενδυτές ενδεχομένως να παρουσιαστούν περισσότερο επιφυλακτικοί να τοποθετήσουν τα κεφάλαιά τους στην περιοχή.

Αυτό προσπαθούν να αντιμετωπίσουν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, δηλαδή μέσα από τα προγράμματα ενίσχυσης της ρευστότητας και των επενδύσεων να ενεργοποιήσουν μεγαλύτερο αριθμό ιδιωτικών κεφαλαίων.

Πολλές είναι και οι συζητήσεις που γίνονται αναφορικά με τις δομικές αλλαγές που απαιτούνται όσον αφορά την Ευρωζώνη, κυρίως τους μηχανισμούς δημοσιονομικής πολιτικής. Για παράδειγμα έγιναν αρκετά για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τη συνένωση των αγορών και τη δημιουργία ενός κοινού προϋπολογισμού, με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες κάθε οικονομίας που αποτελεί τον συνασπισμό.

Ένα σημαντικό στοιχείο, που επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση, πέραν της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, είναι το περιβάλλον αβεβαιότητας και μεταβλητότητας που επικρατεί. Αυτό οδηγεί σε επαναξιολόγηση των στρατηγικών σχεδίων κρατών αλλά και επιχειρήσεων. Επιπλέον προβλήματα που αφορούν την εφοδιαστική αλυσίδα και πολιτικές προστατευτισμού, δημιουργούν πιέσεις στις οικονομίες και στις επιχειρηματικές οντότητες, εφόσον οι παραγωγικές μονάδες δεν αξιοποιούνται στον μέγιστο δυνατό βαθμό.

Αρκετά από τα γεγονότα που συμβαίνουν, θυμίζουν την εποχή μετά τη λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, με Ρωσία και ΗΠΑ να διαμοιράζουν τα «λάφυρα» και την Ευρώπη να αναζητά πορεία.

H ιστορία καταγράφει την επιτυχία του «Σχεδίου Μάρσαλ», που υιοθέτησαν οι Αμερικανοί μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την Ευρώπη τότε να μετρά τις πληγές της από τον πόλεμο, οι ΗΠΑ, μέσα από ένα ισχυρό πακέτο ανοικοδόμησης δισεκατομμυρίων δολαρίων, προώθησαν την ανακατασκευή των υποδομών και των δικτύων μεταφορών, ενώ την ίδια στιγμή ενισχύθηκαν αφενός οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις και αφετέρου οι παραγωγικές μονάδες των εθνικών οικονομιών, που σε κάποιες περιπτώσεις είχαν καταστραφεί ολοκληρωτικά. Φυσικά, οι ΗΠΑ υιοθέτησαν το δικό τους πλαίσιο ελέγχου.

Διαφαίνεται ότι έχουμε μπει σε ένα περιβάλλον διαφοροποίησης των γεωπολιτικών και οικονομικών ισορροπιών, μέσα από τις πρωτοβουλίες και πολιτικές του νέου Αμερικανού Προέδρου. Το ζητούμενο παραμένει, η Ευρώπη να βρει τον ρόλο που της αρμόζει.